Mam postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku, co dalej – opinia prawna

Stan faktyczny

Na podstawie postanowienia Sądu podział spadku po Ojcu dał mi prawo do 1/3 spadku, matce także 1/3, zaś wnukom po nieżyjącym bracie po 1/6. Jako spadek należy rozumieć mieszkanie (własnościowe spółdzielcze). W mieszkaniu tym mieszkam wraz z matką ponad 40 lat, mieszkanie o metrażu 94 m kw. Dwoje wnucząt nie rości sobie pretensji do spadku. Czy konieczne jest z ich strony notarialne zrzeczenie się roszczeń na moją rzecz? Zaznaczę jeszcze raz, że dwoje wnuków mego nieżyjącego ojca, mimo  iż sąd przyznał im po 1/6 spadku nie zgłasza żadnych roszczeń odnośnie spadku (bez trudu uzyskam od nich notarialne zrzeczenie roszczeń, o ile jest to konieczne). Ojciec zmarł w 1995 roku - żyjąca żona (moja matka) mieszka wraz ze mną (synem) ponad 40 lat w mieszkaniu, które jest jedyną majętnością spadkową. Ojciec miał 2 synów, mnie (bezdzietny kawaler) oraz drugiego, który zmarł w 1986 r., a pozostawił dwoje dzieci. Jeszcze nieprawomocne postanowienie sądu (będzie prawomocne za 3 tygodnie) podzieliło  spadek zgodnie z oczekiwaniami: moja matka, żona zmarłego 1/3 (dysponuję jej notarialnym testamentem, w którym zapisuje na mnie całość majątku); - ja,  syn  1/3; wnuk (syn mego brata) 1/6, wnuczka (córka mego brata) 1/6 - wnukowie mają odrębne mieszkania.

Opinia prawna

Niniejsza opinia prawna została sporządzona na podstawie następujących aktów prawnych:

• Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964r. Kodeks cywilny (Dz. U. 1964 r., Nr 16, poz. 93 ze zmianami),

• Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. 1964 r., Nr 43, poz. 296 ze zmianami).

Ustalenie okoliczności faktycznych

W pierwszym rzędzie niezbędne jest usystematyzowanie informacji, które zostały przedstawione w stanie faktycznym. Z opisu wynika, iż jest Pan spadkobiercą po swoim ojcu. Pozostałymi spadkobiercami są Pana matka, żona zmarłego spadkodawcy oraz wnuki Pana ojca, Pana bratanica i bratanek. Z opisu wynika także, iż pomimo, że nazywa Pan postanowienie sądu postanowieniem o podziale spadku, to z całą pewnością chodzi o wydane przez sąd postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku.

Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku to pierwszy etap postępowania spadkowego jaki należy „przejść” w celu osiągnięcia stanu, w którym przedmioty wchodzące w skład spadku staną się własnością powołanych do spadku spadkobierców.
Z opisanego stanu faktycznego wynika, iż w Państwa przypadku doszło do dziedziczenia na podstawie przepisów ustawy (konkretnie przepisów kodeksu cywilnego, bo tam znajdują się właściwe regulacje). W pierwszej kolejności dziedziczy małżonek i dzieci spadkodawcy oraz zstępni dziecka, które nie dożyło otwarcia spadku (wchodzą w jego miejsce). W opisanym przypadku dotyczącym Państwa wchodzi oczywiście w rachubę pierwsza z opisanych sytuacji, pasująca w tym wypadku niemal idealnie. Proszę jednak pamiętać jeszcze o jednym ważnym zastrzeżeniu, z reguły małżonkowie pozostają we wspólności majątkowej (bardzo prawdopodobne, że tak było także w przypadku rodziców Pana).  Wówczas w razie śmierci jednego z nich w skład spadku wchodzi połowa dotychczasowego majątku wspólnego. To ta połowa jest dzielona pomiędzy pozostałych spadkobierców.

Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku

Z przedstawionego stanu faktycznego wynika, iż wspomniane przez Pana rozstrzygnięcie sądu to wydane przez sąd postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku. Sąd w postępowaniu poprzedzającym wydanie takiego postanowienia nie bada jakie składniki wchodzą w skład majątku spadkowego. W postanowieniu tym natomiast obowiązkowo sąd wymienia wszystkich spadkobierców, którzy nabyli spadek oraz określ wysokość przypadających im udziałów. Z opisu stanu faktycznego wynika, iż tak właśnie sąd uczynił i jesteście Państwo w posiadaniu takiego postanowienia. Proszę zwrócić uwagę, iż sąd nie wskazał jakiej konkretnie składniki majątkowe albo jaka konkretnie wartość majątkowa przypada poszczególnym spadkobiercom. W pewnym sensie wydanie postanowienia o stwierdzenie nabycia spadku ma charakter ostateczny, to znaczy, iż nie podlega zmianom w każdej, choćby ważkiej przyczyny. W Państwa przypadku, skoro Pana bratanek i bratanica nie są zainteresowani składnikami majątkowymi wchodzącymi w skład spadku po Pana ojcu a swoim dziadku, powinni byli złożyć przed sądem oświadczenie o odrzuceniu spadku. Chodzi bowiem o to, iż jeżeli zostanie złożone oświadczenie o odrzuceniu spadku przez spadkobiercę, to od tego momentu traci on prawa i obowiązki wchodzące w skład spadku.

A z przedstawionych przez Pana pytań wynika, iż jest Pan zainteresowany właśnie takim skutkiem działań, a wnukowie Pana ojca chcieli właściwie taki skutek osiągnąć. Z punktu widzenia prawa bowiem osoba, która złożyła oświadczenie o odrzuceniu spadku jest traktowana tak, jakby nie dożyła otwarcia spadku. Oświadczenie o odrzuceniu spadku może zostać złożone w terminie sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania.

Jak już ustaliliśmy, w Państwa sprawie zostało wydane postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku, czyli jesteście Państwo w posiadaniu swoistego dowodu, kto jest spadkobiercą. Z punktu widzenia przepisów prawa skutkiem stwierdzenia nabycia jest domniemanie, że osoba, która uzyskała taki tytuł uważana jest za spadkobiercę. Możliwe jest jego obalenie tylko w drodze uchylenia lub zmiany postanowienia o sądowym stwierdzeniu nabycia spadku.

Dział spadku

Zatem kolejnym krokiem, jaki powinniście Państwo podjąć jest dokonanie działu spadku. Zakładamy, iż istnieje między Wami zgoda co do sposobu dokonania tej czynności, zatem możecie Państwo dokonać tego w drodze umowy. Dokonanie działu spadku jest niezbędne dlatego, iż ma wywołać skutek w takiej postaci, iż każdy ze spadkobierców włada odziedziczoną przez siebie częścią spadku. Tak jest co do zasady. W Państwa sytuacji właściwy efekt miałby zostać osiągnięty w taki sposób, iż albo Pana matka, albo Pan (to wydaje się być Pana  celem) staniecie się właścicielami całego majątku spadkowego (tu w głównej mierze mieszkania). Nie ma przeszkód zatem, aby w przypadku, gdy istnieje pomiędzy Państwem porozumienie co do tego, dokonać działu spadku w taki sposób, iż Pana bratanek i bratanica oświadczą, iż zrzekają się swoich udziałów na Pana rzecz bez spłat i dopłat. Proszę przy tym pamiętać, iż wystarczy, by tylko jeden ze spadkobierców sprzeciwił się dokonaniu podziału w sposób ustalony przez pozostałych współspadkobierców, a jedynym sposobem dokonania działu będzie zwrócenie się o pomoc do sądu cywilnego, który jest władny przeprowadzić dział spadku w drodze wydania stosownego orzeczenia. Bardzo ważne w Państwa sytuacji jest to, iż wprawdzie sposób i warunki dokonania podziału określają same strony, to jednak nie mogą określić w umowie wielkości przysługujących im udziałów w odmienny sposób aniżeli wynika to z postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku (co do zasady).

Jeżeli w skład spadku wchodzi nieruchomość (bądź mieszkanie) to umowa powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. W innych sytuacjach umowa o dział spadku może być zawarta w formie dowolnej, także ustnej. Koniecznym jest zatem udanie się do notariusza, który to sporządzi akt notarialny w przedmiotowej sprawie zgodnie z Państwa wytycznymi (zgodnymi) a zarazem zgodnie z literą prawa.

Wynika z powyższego, iż mielibyście Państwo skorzystać z możliwości, w której mieszkanie zostaną przyznane za zgodą pozostałych spadkobierców jednemu spadkobiercy (tutaj Panu). Z reguły w takim wypadku taki spadkobierca (czyli Pan) zostałby obciążony obowiązkiem spłaty na rzecz pozostałych spadkobierców. Państwo jednak macie zawrzeć umowę z przyznaniem na Pana rzecz własności całości spadku bez obowiązku spłat czy dopłat.

Innym sposobem – do zrealizowania w przypadku, gdy pozostali spadkobiercy nie zechcą jednak zrzec się swoich części bez spłat na Pana rzecz - byłoby ewentualnie zbycie udziałów spadkowych przez tych dwoje spadkobierców na Pana rzecz w drodze umowy. Podkreślić należy, iż osoby te dokonałyby zbycia swoich udziałów spadkowych, nie natomiast jakiejkolwiek rzeczy wchodzącej w skład spadku. Zbywcą spadku może być tylko osoba, która przyjęła spadek, czyli złożyła przed sądem lub przed notariuszem oświadczenie o przyjęciu spadku. W tym wypadku z punktu widzenia prawa, dwoje Pana bratanków przyjęło spadek, zatem są umocowani do tego, aby swoje udziały zbyć na Pana rzecz. Ze względu na doniosłe konsekwencje prawne, jakie wiążą się ze zbyciem spadku, ustawa nakazuje, by umowa o zbycie spadku zawarta została w formie aktu notarialnego. Tak więc w celu nabycia omawianych udziałów spadkowych musi się Pan wraz z dziećmi swojego zmarłego brata udać do notariusza i sporządzić odpowiednią umowę. Nabywca (czyli Pan) wraz zawarciem takiej umowy wstępuje w ogół praw i obowiązków, które przypadły poprzednio spadkobiercy (zbywcy). W rezultacie nabywca, prócz tego, że nabywa określone prawa, wchodzące w skład spadku, ponosi również odpowiedzialność za długi spadkowe.

Podsumowanie

Jest już w chwili obecnej za późno na to, aby dwoje Pana bratanków odrzuciło spadek, co zmniejszyłoby zakres formalności, jakich będziecie Państwo musieli dopełnić, aby zyskać pożądany skutek, jednak nie ma przeszkód, aby w drodze umowy zawartej w formie aktu notarialnego dwoje spadkobierców dziedziczących po 1/6 zbyło swoje udziały na Pana rzecz.

Przydatne informacje:

Zmiany w podatku od spadków i darowizn na 2007 rok oraz zwolnienia dla bliskich

Podatek od spadków - do końca 2006 roku

Zespół
e-prawnik.pl