Co to jest przyjęcie spadku wprost?

Zgodnie z przepisami dotyczącymi prawa spadkowego spadkobierca nabywa spadek" z mocy prawa z chwilą śmierci spadkodawcy. Nie jest to nabycie spadku uzależnione od złożenia jakiegoś wcześniejszego oświadczenia przez spadkobiercę. Jednakże z uwagi na poźniejsze następstwa prawne otwartego spadku spadkobierca może w określonych terminach składać oświadczenia dotyczące spadku. Prawo wyróżnia następujące rodzaje tych oświadczeń:

• oświadczenie o przyjęciu spadku wprost; spadkobierca ponosi wówczas odpowiedzialność za długi spadkowe,
• oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza; tu również ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe, ale w przeciwieństwie do oświadczenia wprost, tylko do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku,
• oświadczenie o odrzuceniu spadku; w takiej sytuacji spadkobierca jest traktowany jakby nie dożył otwarcia spadku.

Należy pamiętać, że do momentu przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko ze spadku. Od momentu złożenia oświadczenia o przyjęciu spadku ta odpowiedzialność obejmuje cały jego majątek.

Jakie skutki powstają w wyniku złożenia oświadczenia o przyjęciu spadku wprost?

Skutkiem złożenia oświadczenia o przyjęciu spadku jest pełna odpowiedzialność za długi spadkowe. Może jednak dojść również do takiej sytuacji w przypadku złożenia oświadczenia o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Jeżeli bowiem spadkobierca nie podał do inwentarza przedmiotów należących do spadku albo podał nieistniejące długi, to również będzie ponosił pełną odpowiedzialność. Pomijając przedmioty należące do spadku spadkobierca działa na szkodę wierzycieli, stąd ta sankcja o nieograniczonej odpowiedzialności. Jeżeli jednak spadkobierca pominął jakieś małe przedmioty, to wówczas nie powinno to skutkować rozszerzeniem tej odpowiedzialności.

Również w sytuacji, gdy spadkobierca podał do inwentarza nieistniejące długi, spotka go podobna sankcja w postaci rozszerzenia jego odpowiedzialności na wszystkie długi spadkowe. Podanie przez spadkobiercę nie istniejących długów może prowadzić do pokrzywdzenia osób uprawnionych do zachowku. Ponadto zagrożone mogą być interesy wierzycieli.

Zarówno niepodanie do inwentarza przedmiotów wchodzących w skład spadku lub podanie nieistniejących długów musi nastąpić świadomie, aby powstała w/w sankcja. Spadkobierca musi więc działać podstępnie.

W jakim celu składamy oświadczenie o przyjęciu spadku wprost?

Oświadczenie to ma na celu przede wszystkim ochronę interesów wierzycieli, skoro spadkobierca wskutek takiego oświadczenia ponosi pełną odpowiedzialność za długi spadkowe.

Możliwe są jednak wyjątkowe przypadki związane z osobą spadkobiercy, kiedy korzystanie przez wierzyciela z nieograniczonej odpowiedzialności za długi spadkowe będzie potraktowane jako nadużycie tego prawa. Wierzyciel nie może uczynić użytku z tego prawa w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego. Nie sposób wykluczyć bowiem sytuacji kiedy wyegzekwowanie długów przez wierzycieli naraziłoby spadkobiercę na bardzo dotkliwe straty. Z kolei ocena czy wierzyciel czyni użytek ze swego prawa w stosunku do spadkobierców dłużnika zgodnie z zasadami współżycia społecznego, powinna być dokonywana według stanu istniejącego w chwili realizacji przez wierzyciela przysługującego mu uprawnienia.

Kto może złożyć oświadczenie o przyjęciu spadku?

Takie oświadczenie może złożyć osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Jeżeli więc ktoś nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych (bo nie ukończył osiemnastego roku życia lub został ubezwłasnowolniony), a chciałby złożyć oświadczenie o przyjęciu spadku, to może to zrobić za niego przedstawiciel ustawowy (np. rodzic, opiekun). W takim przypadku konieczna jeszcze będzie zgoda sądu opiekuńczego. Oświadczenie złożone przez przedstawiciela ustawowego osoby nie mającej pełnej zdolności do czynności prawnych bez zgody sądu pociąga za sobą nieważność takiego oświadczenia.

Czy trzeba złożyć to oświadczenie osobiście?

Nie. Można posłużyć się pełnomocnikiem. Tutaj również warunkiem jest posiadanie pełnej zdolności do czynności prawnych. Takie pełnomocnictwo do oświadczenia o przyjęciu spadku wprost wymaga formy pisemnej z podpisem urzędowo poświadczonym. Powinno wyraźnie wskazywać, że chcemy posłużyć się pełnomocnikiem.

W jakim termine i gdzie należy złożyć oświadczenie o przyjęciu spadku?

Oświadczenie o przyjęciu spadku może być złożone w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania (w przypadku spadkobierców ustawowych będzie to z reguły dzień śmierci spadkodawcy, a w przypadku spadkobierców testamentowych powzięcie informacji o istnieniu testamentu). Wspomniany sześciomiesięczny termin ma charakter terminu zawitego (a to oznacza, że po jego upływie możliwość złożenia oświadczenia o przyjęciu spadku definitywnie wygasa).

Aby zachować powyższy termin należy przed sądem lub w obecności notariusza złożyć oświadczenie o przyjęciu spadku. Ponadto przepisy stanowią, że brak oświadczenia spadkobiercy w terminie sześciomiesięcznym jest jednoznaczny z prostym przyjęciem spadku. Po prostu wystarczy poczekać do upływu tego terminu, aby powstał ten sam skutek.

Z chwilą złożenia oświadczenia o prostym przyjęciu spadku spadkobierca definitywnie nabywa prawa i obowiązki spadkowe i nie może już spadku odrzucić.

Pamiętaj, że:

• Oświadczenie o przyjęciu spadku wprost powoduje pełną odpowiedzialność za długi spadkowe spadkobiercy, który odpowiada zań wtedy całym swoim majątkiem,
• Do czasu złożenia oświadczenia odpowiedzialność obejmuje tylko majątek spadkowy; jeżeli więc spadkobierca zostanie pozwany o zapłatę długu spadkowego, to może żądać zawieszenia postępowania do czasu złożenia przez niego oświadczenia o przyjęciu spadku lub upływu wspomnianego wyżej terminu sześciomiesięcznego,
• Dopóki nie nastąpi przyjęcie spadku nie może być przeprowadzone postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. 1964 r., Nr 16, poz. 93, ze zmianami),
• Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. 1964 r., Nr 43, poz. 296, ze zmianami).

Zespół
e-prawnik.pl