Umowa o pracę a umowy cywilnoprawne - opinia prawna

Stan faktyczny

Zamierzam podjąć pracę w pewnej firmie, której szef pozostawił mi do wyboru podstawę prawną podjęcia pracy. Chciałbym dowiedzieć się, czym różnią się od siebie umowa o pracę, umowa zlecenia i umowa o dzieło?

Opinia prawna

Na czym polega umowa o pracę?

Umowa o pracę jest szczególnego rodzaju umową, gdyż jej zawarcie powoduje nawiązanie stosunku pracy. Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, a pracodawca do zatrudnienie pracownika za wynagrodzeniem. Zatrudnienie w określonych wyżej warunkach jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy. Pracownikiem może być osoba, która ukończyła 18 lat, choć w ściśle określonych warunkach może nim być osoba, która nie ukończyła 18 lat (pracownicy młodociani).

Stosunek pracy może powstać nie tylko na podstawie umowy o pracę. Pracownikiem możemy zostać też z powołania, wyboru, mianowania.

Cechami odróżniającymi stosunek pracy od innych np. cywilnoprawnych są przede wszystkim:

• ograniczenie swobody treści zawieranej umowy (umowa o pracę nie może przewidywać postanowień mniej korzystnych od tych, które przewidują przepisy prawa pracy-przepisy te wiążą się np. z urlopami, odprawami, zasiłkami chorobowymi, itp.);

• podporządkowanie pracownika pracodawcy, polegające na obowiązku stosowania się do poleceń pracodawcy dotyczących pracy;

• niezbywalne prawo do wynagrodzenia za świadczoną pracę;

• staranność działania (nie jest to umowa rezultatu - czyli pracownik nie odpowiada za efekt swojego działania a jedynie za to, czy pracował z należytą starannością);

• ustawo określone minimalne wynagrodzenie (obecnie 936 zł brutto - aktualną wysokość minimalnego wynagrodzenia zawierają Wskaźniki).

Umowę o pracę można zawrzeć ustnie, jednakże pracodawca powinien niezwłocznie, nie później niż w dniu rozpoczęcia pracy potwierdzić nam na piśmie rodzaj umowy i jej warunki. Umowa w szczególności powinna zawierać:

• rodzaj pracy i miejsce jej wykonywania oraz termin rozpoczęcia pracy,

• wynagrodzenie odpowiadające rodzajowi pracy.

Czym charakteryzuje się umowa zlecenia?

Gdy zdarzy nam się, że pracodawca zaproponuje umowę zlecenia zamiast umowy o pracę, warto wiedzieć co to za umowa i czym się charakteryzuje.

Umowa zlecenia polega na tym, że przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonych czynności dla dającego zlecenie, za których ostateczny efekt nie jest odpowiedzialny. Przyjmujący zlecenie zobowiązany jest jednak do tzw. "starannego działania" (odmiennie od umowy o dzieło, która jest tzw. umową rezultatu).

Umowa zlecenia może być zależnie od woli stron, umową odpłatną lub nieodpłatną. Jednakże, jeżeli ani z umowy, ani z okoliczności nie wynika, że przyjmujący zlecenie ma je wykonać nieodpłatnie, za wykonanie zlecenia należy się wynagrodzenie. W przypadku umowy zlecenia ustawodawca nie zawarł żadnych ograniczeń, tak więc decydująca jest tu wola stron.

Przyjmujący zlecenie musi w zasadzie wykonać czynność, do której się zobowiązał osobiście, choć dopuszcza się możliwość wykonania zlecenia przez osobę trzecią - zastępcę i jest to, można powiedzieć, niemalże podstawowa różnica pomiędzy umową o pracę a umową zlecenia.

Umowa zlecenia może być w każdej chwili wypowiedziana przez każdą ze stron. Jeżeli czyni to dający zlecenie powinien zwrócić poniesione przez drugą stronę wydatki, a w razie odpłatnego zlecenia uiścić odpowiednią część wynagrodzenia. Jeżeli umowę wypowiada przyjmujący zlecenie odpłatne, bez ważnego powodu, odpowiada wobec drugiej strony za powstałą z tego tytułu szkodę.

Jakie są cechy charakterystyczne umowy o dzieło?

Umowa o dzieło, podobnie jak umowa zlecenie, jest jedną z umów, na podstawie której może być świadczona praca, a ponieważ jej zawarcie nie rodzi po stronie pracodawcy obowiązków wynikających z przepisów kodeksu pracy (urlopy, odprawy, zasiłki chorobowe, itp.), jest często stosowana.

Poprzez zawarcie tej umowy wykonawca zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, tj. do uzyskania pewnego wyniku swych działań (np. namalowania obrazu), a zamawiający do wypłaty wynagrodzenia. Wysokość wynagrodzenia powinna być określona w umowie, choć nie koniecznie kwotowo, bowiem w umowie można wskazać także podstawy do ustalenia podstawy wysokości wynagrodzenia. W braku powyższych zapisów zwykle należeć nam się będzie jako wykonawcy wynagrodzenie za tego rodzaju dzieło, a gdy tej wysokości ustalić nie można wynagrodzenie odpowiadające nakładowi pracy oraz innym poniesionym nakładom. Umowa o dzieło jest więc umową rezultatu. Wykonawca dzieła odpowiada za rezultat swej pracy.

Pamiętajmy, że ważne jest, aby wykonawca wykonał dzieło zgodnie ze sposobem i terminem określonym w umowie. W przeciwnym wypadku zamawiający ma prawo wezwać wykonawcę do zmiany sposobu wykonania dzieła i wyznaczyć w tym celu odpowiedni termin, a po jego bezskutecznym upływie może od umowy odstąpić, bądź powierzyć wykonanie poprawek, albo dalsze wykonanie dzieła innej osobie na koszt przyjmującego zamówienie - wykonawcy.

Podsumowując, należy więc pamiętać, że:

• Zawarcie umowy o pracę rodzi powstanie pomiędzy pracodawcą a pracownikiem stosunku pracy, którego większość elementów uregulowana jest przez przepisy kodeksu pracy. Stając się pracownikiem osoba nabywa wiele uprawnień, których nie ma ani zleceniobiorca ani wykonawca dzieła (urlopy, wynagrodzenie chorobowe, itd.),

• Pracując na podstawie umowy zlecenia, czy umowy o dzieło nie mamy prawa do świadczeń z tytułu wypadków przy pracy, do których uprawnienia nabywają tylko pracownicy z umów o pracę,

• Pracownikowi przysługuje wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy, zleceniobiorcom i wykonawcom dzieła (umowy rezultatu) niestety nie.

• Okres świadczenia pracy na podstawie umowy o pracę automatycznie wliczany jest do stażu pracy bez względu na to czy pracodawca odprowadza składki na ubezpieczenie emerytalno - rentowe,

• Praca ponad ustalony w Kodeksie pracy czas uważana jest za pracę w godzinach nadliczbowych, co rodzi obowiązek wypłaty dodatkowego wynagrodzenia,

• Pracownik po podpisaniu umowy o pracę zostaje automatycznie objęty systemem ubezpieczeń społecznych, przy umowach cywilnoprawnych czasem powstaje obowiązek ubezpieczenia, a niekiedy nie (umowa o dzieło nie rodzi obowiązku ubezpieczeń społecznych).

Michał Włodarczyk

Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.