Racjonalizacja zadłużania się samorządów

Nowelizacja ustawy o finansach publicznych ma umożliwić restrukturyzację i wcześniejszą spłatę długu jednostkom samorządu terytorialnego oraz wzmocnić mechanizmy prawne służące zwiększeniu ich bezpieczeństwa finansowego.

Co przewiduje ustawa z dnia 14 grudnia 2018 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych ustaw? 

Celem ustawy jest sprecyzowanie (racjonalizacja) zasad dotyczących zadłużania się samorządów, uelastycznienia ich gospodarki finansowej oraz wzmocnienie mechanizmów prawnych służących zwiększeniu bezpieczeństwa finansowego, z uwzględnieniem regulacji dotyczących postepowań naprawczych. Na potrzebę dokonania powyższych zmian wskazywały wnioski z analizy przeprowadzonej przez Ministerstwo Finansów, a także postulaty regionalnych izb obrachunkowych, Najwyższej Izby Kontroli oraz propozycje organizacji samorządowych.

Wybrane rozwiązania zawarte w ustawie z dnia 14 grudnia 2018 r.:

• umożliwienie dokonania restrukturyzacji i wcześniejszej spłaty długu jednostki samorządu terytorialnego, w zależności od posiadania środków finansowych w danym roku;
• umożliwienie organowi wykonawczemu jednostki samorządu terytorialnego dokonywanie zmian w budżecie i wieloletniej prognozie finansowej jednostki w związku z realizacją projektów finansowanych z udziałem środków europejskich (w ten sposób nastąpić ma usprawnienie procesu realizacji projektów oraz absorpcji środków UE, z zachowaniem kontroli organu stanowiącego jednostki);
• usprawnienie mechanizmów prawnych służących ograniczeniu i monitorowaniu poziomu zadłużenia jednostek samorządu terytorialnego;
• modyfikacja wymogu uzyskania opinii regionalnej izby obrachunkowej o możliwości spłaty zadłużenia jednostki samorządu terytorialnego;
• wyłączenie wolnych środków z reguły dotyczącej zrównoważenia budżetu, po to by jednostki nie zaciągały nadmiernych kredytów; 
• umożliwienie równoważenia wydatków bieżących przychodami z tytułu spłaty udzielonych przez jednostki pożyczek w latach ubiegłych oraz niewykorzystanymi środkami pieniężnymi pozostającymi na rachunku bieżącym budżetu;
• sprecyzowanie, że jednostki samorządu terytorialnego mogą zaciągać pożyczki w państwowych oraz samorządowych osobach prawnych, jeśli ustawy tworzące te osoby prawne przewidują taką możliwość;
• sprecyzowanie warunków udzielania z budżetu państwa pożyczek dla jednostek samorządu terytorialnego w ramach postępowań naprawczych.

Zgodnie z nowelizacją, samorządy będą więc mogły spłacić zadłużenie nowym długiem o niższych kosztach obsługi, a także spłacić je wcześniej z własnych środków finansowych (np. nadwyżka budżetowa z lat poprzednich, środki ze zwrotu udzielonych pożyczek) lub wolnych środków z rozliczenia zaciągniętych zobowiązań. Pozwoli to na racjonalizację gospodarki finansowej przy jednoczesnym zmniejszeniu długu publicznego i kosztów jego obsługi. Ponadto wydłużono z 3 do 7 lat okres, z którego liczony jest limit spłaty zadłużenia.

Nowe przepisy przewidują, że przy wyliczaniu wskaźnika spłaty zadłużenia będą uwzględniane zobowiązania, które powodują skutki ekonomiczne, takie jak umowy pożyczki lub kredytu (tzw. niestandardowe instrumenty finansowe, czyli umowy o partnerstwie publiczno-prywatnym, które mają wpływ na poziom długu publicznego, papiery wartościowe, których zbywalność jest ograniczona, umowy sprzedaży, w których cena jest płatna w ratach, a także umowy leasingu, np. na służbowe samochody). Pozwoli to wyeliminować obchodzenie wskaźnika zadłużenia, a tym samym zwiększy bezpieczeństwo finansowe samorządów. Zobowiązania te będą podlegać takim samym ograniczeniom jak tradycyjne umowy kredytu i pożyczki; wszystkie wydatki na obsługę długu zostaną objęte limitem spłaty zadłużenia. Na zarządy jednostek samorządu terytorialnego nałożono obowiązek uzyskania opinii regionalnej izby obrachunkowej o możliwości spłaty takiego zobowiązania, co ma wzmocnić monitorowanie długu samorządów.

Jednostki samorządu terytorialnego będą mogły również zmieniać budżet i wieloletnią prognozę finansową w związku z realizacją projektów finansowanych z udziałem środków europejskich.

W ustawie doprecyzowano ponadto przepisy dotyczące postępowań naprawczych.

Kiedy zmiany wchodzą w życie?

Nowelizacja wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2019 r. 

W art. 7 ustawy wprowadzono przepis przejściowy, zgodnie z którym do budżetu, wieloletniej prognozy finansowej i gospodarki finansowej jednostki samorządu terytorialnego, w tym zaciągania zobowiązań w 2019 roku, będą mieć zastosowanie przepisy ustawy o finansach publicznych w dotychczasowym brzmieniu, z wyłączeniem jednak wskazanych przepisów ustawy z dnia 14 grudnia 2018 r., w szczególności dotyczących racjonalizacji procesu zadłużania w samorządach oraz uelastycznienia gospodarki finansowej jednostek samorządu terytorialnego. Te przepisy będą miały zastosowania od dnia wejścia w życie ustawy.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl