Hipoteka jest tzw. rzeczowym środkiem zabezpieczenia wierzytelności. Należy do grupy ograniczonych praw rzeczowych. Ustanawia się ją dla zabezpieczenia wierzytelności na nieruchomościach oraz na niektórych prawach.

Jaki jest cel ustanowienia hipoteki?

Celem ustanowienia hipoteki jest zabezpieczenie oznaczonej wierzytelności (np. wierzytelności banku z tytułu udzielonego kredytu). Dla takiego zabezpieczenia można obciążyć nieruchomość prawem, na mocy którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości, bez względu na to, czyją stała się własnością i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości.

Co może być przedmiotem hipoteki?

Hipoteką można obciążyć:

• nieruchomość,

• część ułamkową nieruchomości, jeżeli stanowi udział współwłaściciela,

• użytkowanie wieczyste (w takim wypadku hipoteka obejmuje również budynki i urządzenia na użytkowanym terenie, stanowiące własność wieczystego użytkownika),

• własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego,

• spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego,

• prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej,

• wierzytelność zabezpieczona hipoteką.

Do powstania hipoteki niezbędny jest wpis w księdze wieczystej.

Jaki jest zakres zabezpieczenia hipotecznego?

Hipoteka, bez względu na to, o jakiej jej odmianie mówimy, zabezpiecza oznaczoną wierzytelność w jej zasadniczej postaci. Wierzytelność tę często nazywa się kapitałem.

W granicach przewidzianych w odrębnych przepisach hipoteka zabezpiecza także roszczenia o odsetki nieprzedawnione oraz o przyznane koszty postępowania.

Jaki jest tryb zaspokojenia wierzytelności hipotecznej?

Zaspokojenie wierzyciela hipotecznego z nieruchomości następuje według przepisów o sądowym postępowaniu egzekucyjnym.

Podstawę egzekucji wszczętej przez wierzyciela hipotecznego stanowi tytuł wykonawczy, czyli tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności. Właściciel obciążonej nieruchomości jest dłużnikiem rzeczowym.

Wierzyciel hipoteczny może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości obciążonej hipoteką bez względu na ograniczenia odpowiedzialności dłużnika wynikające z prawa spadkowego.

Czy hipoteka ulega przedawnieniu?

Pomimo, iż sama wierzytelność zabezpieczona hipoteką może ulec przedawnieniu, to taka sytuacja nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z nieruchomości, która została obciążona. W praktyce oznacza to, że nawet gdy właściciel podniósłby zarzut przedawnienia, to nie może dokonać tego skutecznie. Reguła ta nie ma jednak zastosowania do odsetek.

Jak przebiega cały proces zaspokojenia z nieruchomości obciążonej hipoteką?

Wierzyciel hipoteczny, który dysponuje tytułem wykonawczym, może egzekwować wierzytelność, która została w ten sposób zabezpieczona, zaspokajając się z nieruchomości obciążonej hipoteką. W pierwszej kolejności – w toku egzekucji – następuje zajęcie nieruchomości, następnie przeprowadzana jest licytacja oraz przysądzenie własności. Ostatnim etapem tego postępowania jest podział sumy uzyskanej z egzekucji.

Kiedy hipoteka wygasa?

W przypadku gdy wygaśnie wierzytelność, która została zabezpieczona hipoteką, wygasa także sama hipoteka. Inne przypadki, gdy hipoteka wygasa, to zrzeczenie się prawa oraz konfuzja (czyli sytuacja, gdy prawo i korelatywnie sprzężony z nim obowiązek znajdują się w rękach tej samej osoby).

Gdyby doszło do sytuacji, w której hipoteka została wykreślona z księgi wieczystej bez ważnej podstawy prawnej, to hipoteka wprawdzie wygasa, ale dopiero po upływie 10 lat.

Co to jest hipoteka łączna?

Co do zasady jest tak, że przedmiotem hipoteki jest jedna nieruchomość, istnieją jednak sytuacje, w których dopuszczalne jest ustanowienie hipoteki na kilki nieruchomościach; jest to właśnie hipoteka łączna.

Hipoteka łączna może powstać z mocy samego prawa (jest to jedyny taki przypadek). Dochodzi do tego w wyniku podziału nieruchomości, która jest już obciążona hipoteką, hipoteka obciąża wtedy wszystkie nieruchomości utworzone przez podział (chodzi tu np. o podział fizyczny nieruchomości gruntowej).