Jak zabezpieczyć płatność ceny?

Po co nam zabezpieczenie płatnosci ceny?

Często kiedy zawieramy umowę jedna ze stron zobowiązuje się do zapłaty nam ceny. Kiedy strona płaci cenę w momencie zawarcia umowy nie ma ryzyka, że nie otrzymamy umówionej zapłaty. Jednak może zdarzyć się, że strona zobowiązana będzie do zapłaty ceny w przyszłości. Wtedy takie ryzyko istnieje. Typowym przykładem, w którym strona płaci cenę po zawarciu umowy jest sprzedaż na raty.

Jakie rodzaje zabezpieczeń mamy do dyspozycji?

Istnieją różne sposoby zabezpieczenia wierzytelności. Wyróżnia się zabezpieczenia osobiste (obok dłużnika "głównego" odpowiedzialność całym swym majątkiem ponosi dłużnik "dodatkowy") oraz zabezpieczenia rzeczowe (wierzyciel uzyskuje możliwość zaspokojenia się z określonej rzeczy, niezależnie kto jest aktualnym właścicielem).

Do zabezpieczeń osobistych zaliczyć można:

• poręczenie według prawa cywilnego,
• gwarancję bankową,
• weksel własny in blanco,
• poręczenie wekslowe,
• przelew wierzytelności na zabezpieczenie,
• przystąpienie do długu,
• nieodwołalne pełnomocnictwo.

Do zabezpieczeń rzeczowych zaś zaliczyć można:

• przewłaszczenie na zabezpieczenie
• zastrzeżenie własności rzeczy sprzedanej,
• zastaw,"
• zastaw rejestrowy,
• hipotekę,
• kaucję (odmiana zastawu stosowana w bankowych stosunkach kredytowych),
• blokadę środków pieniężnych (zablokowanie kwoty służy zabezpieczeniu kredytu bankowego lub innej wierzytelności przeciwko posiadaczowi rachunku bankowego).

Na czym polega sprzedaż z zastrzeżeniem prawa własności?

Jeżeli sprzedawca sprzedaje rzecz ruchomą, to może on sobie zastrzec własność tej rzeczy aż do momentu uiszczenia ceny.

Przykład:

Jeśli Kowalski sprzedaje Nowakowi swój samochód marki V na raty, to może zastrzec, że własność tego samochodu przejdzie na Nowaka dopiero z chwilą uiszczenia ostatniej raty.

Tak więc sprzedający będzie zabezpieczony przed ewentualną nieuczciwością kupującego lub np. jego niewypłacalnością. Na przykład w razie egzekucji prowadzonej z majątku dłużnika (kupującego) sprzedający będzie mógł jak właściciel rzeczy spowodować jej wyłączenie spod egzekucji.

Jeżeli sprzedawca zastrzegł sobie własność sprzedanej rzeczy ruchomej aż do uiszczenia ceny, poczytuje się w razie wątpliwości, że przeniesienie własności rzeczy nastąpiło pod warunkiem zawieszającym. Do czasu zapłaty sprzedawca, mimo sprzedaży i wydania rzeczy, nie przestaje być jej właścicielem i może korzystać z ochrony prawnorzeczowej (windykacyjnej) przeciwko przede wszystkim kupującemu (oczywiście tylko po rozwiązaniu umowy sprzedaży), a także ewentualnemu dalszemu nabywcy rzeczy działającemu w złej wierze, a także z ochrony roszczenia o zapłatę ceny za wydaną rzecz i to łącznie z jego egzekucją. Dlatego też strony dodają zwykle w umowie termin do dokonania zapłaty.

Jeśli sprzedający wydaje rzecz kupującemu, to zastrzeżenie własności powinno mieć formę pisemną, natomiast jeśli takie zastrzeżenie ma być skuteczne wobec wierzycieli kupującego, to wymagana jest data pewna.

Może także zdarzyć się, że kupujący sprzeda rzecz pomimo tego, że nie zapłacił jeszcze całej ceny. 

Przykład:

Kowalski sprzedał Nowakowi swój samochód na raty, zastrzegając, że własność przejdzie na Nowaka dopiero z chwilą zapłaty ostatniej raty.

Jednak Nowak jeszcze przed zapłatą ostatniej raty sprzedał samochód Iksińskiemu. Ten ostatni nabędzie własność o ile nie wiedział lub zachowawszy należytą staranność nie mógł się dowiedzieć o tym, że jej Nowak nie był właścicielem rzeczy. Kowalski będzie mógł jednak dochodzić od Nowaka odszkodowania. Poza tym Nowak naraża się na odpowiedzialność karną za sprzeniewierzenie za co grozi mu kara od 3 miesięcy do 5 lat pozbawienia wolności.

Na czym polega

przewłaszczenie na zabezpieczenie?

Pokrewnym rodzajem zabezpieczenia jest przewłaszczenie na zabezpieczenie. Polega ono na tym, że przeniesiona zostaje na wierzyciela własność oznaczonej rzeczy. Jednocześnie zaś wierzyciel zobowiązuje się do korzystania z rzeczy w sposób oznaczony w umowie i do powrotnego przeniesienia własności rzeczy na zbywcę po zaspokojeniu zabezpieczonej wierzytelności. W razie gdy wierzytelność nie zostanie zaspokojona wierzyciel może definitywnie zachować rzecz dla siebie, może ją sprzedać lub wynająć.

W razie zastrzeżenia własności sprzedanej rzeczy, kupujący, któremu rzecz została wydana, traci uprawnienie do posiadania rzeczy już wskutek zwłoki w zapłacie ceny. Jeżeli sprzedawca wystąpił na drogę sądową o zapłatę ceny, nie może następnie domagać się wydania mu sprzedanej rzeczy z powołaniem się na zastrzeżenie własności.

Pamiętaj, że:

• w razie sprzedaży z zastrzeżeniem prawa własności oraz nie wywiązywaniem się kupującego z umowy, właściciel nie może sam odebrać rzeczy. Dzieje się tak dlatego, ponieważ prawo chroni samo posiadanie rzeczy, a posiadaczem jest kupujący;
• jeśli sprzedający wydaje rzecz kupującemu, to zastrzeżenie własności powinno mieć formę pisemną, natomiast jeśli takie zastrzeżenie ma być skuteczne wobec wierzycieli kupującego, to wymagana jest data pewna.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. 1964 r., Nr 16, poz. 93, ze zmianami)

Michał Włodarczyk

Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.