Sądowy dział spadku

Prawa i obowiązki, które wchodzą w skład spadku przechodzą w drodze dziedziczenia na jedną osobę lub kilku współspadkobierców. Jeżeli do spadku jest uprawniona więcej niż jedna osoba, to pomiędzy współspadkobiercami powstaje wspólność praw i obowiązków spadkowych. Trwa ona do chwili dokonania działu spadku. Są dwa sposoby dokonania takiego podziału:

• umowny dział spadku
• sądowy dział spadku

Sądowy dział spadku może być, w przypadku konfliktu pomiędzy współspadkobiercami co do podziału majątku spadkowego, jedynym sposobem wyjścia z łączącej ich wspólności.

W jaki sposób wszczyna się postępowanie działowe przed sądem?

Uprawnionym do żądania wszczęcia postępowania o dział spadku jest każdy ze współspadkobierców, osoba która nabyła udział w spadku (np. spadkobierca Jan Kowalski miał udział w masie spadkowej 1/3, po czym zbył ten udział na rzecz Jana Nowaka - Nowak może złożyć wniosek o dział spadku) oraz spadkobiercy tych osób; do złożenia wniosku o dział spadku nie jest uprawniona osoba, która nabyła konkretny przedmiot należący do spadku np. telewizor.

Prawo do wystąpienia do sądu z wnioskiem o dział spadku nie jest ograniczone żadnym terminem.

Co powinien zawierać wniosek o wszczęcie postępowania działowego?

Wniosek o wszczęcie postępowania działowego powinien zawierać:

• spis inwentarza jeśli został sporządzony, jeśli nie to winien wskazywać majątek który ma ulec podziałowi pomiędzy współspadkobierców,
• powołanie postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, albo zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia. Jeśli stwierdzenie nabycia spadku jeszcze nie nastąpiło to sąd dokona go w trakcie postępowania działowego,
• wskazanie jakie spadkodawca sporządził testamenty i gdzie się znajdują,
• jeżeli w skład spadku wchodzi nieruchomość, należy przedstawić dowody stwierdzające, że nieruchomość stanowiła własność spadkodawcy (mogą to być np. odpisy z ksiąg wieczystych, orzeczenia sądowe lub administracyjne, odpisy umów notarialnych przenoszących własność).

We wniosku należy wskazać:

• wszystkich uczestników postępowania, którymi są spadkobiercy bądź ich następcy (tzn. osoby które są po nich - spadkobiercach - uprawnione do dziedziczenia.).
• zapisobierców, czyli osoby którym zapisano pewne rzeczy lub prawa należące do spadku.
• nabywcę udziału w konkretnym składniku majątku spadkowego (np. nabywcę telewizora wchodzącego w skład masy spadkowej).

Jeśli wniosek o dział dotyczy tylko części spadku należy podać ważne powody, które powodują konieczność dokonania podziału spadku tylko w części.

Jak ustalić skład i wartość spadku?

Aby dokonać działu spadku konieczne jest ustalenie składu oraz wartości przedmiotów, które wchodzą w jego skład. Skład spadku jest ustalany przez sąd według stanu z chwili otwarcia spadku, natomiast według cen z chwili dokonywania działu. Podstawą do ustalenia działu spadku jest spis inwentarza (w przypadku, gdy został on sporządzony), a ponadto oświadczenia złożone przez spadkobierców oraz przedstawione przez nich dowody. Podstawą ustalenia wartości poszczególnych składników majątku spadkowego są ceny rynkowe.

Jakie są sposoby podziału majątku spadkowego?

Podział majątku pomiędzy współspadkobierców może być dokonany w następujący sposób:

1. Poszczególne przedmioty zostaną podzielone fizycznie i przyznane poszczególnym spadkobiercom. Z reguły niektórzy spadkobiercy zostaną obciążeni obowiązkiem dokonania dopłat na rzecz innych współspadkobierców, jeżeli majątek spadkowy nie da się podzielić w sposób taki by wartość przedmiotów przyznanych poszczególnym osobom odpowiadała wielkości ich udziałów.
2. Przedmioty należące do spadku zostaną przyznane jednemu lub kilku współspadkobiercom. Zostają oni zwykle obciążeni obowiązkiem dokonania dopłaty na rzecz pozostałych.
3. Przedmioty należące do spadku zostają sprzedane, a uzyskana kwota jest dzielona pomiędzy współspadkobierców w stosunku do przysługujących im udziałów.
4. Sąd dokonuje działu spadku w sposób podany przez współspadkobierców w zgodnym wniosku. Sąd jednak odstąpi od sposobu podziału zaproponowanego przez współspadkobierców w wypadku gdy jest on sprzeczny z prawem, bądź też narusza interesy innych osób uprawnionych do spadku .

Pamiętaj, że:

• sąd dąży do ugodowego dokonania podziału spadku przez spadkobierców.
• jeżeli orzeczenie sądowe nie objęło całego spadku to każdy z uczestników postępowania może wystąpić do sądu o dokonanie działu uzupełniającego.
• współspadkobiercy powinni podać sądowi swój wiek, zawód, stan rodzinny, dane dotyczące zarobków i majątku, wyjaśnić w jaki sposób korzystali ze spadku dotychczas oraz podać inne okoliczności, które mogą mieć wpływ na rozstrzygnięcie co każdy ze współspadkobierców ma otrzymać ze spadku.
• strony postępowania mogą w każdym momencie postępowania działowego zawrzeć ugodę sądową obejmującą cały spadek" lub jego część.
• od działu spadku należy uiścić podatek od czynności cywilno-prawnych.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (tj. Dz.U.2014.121 ze zmianami),
• Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. 1964 r., Nr 43, poz. 269 ze zmianami).