Które podmioty muszą sporządzać dokumentację cen transferowych?

Problematyka cen transferowych jest obecnie cieszącą się największym zainteresowaniem kwestią w prawie podatkowym. Do takiej sytuacji przyczyniło się między innymi wzmożone zainteresowanie cenami transferowymi ze strony organów podatkowych. Transakcje pomiędzy podmiotami powiązanymi stanowią istotną część wszystkich transakcji gospodarczych. W literaturze wskazuje się, że powyżej 70% obrotów gospodarczych na rynku międzynarodowym odbywa się pomiędzy podmiotami powiązanymi [H. Hamaekers: Zasada długości ramienia (arm's lenght) - jak długo?, ,,Kwartalnik Prawa Podatkowego”, 2001, nr 2, s. 9]. 

Zagadnienie cen transferowych jest bardzo ważne dla podatnika ze względu na prawo organów podatkowych do oszacowanie wartości dochodów podatnika, a w konsekwencji i należnego podatku dochodowego, a także z uwagi na sankcje karne skarbowe, które dotykają podatników niedopełniających obowiązków wynikających z przepisów dotyczących omawianej kwestii. 

Jakie są warunki powstania obowiązku z sporządzenia dokumentacji pomiędzy podmiotami powiązanymi?

Ustawa o CIT szczegółowo określa, kiedy mamy do czynienia z podmiotami powiązanymi. Zgodnie z regulacjami znajdującymi się w ustawie o CIT, podmiot polski uznaje się za powiązany z podmiotem zagranicznym, jeżeli: 

1. podatnik podatku dochodowego mający siedzibę (zarząd) lub miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zwany dalej "podmiotem krajowym", bierze udział bezpośrednio lub pośrednio w zarządzaniu przedsiębiorstwem położonym za granicą lub w jego kontroli albo posiada udział w kapitale tego przedsiębiorstwa, albo

2. osoba fizyczna lub prawna mająca miejsce zamieszkania albo siedzibę (zarząd) za granicą, zwana dalej "podmiotem zagranicznym", bierze udział bezpośrednio lub pośrednio w zarządzaniu podmiotem krajowym lub w jego kontroli albo posiada udział w kapitale tego podmiotu krajowego, albo

3. te same osoby prawne lub fizyczne równocześnie bezpośrednio lub pośrednio biorą udział w zarządzaniu podmiotem krajowym i podmiotem zagranicznym lub w ich kontroli albo posiadają udział w kapitale tych podmiotów, 

Zgodnie z art. 25 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz art. 11 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych, podmioty krajowe uznaje się za powiązane, jeżeli jeden z nich: 

• jest powiązany kapitałowo z innym podmiotem krajowym, lub 

• pozostaje w związku gospodarczym z innym podmiotem krajowym (czyli gdy między podmiotami lub osobami pełniącymi w nich funkcje zarządzające, nadzorcze albo kontrolne istnieją powiązania o charakterze rodzinnym, kapitałowym, majątkowym lub wynikające ze stosunku pracy). 

Najczęściej występującymi powiązaniami są powiązania poprzez udział w kapitale drugiego podmiotu. Poniżej przedstawiam kilka przykładów obrazujących te powiązania: 

Przykłady:

• Spółka B i C dokonują transakcji. W przypadku gdy Spółka A posiada 100% udziałów w Spółce B oraz 100% udziałów w Spółce C, to należy przyjąć, iż pomiędzy podmiotami dokonującymi opisywanej transakcji występuje pośrednie powiązanie kapitałowe.

• Spółka A dokonuje transakcji ze spółką B. Jeśli Spółka A posiada 100% udziałów w Spółce B, to pomiędzy podmiotami dokonującymi opisywanej transakcji występuje bezpośrednie powiązanie kapitałowe.

• Spółka A dokonuje transakcji ze spółką C. W sytuacji gdy Spółka A posiada 25% udziałów w Spółce B, w spółce która posiada 100 % udziałów w Spółce C, ta należy przyjąć, że pomiędzy podmiotami dokonującymi opisywanej transakcji występuje pośrednie powiązanie kapitałowe. 

• Spółka C dokonuje transakcji ze spółką D. Gdy spółka A posiada pośrednio 100 % udziałów w spółce D (poprzez spółkę B) oraz bezpośrednio 100% udziałów spółce C, to należy uznać, iż pomiędzy podmiotami dokonującymi opisywanej transakcji występuje pośrednie powiązanie kapitałowe. 

Firmy powiązane muszą sporządzać dokumentację zawieranych między sobą transakcji przypadku, gdy łączna kwota wynikająca z umowy lub rzeczywiście zapłacona w roku podatkowym przekracza równowartość: 

1. w przypadku transakcji towarowych: 

   1. 100 000 euro, gdy wartość operacji nie przekroczy 20% kwalifikowanego kapitału zakładowego (akcyjnego) podatnika niebędącego osobą fizyczną obliczonego zgodnie z ustawą o CIT; 

   2. 50 000 euro w pozostałych przypadkach; 

2. w przypadku transakcji usługowych: 30 000 euro w przypadku świadczenia usług, sprzedaży lub udostępniania wartości niematerialnych i prawnych.

Kiedy występuje obowiązek dokumentacji transakcji w związku z transakcjami z podmiotami niepowiązanymi?

Ponadto dokumentację transakcji sporządza się nie tylko w związku z dokonywaniem transakcji z podmiotami powiązanymi. Obowiązek ten dotyczy również dokonywania transakcji z podmiotami niepowiązanymi. Przepisy ustawy o CIT wprowadzają bowiem analogiczny przepis w stosunku do transakcji prowadzonych z podmiotami z tzw. krajów stosujących szkodliwą konkurencję podatkową. Obowiązkowi dokumentowania podlega więc każdy typ transakcji z kontrahentem posiadającym siedzibę lub miejsce zamieszkania w jednym z wymienionych poniższych krajów: 

• Księstwo Andory; 

• Anguilla - Terytorium Zamorskie Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej; 

• Antigua i Barbuda; 

• Aruba - Terytorium Królestwa Niderlandów; 

• Wspólnota Bahamów; 

• Królestwo Bahrajnu; 

• Barbados; 

• Belize; 

• Bermudy - Terytorium Zamorskie Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej; 

• Brytyjskie Wyspy Dziewicze - Terytorium Zamorskie Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej; 

• Wyspy Cooka - Samorządne Terytorium Stowarzyszone z Nową Zelandią; 

• Wspólnota Dominiki; 

• Gibraltar - Terytorium Zamorskie Korony Brytyjskiej; 

• Grenada; 

• Guernsey/Sark/Alderney - Terytoria Zależne Korony Brytyjskiej; 

• Hongkong - Specjalny Region Administracyjny Chińskiej Republiki Ludowej; 

• Jersey - Terytorium Zależne Korony Brytyjskiej; 

• Kajmany - Terytorium Zamorskie Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej; 

• Republika Liberii; 

• Księstwo Liechtensteinu; 

• Makau - Specjalny Region Administracyjny Chińskiej Republiki Ludowej; 

• Republika Malediwów; 

• Wyspa Man - Terytorium Zależne Korony Brytyjskiej; 

• Republika Wysp Marshalla; 

• Republika Mauritiusu; 

• Księstwo Monako; 

• Montserrat - Terytorium Zamorskie Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej; 

• Republika Nauru; 

• Antyle Niderlandzkie - Terytorium Królestwa Niderlandów; 

• Niue - Samorządne Terytorium Stowarzyszone z Nową Zelandią; 

• Republika Panamy; 

• Niezależne Państwo Samoa; 

• Republika Seszeli; 

• Federacja Sant Christopher i Nevis; 

• Saint Lucia; 

• Saint Vincent i Grenadyny; 

•  Królestwo Tonga; 

• Turks i Caicos - Terytorium Zamorskie Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej; 

• Wyspy Dziewicze Stanów Zjednoczonych - Terytorium Nieinkorporowane Stanów Zjednoczonych; 

• Republika Vanuatu.  

Dokumentację należy sporządzić dla transakcji, w związku z którymi zapłata należności wynikających z takich transakcji dokonywana jest bezpośrednio lub pośrednio na rzecz podmiotu mającego miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terytorium lub w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową, jeżeli wartość transakcji przekracza równowartość 20 000 euro. 

Uprawnienia organów podatkowych w zakresie transakcji pomiędzy podmiotami powiązanymi

Konsekwencje naruszenia obowiązku sporządzenia dokumentacji należy rozpatrywać z punktu widzenia przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej: ustawa o CIT) oraz ustawy – Kodeks karny skarbowy (dalej: KKS). 

Konieczność sporządzenia dokumentacji z podmiotami powiązanymi ma między innymi chronić podatnika przed sankcjami, które mogą być wobec niego stosowane przez władze podatkowe. Do sankcji tych należą: 

• w sytuacji gdy organy podatkowe lub organy kontroli skarbowej określą, na podstawie art. 11 ustawy o CIT, przy zastosowaniu jednej z wymienionych w przepisie tym metod szacowania dochodu, dochód podatnika w wysokości wyższej (stratę w wysokości niższej) niż zadeklarowana przez podatnika w związku z dokonaniem transakcji z podmiotem powiązanym, a podatnik nie przedstawi tym organom wymaganej w terminie 7 dni od dnia jej zażądania wymaganej dokumentacji podatkowej – różnicę miedzy dochodem zadeklarowanym przez podatnika a określonym przez te organy opodatkowuje się stawką 50%. Jest to bardzo dotkliwa sankcja dla podatników, którzy nie wywiązali się z nałożonych na nich obowiązków w zakresie dokumentowania dokonywanych przez nich transakcji;

• w razie braku dokumentacji lub złożenia nieprawdziwych informacji w dokumentacji podatnikowi grozi kara z KKS. Kara za niezłożenie dokumentacji wynosi 120 stawek dziennych grzywny, a za podanie nieprawdziwej informacji – 240 stawek dziennych.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. 2000 r. Nr 14, poz. 176, ze zm., art. 25);

• Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn.: Dz. U. 2000 r. Nr 54, poz. 654, ze zm.; art. 11);

• Ustawa z dnia 10 września 1999 r. - Kodeks karny skarbowy (Dz. U. Nr 83, poz. 930, ze zm.)

A.J.
Zespół e-prawnik.pl