Jakie skutki podatkowe wywołują transakcje powiązane?

17.11.2011

Problematyka transakcji powiązanych

Analizę transakcji powiązanych rozpocząć należy od określenia, czym są podmioty powiązane. Ponadto należy zwrócić uwagę na obowiązek opracowania dokumentacji transakcji powiązanych oraz konsekwencji jej braku.

Czym są podmioty powiązane?

Pojęcie podmiotów powiązanych zostało zdefiniowane w art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz w art. 25a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Kwestię tę porusza także Konwencja Modelowa OECD o unikaniu podwójnego opodatkowania dochodu i majątku.

Zgodnie z obowiązującym prawem, podmiotami powiązanymi są przede wszystkim spółki krajowe i zagraniczne lub tylko krajowe, w których relacje kapitałowe jednego z podmiotów w stosunku do drugiego przekraczają bezpośrednio lub pośrednio 5% udziałów. Problem dotyczy także powiązań o charakterze rodzinnym lub wynikającym ze stosunku pracy oraz sytuacji, w których te same osoby prawne lub fizyczne biorą udział w zarządzaniu podmiotami krajowymi lub w ich kontroli albo posiadają udział w kapitale tych podmiotów.

Na czym polega obowiązek opracowania dokumentacji transakcji powiązanych?

Transakcje pomiędzy podmiotami powiązanymi opierają się na ustalonych przez strony cenach transferowych. Są to takie ceny, według których dany podmiot dostarcza towary lub świadczy usługi dla przedsiębiorstw powiązanych..

Należy podkreślić, iż ceny transferowe nie mają wpływu na łączny dochód podmiotów powiązanych. Jednakże, niezwykle często w wyniku takich powiązań zostają ustalone warunki znacznie różniące się od tych, jakie ustaliłyby między sobą podmioty niezależne, w wyniku, czego podmiot nie wykazuje dochodów albo wykazuje je niższe od tych, jakich należałoby oczekiwać, gdyby wymienione powiązania nie istniały. Powstaje także ryzyko przerzucania dochodów do krajów o korzystniejszych przepisach podatkowych. W takich przypadkach dochody danego podmiotu oraz należny podatek określa się bez uwzględnienia warunków wynikających z tych powiązań.

Podatnicy, dokonujący transakcji z podmiotami powiązanymi w stosunku do siebie, po przekroczeniu pewnych limitów, zobowiązani są do sporządzenia dokumentacji transakcji powiązanych. Obowiązek ten powstaje, gdy łączna kwota wymagalnych w roku podatkowym zobowiązań z tytułu transakcji pomiędzy podmiotami powiązanymi przekroczy równowartość:

100 000 euro w przypadku, gdy wartość transakcji nie przekracza 20% kapitału zakładowego;
30 000 euro w przypadku świadczenia usług, sprzedaży lub udostępniania wartości niematerialnych i trwałych.

W pozostałych sytuacjach próg ten stanowi równowartość 50 000 euro. Należy zwrócić uwagę, iż obowiązek sporządzenia dokumentacji obejmuje również transakcję, z której zapłata dokonywana jest bezpośrednio lub pośrednio na rzecz podmiotu mającego miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terytorium lub w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową, jeżeli łączna kwota wynikająca z umowy przekracza równowartość 20 000 euro.

Czym jest dokumentacja transakcji powiązanych?

Dokumentacja cen transferowych jest opisem transakcji. Dostarcza on informacji o przedmiocie transakcji, roli podatnika oraz jego kontrahenta, celach transakcji, sposobie ustalenia ceny, rentowności transakcji i strategii działania podmiotów.

Ze względu na biznesowy charakter informacji zawartych w dokumentacji musi być ona sporządzana przy aktywnym udziale poszczególnych komórek merytorycznych zaangażowanych w daną transakcję. W praktyce przyjmuje się, że sporządza ją dział odpowiedzialny za współpracę z powiązanym podmiotem, natomiast następnie weryfikacji dokonuje dział finansowy.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, wszelkie transakcje z tym kontrahentem (podmiotem powiązanym) mogą być kontrolowane pod kątem ich zgodności z warunkami rynkowymi i zasadą ekonomicznej racjonalizacji działania. W celu ułatwienia pracy organom kontroli, niezbędne jest opracowanie dokumentacji transakcji powiązanych.

W przypadku kontroli, na żądanie organów, podmioty te zobowiązane są do przedstawienia dokumentacji transakcji powiązanych w terminie 7 dni od chwili doręczenia żądania. Z uwagi na jej niezwykle rozbudowany układ i skomplikowany charakter, czas jej przygotowania jest niezwykle krótki. Uważam, iż przygotowanie dokumentacji w tak krótkim czasie jest po prostu niemożliwe. Jej opracowanie wymaga ogromnych nakładów pracy, dokonania skomplikowanych obliczeń finansowych i analiz. Ponadto należy szczegółowo określić funkcje, jakie spełniać będą podmioty, biorące udział w danej transakcji, przewidywane koszty," metodę i sposób kalkulacji zysków, cenę przedmiotu transakcji, strategię gospodarczej, a także oczekiwane przez podmioty korzyści.

Co powinna zawierać prawidłowo sporządzona dokumentacja transakcji powiązanych?

Podatnicy mają obowiązek sporządzania dokumentacji transakcji powiązanych. Obowiązujące przepisy nie definiują formy sporządzenia tego opracowania, jednakże szczegółowo określają one, co powinna zawierać prawidłowo sporządzona dokumentacja.

Do obowiązkowych elementów dokumentacji należą:

analiza funkcjonalna, z uwzględnieniem aktywów i ryzyk transakcyjnych,
analiza wszystkich przewidywanych kosztów związanych z transakcją,
określenie formy i terminów płatności,
określenie metody i sposobu kalkulacji zysków,
określenie ceny przedmiotu transakcji,
określenie strategii gospodarczej podmiotów biorących udział w transakcji, w przypadku gdy miała ona wpływ na wartość transakcji,
określenie korzyści ekonomicznych, które podatnik biorący udział w transakcji zamierza uzyskać.

Podsumowanie

W ostatnim czasie władze skarbowe wykazują olbrzymie zainteresowanie cenami transferowymi. Ma to związek przede wszystkim z sytuacją, iż podmioty powiązane mogą kształtować ceny w transakcjach między sobą kierując się interesem całej grupy a nie interesem poszczególnych podatników, biorących udział w transakcji. Ponadto, nierynkowe ceny mogą wpływać na zaniżenie podstawy opodatkowania, czyli obniżenie poziomu dochodów budżetowych. Należy zwrócić uwagę, iż organy skarbowe dbają o realizację dochodów budżetu. Wymagają, aby ceny każdorazowo były ustalane na poziomie rynkowym, czyli takim, jaki zastosowałyby podmioty niezależne.

Niezwykle ważnym pozostaje fakt, iż nieprzedstawienie dokumentacji w wymaganym terminie powoduje liczne konsekwencje. Jej brak skutkuje opodatkowaniem stawką 50% różnicy między dochodem zadeklarowanym przez podatnika a oszacowanym przez organ kontrolny. Kwota ta oczywiście powiększona zostanie o odsetki za zwłokę. Ponadto zagrożeniem są także sankcje osobiste. W skrajnych przypadkach ich wysokość może osiągnąć nawet 2,4 mln PLN. Sankcje karne dla podatnika w przypadku zastosowania cen nierynkowych wynoszą do 8% wartości rocznych przychodów.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Tekst jedn. Dz. U. 2012 r. poz. 361 ze zm.);
Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Tekst jedn. 2011 r. Nr 74 poz. 397 ze zm.).