Sprzedaż spółki z o.o z zadłużeniem.

Odpowiedź prawnika: Sprzedaż spółki z o.o z zadłużeniem.

Niniejsza opinia prawna wydana została na podstawie przepisów:

- ustawy z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (tekst jednolity - Dz.U.2013.1030),

- ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze (tekst jednolity - Dz.U.2012.1112),

- ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jednolity - Dz.U.2012.749) oraz poglądy doktryny i orzecznictwa

Odpowiedzialność członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością za jej zobowiązania uregulowana została w art. 299 Kodeksu spółek handlowych, zgodnie z którym:

Art. 299. § 1. Jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania.

§ 2. Członek zarządu może się uwolnić od odpowiedzialności, o której mowa w § 1, jeżeli wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie układowe, albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcie postępowania układowego nastąpiło nie z jego winy, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcia postępowania układowego wierzyciel nie poniósł szkody.

§ 3. Przepisy § 1 i § 2 nie naruszają przepisów ustanawiających dalej idącą odpowiedzialność członków zarządu.

Komentując ww. przepis wskazać należy, iż po pierwsze, odpowiedzialność członków zarządu spółki z o.o. za jej zobowiązania ma charakter posiłkowy – aktualizuje się dopiero, gdy egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna. „W orzecznictwie i literaturze powszechnie przyjęta jest liberalna (szeroka) wykładnia pojęcia , utożsamiająca ją z niebudzącą wątpliwości nieściągalnością wierzytelności od samej spółki, tj. stanem, w którym z okoliczności sprawy wynika niezbicie, że spółka nie ma majątku, z którego wierzyciel mógłby uzyskać zaspokojenie swojej należności (por. wyrok SN z 26 czerwca 2003 r., V CKN 416/01, OSNC 2004, nr 7-8, poz. 129 (…))” (A. Kidyba, Komentarz aktualizowany do art.299 Kodeksu spółek handlowych [w:] Komentarz aktualizowany do art. 1-300 ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U.00.94.1037), LEX/el., 2014). 

Po drugie – co istotne – w orzecznictwie dominuje pogląd, iż na podstawie art. 299 §1 Kodeksu spółek handlowych członek zarządu ponosi odpowiedzialność za zobowiązania, które istniały w czasie, w którym dana osoba była członkiem zarządu spółki, choćby zobowiązania te nie były jeszcze wtedy wymagalne, co uzasadnione jest tym, że ogłoszenie upadłości, o które członek zarządu powinien wystąpić w celu przeciwdziałania bezskuteczności egzekucji, powodowałoby, zgodnie z art. 91 Prawa upadłościowego i naprawczego - wymagalność także zobowiązań do tego momentu niewymagalnych (m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 lutego 2010 r., I CSK 269/09, LEX nr 583723, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 2011 r., V CSK 188/10, LEX nr 1102881, wyroku z dnia 25 listopada 2010 r., III CNP 3/10, LEX nr 970077). Członek zarządu spółki będzie zatem odpowiadał za zobowiązania tej spółki powstałe w czasie, kiedy pełnił funkcję członka zarządu. Zaprzestanie pełnienia przez niego tej funkcji nie zwolni go z odpowiedzialności.

Członek zarządu ponoszący odpowiedzialność według powyższych zasad może uwolnić się od odpowiedzialności w sytuacjach przewidzianych w art. 299 §2 Kodeksu spółek handlowych, tj. jeżeli wykaże, że we właściwym czasie doszło do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki lub wszczęto wobec niej postępowanie układowe, albo wykaże, że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcie postępowania układowego nastąpiło nie z jego winy; albo, jeżeli wykaże, że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcia postępowania układowego wierzyciel nie poniósł szkody.

Wskazać w tym miejscu należy, iż zgodnie z art. 21 ust.1 Prawa upadłościowego i naprawczego dłużnik jest obowiązany, nie później niż w terminie dwóch tygodni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości. Natomiast zgodnie z ust. 2 ww. artykułu, jeżeli dłużnikiem jest osoba prawna albo inna jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, obowiązek, o którym mowa w ust. 1, spoczywa na każdym, kto ma prawo go reprezentować sam lub łącznie z innymi osobami. Osoba odpowiedzialna za niezgłoszenie wniosku o upadłość w terminie, ponosi z tego tytułu odpowiedzialność odszkodowawczą, a także może ponieść odpowiedzialność karną.

Upadłość ogłasza się w razie niewypłacalności dłużnika, przez którą rozumieć należy sytuację, w której dłużnik nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, a w przypadku osób prawnych (w tym spółek z o.o.) sytuację, gdy zobowiązania dłużnika przekroczą wartość jego majątku, nawet wówczas, gdy na bieżąco te zobowiązania wykonuje.

Okoliczność, że członek zarządu jest jednocześnie wspólnikiem spółki, nie wyłącza jego odpowiedzialności na podstawie art. 299 §1 Kodeksu spółek handlowych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 lutego 2003 r., IV CKN 1779/00, OSNC 2004, nr 5). Art. 299 Kodeksu spółek handlowych ma charakter bezwzględnie obowiązujący i nie może być pozbawiony skuteczności porozumieniem wspólników (wyrok Sądu Najwyższego z 15 maja 2014 r., II CSK 446/13, LEX nr 1480163). Ponadto przepis ten nie wyłącza odpowiedzialności członka zarządu za szkodę wobec wspólników i osób trzecich na zasadach ogólnych.

Podobnie uregulowano odpowiedzialność członków zarządu za zaległości podatkowe spółki. Zgodnie z art. 116. § 1 Ordynacji podatkowej, za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, spółki akcyjnej lub spółki akcyjnej w organizacji odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna, a członek zarządu nie wykazał, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie zapobiegające ogłoszeniu upadłości (postępowanie układowe) albo niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub niewszczęcie postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości (postępowania układowego) nastąpiło bez jego winy; albo nie wskazuje mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części. Odpowiedzialność członków zarządu obejmuje zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, których termin płatności upływał w czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu, oraz zaległości wymienione w art. 52 powstałe w czasie pełnienia obowiązków członka zarządu. W § 4 wprost wskazano, iż zasady te stosuje się odpowiednio także do byłego członka zarządu.

Reasumując, członek zarządu, nawet po zaprzestaniu pełnienia przez niego tej funkcji, ponosi odpowiedzialność za zobowiązania spółki zaciągnięte w czasie, gdy pełnił w spółce funkcję członka zarządu, jeżeli egzekucja skierowana do spółki okaże się bezskuteczna. Może on jednak uwolnić się od tej odpowiedzialności poprzez wykazanie okoliczności omówionych powyżej.