UOKiK zachęca do donosów...

Ruszył program dla sygnalistów

- "Zwiększenie wykrywalności zmów to jedno z najważniejszych zadań urzędu. Dlatego chcemy wprowadzać nowe narzędzia poprawiające naszą skuteczność. Jedną z nich jest instytucja sygnalistów. Chodzi o anonimowe informacje od osób, które posiadają wiedzę o niedozwolonych działaniach. Uruchomiliśmy numer telefonu i adres mejlowy, pod którymi można przekazać dowody na praktyki ograniczające konkurencję" – powiedział prezes UOKiK, Marek Niechciał.

Kto może zawiadomić UOKiK o praktykach ograniczających konkurencję?

Sygnalistą może być każdy, kto wie o niedozwolonym porozumieniu. Często osoby, które są świadkiem takich działań, nie zdają sobie sprawy, że są one niezgodne z prawem. Przykładowo, detaliści, którzy stosują ceny minimalne lub sztywne ustalone przez producenta, nie wiedzą, że mają do czynienia ze zmową cenową.

Wszyscy, którzy posiadają informacje o praktykach ograniczających konkurencję, mogą skontaktować się z UOKiK pod numerem telefonu 22 55 60 500 lub adresem sygnalista@uokik.gov.pl.

Wszystkie dane na temat programu dla sygnalistów znajdują się na nowo utworzonej stronie konkurencja.uokik.gov.pl. 

UOKiK prowadzi również prace nad zmianami przepisów, które wprowadzą na trwałe instytucję sygnalistów do prawa antymonopolowego. Takie regulacje istnieją m.in. w Niemczech, na Słowacji i Węgrzech. Dużą wagę przykłada się tam do ochrony danych informatorów. Przykładowo, w Niemczech istnieje elektroniczny system umożliwiający składanie anonimowych zawiadomień o naruszeniach, który gwarantuje całkowitą anonimowość. Warto również wspomnieć, że w połowie marca Komisja Europejska wprowadziła narzędzie umożliwiające anonimowe powiadomienia o zmowie.

O czym można donieść do UOKiK, a w czym ten urząd nam nie pomoże?

• kartelach (porozumienia horyzontalne),
• porozumieniach wertykalnych, które mogą ograniczać konkurencję,
• nadużywaniu pozycji dominującej przez przedsiębiorców.

W celu sprawniejszego przeanalizowania przedstawianych przez Ciebie informacji UOKiK zaleca zweryfikowanie, czy zgłaszana sprawa ma charakter lokalny, czy ogólnopolski. W zależności od charakteru sprawy UOKiK zaleca kontakt z jedną z delegatur UOKiK lub z Departamentem Ochrony Konkurencji UOKiK. UOKiK rekomenduje podejmowanie kontaktu z jedną, wybraną jednostką organizacyjną UOKiK.

Możesz zawiadomić UOKiK, jeżeli zaobserwowałeś:

1. zmowę rynkową (np. zmowa cenowa, zmowa o podziale rynku, zmowa o ograniczeniu produkcji, zmowa mająca postać bojkotu nabywania towarów);
2. zmowę przetargową, pod warunkiem, że zmawiający się są przedsiębiorcami;
3. porozumienie między przedsiębiorcami działającymi na różnych szczeblach obrotu (np. hurtownia i sprzedawca detaliczny i obrót detaliczny), o ile skutkują one ograniczeniem konkurencji;
4. działanie pojedynczego przedsiębiorcy, posiadającego silną pozycję rynkową (np. monopolisty), który podejmuje czynności stanowiące nadużycie jego siły rynkowej, powodujące spadek poziomu konkurencji lub eksploatujące konsumentów.

1. udzielania ochrony prawnej w sprawach, w których nie jest zagrożony interes publiczny, dotyczy to np. indywidualnych sporów wynikających z naruszenia ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji – w tym zakresie organami właściwymi do udzielenia ochrony są sądy powszechne;
2. spraw korupcyjnych związanych z przetargami – w tego rodzaju sprawach zalecamy kontakt z Centralnym Biurem Antykorupcyjnym;
3. regulowania cen.

Jaką ochronę sygnalistów przewidziano?

UOKiK podejmuje czynności mające na celu ochronę osób, które działają jako sygnaliści, tj. w dobrej wierze i w interesie publicznym przekazują informacje o potencjalnych naruszeniach reguł konkurencji. Jeżeli jesteś pracownikiem przedsiębiorcy lub przedsiębiorcą, a przekazywane przez Ciebie informacje dotyczą działań Twojego pracodawcy lub kontrahenta, możesz rozważyć:

1. przekazanie UOKiK anonimowej informacji na piśmie (bez wskazania nadawcy),
2. przekazanie informacji przez osobę pośredniczącą w kontaktach (np. przez adwokata, radcę prawnego czy inną zaufaną osobę),
3. przekazanie informacji osobiście na spotkaniu – prawnicy UOKiK nie będą podczas takiego spotkania zmierzali do poznania Twojej tożsamości, a rozmowa będzie dotyczyła jedynie zaobserwowanej przez Ciebie nieprawidłowości.

Anonimowe informacje na piśmie

Anonimowe zgłoszenia kierowane do UOKiK są traktowane jako sygnały o zauważonych nieprawidłowościach rynkowych i podlegają dokładnej analizie. W szczególności sprawdzana jest możliwość wszczęcia postępowania oraz ewentualny dobór narzędzi niezbędnych do pozyskania materiału dowodowego. Z punktu widzenia UOKiK nie ma znaczenia, czy przekazywana informacja ma formę listowną, jest składana anonimowo w Biurze Podawczym, czy też jest wysłana z tymczasowego adresu e-mail.

Kontakt przez osobę pośredniczącą oraz możliwość spotkania

Poza przekazaniem informacji na piśmie, możliwe jest także przekazanie ich poprzez osobę pośredniczącą (np. adwokata lub radcę prawnego) lub osobiście, w ramach spotkania z prawnikami UOKiK, przy jednoczesnym zachowaniu swojej tożsamości w poufności.

W przypadku zainteresowania spotkaniem należy, nie ujawniając swojej tożsamości, podjąć kontakt z UOKiK w celu ustalenia daty spotkania. Termin spotkania może zostać ustalony również przez zaufaną osobę pośredniczącą w kontaktach z UOKiK (np. pełnomocnika).

Ani przy umawianiu spotkania, ani na samym spotkaniu prawnicy UOKiK nie będą dążyli do ujawnienia Twojej tożsamości. Na spotkaniu mogą jednak zadać ogólne pytania dotyczące powodów, dla których chcesz zachować anonimowość. Powyższe wynika z faktu, że UOKiK stara się traktować informacje pochodzące od osób zachowujących anonimowość z większą ostrożnością i stara się określić, czy są one przekazywane w dobrej wierze.

Ograniczenia w ramach kontaktu anonimowego

Osoby anonimowo informujące o naruszeniu reguł konkurencji powinny mieć na uwadze, że w niektórych przypadkach przedstawienie UOKiK informacji anonimowo może utrudniać Urzędowi podjęcie działań.

Dotyczy to w szczególności sytuacji, gdy przedstawiony stan faktyczny nie jest wystarczający do podjęcia interwencji, a nie mamy możliwości skontaktowania się z sygnalistą (np. informacja została przekazana listownie bez wskazania nadawcy lub złożona w Biurze Podawczym Urzędu bez ujawniania tożsamości). W tego rodzaju sytuacjach przekazanie informacji anonimowo może uniemożliwiać lub powodować znaczne wydłużenie czasu koniecznego do pozyskania informacji niezbędnych do wszczęcia postępowania wyjaśniającego lub antymonopolowego.

W przypadku zgłoszenia anonimowego należy mieć również na względzie, że sygnalista nie otrzyma pisemnej informacji zwrotnej o sposobie załatwienia zgłoszonej sprawy.

Osoby zarządzające i przedsiębiorcy będący stronami zakazanych porozumień

Osoby zgłaszające anonimowo informacje dotyczące swoich własnych działań (w szczególności osoby zarządzające) powinny brać pod uwagę, że w przypadku, gdy przedstawione informacje doprowadzą do wszczęcia postępowania antymonopolowego, osobom tym może zostać postawiony zarzut naruszenia zakazu porozumień ograniczających konkurencję, a w razie stwierdzenia praktyki może zostać nałożona na nich kara pieniężna. Z tych względów w interesie osób zarządzających i przedsiębiorców podejrzewających lub wiedzących, że są stronami porozumień ograniczających konkurencję, jest podejmowanie kontaktu z UOKiK w ramach programu łagodzenia kar, a nie na zasadach przewidzianych dla sygnalistów.

Możliwość przedstawienia informacji anonimowo

Jak już wspomniano, podejmując kontakt z UOKiK, możesz zachować anonimowość. Dotyczy to w szczególności sytuacji, gdy jesteś pracownikiem przedsiębiorcy lub przedsiębiorcą, a informacja, którą chcesz przekazać, dotyczy odpowiednio Twojego pracodawcy lub kontrahenta. Decydując się na przekazanie informacji anonimowo, musisz jednak mieć na względzie, że w niektórych przypadkach taka forma kontaktu może utrudniać skuteczne podjęcie działania przez UOKiK. 

Możliwość złożenia formalnego zawiadomienia

Z powyższych względów, podejmując kontakt z UOKiK, możesz rozważyć złożenie formalnego zawiadomienia o możliwości naruszenia reguł konkurencji – zawiadomienie takie można złożyć, posługując się wzorem podanym na końcu (do pobrania ze strony UOKiK).

Pracownicy UOKiK analizują dokładnie każdy sygnał o możliwych naruszeniach reguł konkurencji, niemniej analiza ta jest łatwiejsza i przebiega sprawniej, jeżeli osoba podejmująca kontakt przedstawia dokładny opis możliwego naruszenia. 

W formalnym zawiadomieniu, o którym mowa w art. 86 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, należy podać:

1. nazwę przedsiębiorcy, co do którego zachodzi podejrzenie, że stosuje praktyki ograniczające konkurencję,
2. opis stanu faktycznego będącego podstawą zawiadomienia,
3. wskazanie przepisu ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów lub Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, którego naruszenie podejrzewa zgłaszający zawiadomienie,
4. uprawdopodobnienie naruszenia przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów lub Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej,
5. dane identyfikujące osobę zgłaszającą zawiadomienie.

W odpowiedzi na zawiadomienie otrzymasz informację, czy przedstawiony przez Ciebie stan faktyczny daje podstawę do wszczęcia postępowania. 

Jakie działania UOKiK podejmie w związku z przekazaną przez Ciebie informacją?

Po otrzymaniu informacji pracownicy Urzędu przeprowadzą jej analizę z punktu widzenia zgodności działań przedsiębiorców z regułami konkurencji. W zależności od formy podjętego kontaktu poinformujemy Cię o wynikach tej analizy za pośrednictwem wiadomości e-mail lub listownie.

Co do zasady odpowiedź na przekazany przez Ciebie sygnał otrzymasz w terminie 1 miesiąca od dnia wpływu zgłoszenia do UOKiK. W przypadku, gdy sprawa będzie skomplikowana lub będzie wymagała dokładniejszego zbadania, powyższy termin prawdopodobnie ulegnie wydłużeniu. W takim przypadku poinformujemy Cię, kiedy możesz się spodziewać stanowiska UOKiK.

Jeżeli przekazana przez Ciebie informacja będzie wskazywała, że dany przedsiębiorca lub przedsiębiorcy podejmują działania budzące wątpliwości z punktu widzenia reguł konkurencji, UOKiK może:

• wystąpić do tego przedsiębiorcy lub przedsiębiorców z miękkim wezwaniem, mającym skłonić tego przedsiębiorcę lub przedsiębiorców do zaniechania budzących wątpliwości prawne działań (art. 49a ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów),
• przeprowadzić postępowanie wyjaśniające, w celu dokładniejszego zbadania określonych praktyk przedsiębiorców,
• przeprowadzić postępowanie antymonopolowe, w celu ukarania przedsiębiorców naruszających reguły konkurencji,
• w przypadku stwierdzenia naruszenia zakazu zawierania antykonkurencyjnych porozumień innych niż zmowy przetargowe UOKiK może nałożyć kary pieniężne na osoby zarządzające tych przedsiębiorców,
• zawiadomić prokuraturę o możliwości popełnienia przestępstwa przez określone osoby, o ile sprawa dotyczy zmowy przetargowej.

Do pobrania:

• Wzór zawiadomienia (.doc)
• Wypowiedź prezesa UOKiK Mareka Niechciała o programie dla sygnalistów;
• Wypowiedź Anny Sekindy-Maickiej z Dep. Ochrony Konkurencji UOKiK o programie dla sygnalistów

A.J.
Zespół e-prawnik.pl