Spis treści
Wprowadzenie - najważniejsze zmiany od 2023 roku
W przypadk konsumentów, reklamację wadliwego towaru można złożyć na dwóch podstawach prawnych: z tytułu niezgodności towaru z umową (dawna rękojmia) oraz z tytułu gwarancji. To konsument decyduje, z której podstawy chce skorzystać, ale nie może zastosować obu trybów jednocześnie.
Ważne zmiany od 1 stycznia 2023 roku
Od 2023 roku przepisy dotyczące rękojmi konsumenckiej zostały przeniesione z Kodeksu cywilnego do ustawy o prawach konsumenta. Zmieniła się również terminologia - zamiast "rękojmi" używa się pojęcia "niezgodność towaru z umową".
- Skrócenie terminu na rozpatrzenie reklamacji z 30 do 14 dni
- Wydłużenie okresu odwróconego ciężaru dowodu z 1 roku do 2 lat
- Wprowadzenie hierarchii środków ochrony konsumenta
Niezgodność towaru z umową (dawna rękojmia)
Odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu niezgodności towaru z umową jest obowiązkowa. Nie można jej wyłączyć ani ograniczyć z góry. Ustawa o prawach konsumenta precyzyjnie reguluje uprawnienia kupującego i obowiązki sprzedawcy, pozostawiając niewiele swobody na odmienne ustalenia.
Kluczowe cechy niezgodności towaru z umową
- Odpowiedzialność obowiązkowa - sprzedawca nie może się z niej wyłączyć
- Podmiot odpowiedzialny - wyłącznie sprzedawca (nie producent)
- Okres ochrony - 2 lata od dnia wydania towaru
- Odwrócony ciężar dowodu - przez pierwsze 2 lata od zakupu
Uprawnienia konsumenta
Od 2023 roku obowiązuje hierarchia środków ochrony. Konsument może żądać:
W pierwszej kolejności konsument ma prawo żądać przywrócenia zgodności towaru z umową przez naprawę lub wymianę.
Dopiero gdy naprawa lub wymiana są niemożliwe bądź wymagają nadmiernych kosztów, konsument może żądać obniżenia ceny lub odstąpić od umowy.
Wyjątek od hierarchii środków ochrony
Konsument może od razu żądać obniżenia ceny lub odstąpienia od umowy, jeśli niezgodność towaru z umową ma charakter istotny lub gdy oczywiste jest, że sprzedawca nie dokona naprawy/wymiany w rozsądnym terminie lub bez nadmiernych niedogodności dla konsumenta.
Terminy i procedury
| Aspekt | Przepisy przed 2023 | Przepisy od 2023 |
|---|---|---|
| Okres ochrony | 2 lata | 2 lata (bez zmian) |
| Odwrócony ciężar dowodu | 1 rok | 2 lata |
| Termin rozpatrzenia reklamacji | 30 dni | 14 dni |
| Termin zwrotu pieniędzy | Bez szczegółowych regulacji | Maksymalnie 14 dni |
Gwarancja konsumencka
Gwarancja - w przeciwieństwie do niezgodności towaru z umową - jest dobrowolna. Gwarancji zazwyczaj udziela producent, ewentualnie dystrybutor, importer lub sprzedawca. Następuje to poprzez złożenie oświadczenia gwarancyjnego w dokumencie gwarancyjnym bądź w reklamie.
Rodzaje gwarancji
Gwarancja jakości
Najczęstsza forma gwarancji, obejmująca usunięcie wad fizycznych rzeczy lub dostarczenie rzeczy wolnej od wad w określonym czasie.
Gwarancja trwałości
Nowy rodzaj gwarancji wprowadzony w 2023 roku, zapewniający określone minimalne standardy ochrony konsumenta.
Gwarancja rozszerzona
Dodatkowa, płatna forma gwarancji oferowana przez sprzedawców lub producentów, wykraczająca poza standardową ochronę.
Wymagania formalne gwarancji
Oświadczenie gwarancyjne musi być sformułowane w sposób jasny i zrozumiały, w języku polskim. Musi zawierać:
- Wyraźne stwierdzenie, że gwarancja nie wpływa na uprawnienia konsumenta z tytułu niezgodności towaru z umową
- Nazwę i adres gwaranta
- Opis procedury korzystania z gwarancji
- Wskazanie rzeczy objętych gwarancją
- Warunki gwarancji
Terminy gwarancji
Gwarant może dobrowolnie określić okres ochrony gwarancyjnej. Jeśli tego nie zrobi, wynosi on 2 lata od dnia wydania rzeczy kupującemu. W przypadku wymiany lub istotnej naprawy termin gwarancji biegnie od nowa.
Kluczowe różnice między gwarancją a niezgodnością towaru
Niezgodność towaru z umową
- Obowiązkowa odpowiedzialność
- Odpowiada sprzedawca
- Okres ochrony: 2 lata
- Regulowana przez ustawę o prawach konsumenta
- Hierarchia środków ochrony
Gwarancja
- Dobrowolna odpowiedzialność
- Odpowiada gwarant (producent/dystrybutor)
- Okres według decyzji gwaranta
- Regulowana przez Kodeks cywilny
- Warunki według oświadczenia gwarancyjnego
Wzajemne zależności i możliwości łączenia
Ważne jest zrozumienie, jak te dwa tryby reklamacyjne oddziałują na siebie:
Zasady współistnienia
- Niezależność - udzielenie gwarancji nie wyłącza uprawnień z tytułu niezgodności towaru z umową
- Wybór konsumenta - to konsument decyduje, z której podstawy skorzysta
- Zawieszenie biegu terminu - korzystanie z gwarancji zawiesza bieg terminu na wykonanie uprawnień z tytułu niezgodności towaru
- Brak jednoczesności - nie można stosować obu trybów równocześnie
Praktyczny przykład
Konsument kupił lodówkę z 2-letnią gwarancją producenta. Po roku działania urządzenie uległo awarii. Konsument może wybrać:
- Reklamację gwarancyjną - skierowaną do producenta na warunkach określonych w gwarancji
- Reklamację z tytułu niezgodności towaru - skierowaną do sprzedawcy na podstawie ustawy o prawach konsumenta
Praktyczne porady dla konsumentów
Kiedy wybrać niezgodność towaru z umową?
- Gdy gwarancja już wygasła, a nie minęły jeszcze 2 lata od zakupu
- Gdy warunki gwarancji są mniej korzystne niż przepisy ustawy
- Gdy gwarant nierzetelnie rozpatruje reklamacje
- Gdy chcesz skorzystać z uprawnień wobec sprzedawcy (np. bliżej miejsca zamieszkania)
Kiedy wybrać gwarancję?
- Gdy warunki gwarancji są korzystniejsze niż przepisy ustawy
- Gdy gwarant oferuje dodatkowe usługi (np. odbiór i dowóz towaru)
- Gdy gwarancja obejmuje szerszy zakres napraw
- Gdy czas gwarancji jest dłuższy niż 2 lata
Pamiętaj o dokumentacji
Niezależnie od wybranej ścieżki reklamacyjnej, zawsze zachowuj:
- Paragon lub fakturę zakupu
- Kartę gwarancyjną (jeśli została wydana)
- Dokumentację reklamacji (pisma, odpowiedzi)
- Zdjęcia wad towaru
Podsumowanie
Zmiany wprowadzone od 1 stycznia 2023 roku znacząco wzmocniły pozycję konsumenta. Wydłużenie okresu odwróconego ciężaru dowodu do 2 lat oraz skrócenie terminu rozpatrzenia reklamacji do 14 dni to kluczowe usprawnienia systemu ochrony konsumenckiej.
Zarówno niezgodność towaru z umową (dawna rękojmia), jak i gwarancja stanowią ważne narzędzia ochrony konsumenta. Wybór między nimi powinien być przemyślany i uwzględniać konkretną sytuację oraz warunki oferowane przez każdy z trybów.
Najważniejsze do zapamiętania
- Od 2023 roku przepisy o rękojmi konsumenckiej znajdują się w ustawie o prawach konsumenta
- Konsument ma 2 lata na zgłoszenie niezgodności towaru z umową
- Przez pierwsze 2 lata ciężar dowodu spoczywa na sprzedawcy
- Reklamacja musi być rozpatrzona w ciągu 14 dni
- Gwarancja i niezgodność towaru to niezależne podstawy prawne
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (Dz.U. 2014 poz. 827 ze zm.)
- Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. 1964 Nr 16, poz. 93 ze zm.)
- Ustawa z dnia 4 listopada 2022 r. o zmianie ustawy o prawach konsumenta (Dz.U. 2022 poz. 2337)