Separacja - Kiedy możesz żądać separacji i jakie są jej skutki?

Z chwilą zawarcia małżeństwa małżonkowie są zobowiązani do wspólnego pożycia, do wzajemnej pomocy i wierności, oraz do współdziałania dla dobra rodziny, którą założyli. Zdarza się jednak, że powyższe staje się niewykonalne. Do 1999 r. prawo polskie przewidywało na takie zjawiska tylko jedną instytucję - rozwód. Obecnie istnieje alternatywa dla rozwodu - separacja. Jest to - w przeciwieństwie do separacji faktycznej - instytucja prawna. Separacja faktyczna polega na tym, że małżeństwo formalnie trwa, mimo braku wspólnego pożycia małżonków.

Kiedy sąd może orzec separację?

Do orzeczenia rozwodu sąd musi ustalić, że między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia małżeńskiego. Przesłanki separacji są łagodniejsze. Do jej orzeczenia wystarczy stwierdzenie, że nastąpił zupełny rozkład pożycia małżeńskiego - nie musi on natomiast być trwały. Sąd może zatem orzec separację, mimo iż rozsądnie można się jeszcze spodziewać, że małżonkowie powrócą do wspólnego pożycia (takie ustalenie stoi natomiast na przeszkodzie do orzeczenia rozwodu). Jest tak dlatego, że jednym z celów separacji jest danie małżonkom możliwości przemyślenia sytuacji i ewentualnego powrotu.

Jeżeli występuje zupełny rozkład pożycia, to każdy z małżonków może żądać, aby sąd orzekł separację.

Jednakże mimo zupełności rozkładu pożycia małżeńskiego, separacja nie może być orzeczona, jeżeli:

  • wskutek niej miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków; chodzi tu o ustalenie, czy w razie orzeczenia separacji dobro wspólnego małoletniego dziecka ucierpi w większym stopniu, niż gdyby separacja nie została orzeczona;
  • z innych względów orzeczenie separacji byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego;

Przykład:

Separacja nie jest dopuszczalna, jeżeli jedno z małżonków jest nieuleczalnie chore, a separacja stanowiłaby dla niego rażącą krzywdę; podobnie nie jest dopuszczalne orzeczenie sepracji, która ma służyć szykanie współmałżonka.

Kiedy występuje zupełny rozkład pożycia małżeńskiego?

Pożycie małżeńskie przejawia się we wspólnocie duchowej, fizycznej i gospodarczej.

Rozkład pożycia małżeńskiego jest zupełny, gdy nie istnieje między małżonkami żadna z tych więzi. Zdarza się jednak, że zupełny rozkład już nastąpił, mimo iż istnieją między małżonkami elementy wspólnoty gospodarczej - chodzi tu w szczególności o sprawy  wspólnego zamieszkiwania. Brak już takiego wyjątku przy więzach fizycznych i duchowych. Nawet sporadyczne stosunki fizyczne między małżonkami z reguły wskazują, że rozkład pożycia nie jest jeszcze zupełny.

Czy konieczna jest zgodna drugiego małżonka na separację?

Nie jest ona wymagana (nawet jeżeli separacji żąda małżonek wyłącznie winny rozkładowi pożycia małżeńskiego). Jej brak może jednak wskazywać na:

  1. sprzeczności orzeczenia separacji z zasadami współżycia społecznego;
  2. niewystępowanie zupełnego rozkładu pożycia małżeńskiego.

Co się dzieje, jeżeli małżonkowie występują ze zgodnym wnioskiem do sądu o orzeczenie separacji?

W przypadku, gdy małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich dzieci, sąd może orzec separację na podstawie ich zgodnego wniosku. W takim przypadku sąd może poprzestać na przeprowadzeniu dowodu z przesłuchania małżonków. Nie należy jednak tego rozumieć w ten sposób, że sąd orzeknie separację "automatem" - muszą być spełnione w/w warunki.

Małżonkowie mogą wystąpić z takim żądaniem popartym wskazaniem okoliczności faktycznych. W tym przypadku sąd nie orzeka o winie rozkładu pożycia. Także i tu sąd musi ustalić czy istnieją okoliczności pozwalające orzec separację. Ważne jest, że w takim wypadku postępowanie toczy się w trybie nieprocesowym, zatem do sądu wnosi się wniosek, a nie pozew. Wniosek taki podlega opłacie stałej w wysokości 100 zł. Sąd nie wydaje wyroku, lecz postanowienie. Właściwy jest tu sąd okręgowy (właściwość miejscowa przedstawia się tak samo, jak przy pozwie - zob. niżej).

Separacja - Kto jest winny rozkładowi pożycia?

Przy orzekaniu separacji sąd ustala, czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia. Jeżeli rozkład pożycia nastąpił wyłącznie z winy jednego z małżonków, sąd orzeka separację z winy tego małżonka. Jeżeli winni są oboje - sąd orzeka separację z winy obojga małżonków. Jeżeli brak jest w ogóle winy po stronie małżonków, sąd orzeka separację bez winy małżonków.

Ustalenie winy ważne jest m.in. dla kwestii alimentów między małżonkami.

Jakie są skutki prawne orzeczenia separacji?

Separacja nie powoduje ustania małżeństwa. Najważniejsze jej skutki polegają na tym, że:

  1. małżonek pozostający w separacji nie może zawrzeć małżeństwa;
  2. orzeczenie separacji powoduje powstanie między małżonkami rozdzielności majątkowej - następstwem tego jest możliwość żądania przez każdego z małżonków podziału majątku, który był objęty wspólnością ustawową (na wniosek jednego z małżonków sąd może w wyroku orzekającym separację dokonać podziału majątku wspólnego, jeżeli dokonanie tego nie spowoduje nadmiernej zwłoki);
  3. jeżeli wymagają tego względy słuszności małżonkowie pozostający ze sobą w separacji obowiązani są do wzajemnej pomocy;
  4. jeżeli małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie sąd orzeka także o sposobie korzystania z tego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania separowanych małżonków;
  5. małżonek nie dziedziczy po drugim małżonku na podstawie ustawy (może jeżeli spadkodawca ustanowił go w testamencie" spadkobiercą), traci też prawo do zachowku;
  6. w wyroku orzekającym separację sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków oraz orzeka, w jakiej wysokości każde z małżonków obowiązane jest do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka.

Gdzie złożyć pozew o separację?

Pozew o separację należy wnieść do sądu okręgowego właściwego ze względu na ostatnie wspólne zamieszkanie małżonków, jeżeli choć jedno z nich jeszcze stale w danym okręgu przebywa. Jeżeli natomiast każdy z małżonków mieszka w innym miejscu, wówczas właściwy będzie sąd okręgowy miejsca zamieszkania strony pozwanej, czyli osoby, przeciwko której współmałżonek wystąpił z pozwem. Gdyby nie udało się ustalić miejsca zamieszkania strony pozwanej, wtedy właściwy jest sąd okręgowy miejsca zamieszkania powoda, czyli osoby, która wystąpiła z pozwem. O pozwu o separację pobiera się stały wpis w wysokości 600 zł.

Obecnie nie ma już obowiązkowego posiedzenia pojednawczego. Zamiast tego sąd może - jeśli istnieją widoki na utrzymanie małżeństwa - skierować strony do mediacji.

W trakcie rozprawy sąd bada - miedzy innymi - jakie okoliczności doprowadziły do rozkładu pożycia i czy małżonkowie mają małoletnie dzieci. Poza tym zawsze sąd przeprowadza dowód z przesłuchania małżonków.

Pamiętaj, że:

  • Może się zdarzyć tak, że w toku sprawy sądowej jeden z małżonków żąda separacji, a drugi chce rozwodu. Wówczas - jeżeli orzeczenie rozwodu jest uzasadnione - sąd orzeka rozwód. Jeżeli jednak w danej sytuacji orzeczenie rozwodu nie jest możliwe, a można orzec separację, sąd orzeka separację.
  • Na zgodne żądanie małżonków sąd orzeka o zniesieniu separacji.
  • Oddalenie powództwa o rozwód nie wyłącza powództwa o orzeczenie separacj.
  • Separacja tym różni się od rozwodu, że małżeństwo nie ustaje, a więc nie można zawrzeć nowego małżeństwa, i jest to stan odwracalny - orzeczeniem sądu.

Podstawa prawna:


Michał Włodarczyk

Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.

Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne

Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?


Masz inne pytanie do prawnika?

 

Komentarze

  • Wladyslaw 2021-09-27 13:13:08

    Istniejemy w pozyciu malzenskim juz 49 lat. Posiadamy wspolny dom jednorodzinny, ktory budowalismy wspolnymi silami. Bylo roznie. Nie pije nie pale, oszczedzalismy na kazdym kroku. Teraz malzonka chce separacji bo przy rozwodzie blby bardzo trudny podzial majatku. Moja malzonka moze nie jest idelna, ale jako gospodyni prowadzaca dom, dbanie kiedys o dzieci /sa juz dorosle? dbanie o meza,porzadki itp. jest doskonala i swietna. Jesli chodzi o mnie, nie pije, nie pale, nie zdradzam. Wszystkie remonty w domowe, sprzet naprawiam sam osobiscie. Zona chorowala z przerwami ponad 30 lat. Martwilem se, przezywale. Jezdzilem z nia po po lekarzach , po szpitalach po roznych badaniach, Byc moze byla jakas wina po mojej stronie. Przy kazdej rozmowie czy dyskusji oswiadcza mi, ze 30, 40 lat juz hcciala rozwodu Teraz juz kompletnie tego nie rozumiem dlaczego tak sie dzieje. Dlaczego przrede mna to ukrywala. Nadmienie, tez ze ze sexem, racej dla mnie byl problem, bo jestem bardzo tego potrzebujacy natomiast malzonka zawsze tlumaczy sie, ze jest nie potrzebujaca, ale tego typu, ze ma zatkany nos, ze swedzija w pochwie itp.

  • Czy separacja roz 2020-09-22 09:12:55

    Moja córka jest w związku od kilku lat, a po ślubie 6 lat. Z mężem ma 3 dzieci w wieku 7, 2 i 1 rok. Kłopoty córki z mężem trwają od dnia ślubu, od rodzinnej kłótni, ale od 2 lat to ciągły horror. Córka mieszka z rodziną w Anglii, wracając do Anglii mieli bardzo poważny wypadek spowodowany przez jej męża. Córka cudem uszła z życiem, jest po dwóch operacjach kręgosłupa . Tak bardzo kocha męża, że wszystko mu wybaczyła ba za pieniądze uzyskane z odszkodowania spełniała męża zachcianki. Sielanka nadal by trwała, gdyby nie urodzenie dzieci jedno po drugim. Mąż stał się wulgarny, agresywny, nie zajmuje się dziećmi, wręcz znęca się psychicznie nad nimi i żoną. Swoją frustrację wyładowuje na najstarszym dziecku. Dochodzi do dużych awantur, wówczas wychodzi z domu, nadużywa alkohol , jest uzależniony od gier, nie pomaga w żaden sposób, a w dodatku ogranicza pieniądze na życie dla dzieci, córka już jest na bezpłatnym urlopie . Dom który maja to kupiony został za pieniądze z odszkodowania córki . Teraz jej mąż powiedział, że dom muszą sprzedać sprzedać i podzielić się kasą, bo on odchodzi, chce rozwodu, zostawia córkę z trójka dzieci i problemami. Co począć w tej sytuacji?????

  • Natalia 2020-02-26 11:35:56

    Witam, Jestem z mężem prawie 14lat a 5mcy po ślubie. Wspólnie wychowujemy 3 letnią córkę. Mąż od zawsze miał tzw. ciągoty do alkoholu, nigdy nie znał umiaru. Do tego dochodzi agresja. Nie jest tak że on codziennie się upija, ale potrafi wypić 3-4 piwa wieczorem, gdy na drugi dzień rano ma do pracy. Ostatnio doszło do sytuacji,że upił się bardzo i dobierał się do wspólnej znajomej , gdy ja spałam w pokoju obok. Dostał w twarz o jej faceta. Było kilka sytuacji po których obiecywał poprawę itp, ale nigdy nie poszedł na żadną terapię i nie szukał żadnej pomocy specjalistów. Mieszkamy razem i mamy wspólny kredyt na mieszkanie. Co zrobić w takiej sytuacji- czy żądać rozwodu czy separacji?

  • Cześka 2020-02-23 12:52:33

    jak się ma jedno do drugiego ?: 1Ważne jest, że w takim wypadku postępowanie toczy się w trybie nieprocesowym, zatem do sądu wnosi się wniosek, a nie pozew. Wniosek taki podlega opłacie stałej w wysokości 100 zł. Sąd nie wydaje wyroku, lecz postanowienie 2.Pozew o separację należy wnieść do sądu okręgowego właściwego ze względu na ostatnie wspólne zamieszkanie małżonków, jeżeli choć jedno z nich jeszcze stale w danym okręgu przebywa. Jeżeli natomiast każdy z małżonków mieszka w innym miejscu, wówczas właściwy będzie sąd okręgowy miejsca zamieszkania strony pozwanej, czyli osoby, przeciwko której współmałżonek wystąpił z pozwem. Gdyby nie udało się ustalić miejsca zamieszkania strony pozwanej, wtedy właściwy jest sąd okręgowy miejsca zamieszkania powoda, czyli osoby, która wystąpiła z pozwem. O pozwu o separację pobiera się stały wpis w wysokości 600 zł.

  • Joanna 2019-12-02 05:44:27

    Czy mogę zadać separacji Jeśli mój mąż popadł w dlug i co jestem zawalona kredytami i mam zl e warunki mieszkaniowe????jesteśmy od ponad roku małżeństwem obecnie ja jestem 7 miesiącu ciąży od po l roku przychodzą mi wezwania komornicze do zapłaty w obecnym stanie zadluzylam się na ponad 10 tyś złoty by to posplacac a i tak przychodzą kolejne. Mieszkamy z treściami trudni ludzie nie da sie wytrzymać śpimy i żyjemy w 1 pomieszczeniu moje rzeczy sa od pol roku w pudlach bo nie ma gdzie trzymać aspimy na rozwalajacej się kanapie do tego wilgoć i grzyb maz nie chce słyszeć o wynajmie nawet dla mnie z powodu dziecka lekarz nie pozwala mi byc w takich warunkach bo mi szkodzą jak i poz niej dziecku mam dość awantur. Nie wiem co zrobię z dzieckiem po porodzie nie ma miejsca ciuszki maleństwa są w pudlach w budynku gospodarczym. Chce sie wynieść Ale ciągle nie i nie oraz wtracanie się innych czy mogę zadać separacji?

  • Krystyna 2019-10-08 15:42:16

    Witam!Mój mąż mnie zostawił dla innej kobiety wcześniej zaraz po ślubie zaczął pisać z różnymi kobietami.Nasz związek trwał 2 lata i 2 miesiące.Pisa z nimi na nk,różne zboczone rzeczy i składał im propozycje erotyczne.Potem zaczął mnie zaniedbywać jeżdzić na wieś do rodziców nieraz nawet nie wiedziałam kiedy pojechal.Ciągle byłam sama z dziećmi oczywiście to były dzieci z pierwszego malżeństwa.Zaczął mnie lekceważyć słuchać wszystkich do okoła tylko nie mnie.teraz od kilku tygodni już jestem sama pisze smsy że kogoś ma że sie spotyka że mam mu dać spokój albo urodzić mu synka lub córeczkę to on wtedy wróci szantażuje mnie w tes sprawie.Ja mam 41 lat on 34,.Ja go ciągle kocham i chcę żeby wrócił do mnie i mu to ciągle powtarzam pisze i dzwonię.czy to wystarczy żeby zrobićseparację z jego winy czy mając takie dowody smsy wydruk z komputera e-maile czy to wystarczy i nagranie z dyktafonu jak brzydko wyraża się na mój temat.

  • Dorota 2019-01-17 17:55:30

    Czy mogę dostac spadek po ohczymie jeśli nie bylo przysposobienia sądowego a on nie mial innych dzieci? Ojczym wychowywala mnie od 4 roku życia brał na mnue paczki z kopalni, rodzinne i jeździłam na kolonie z jego zakladu pracy.

  • iwona zalecka woj 2018-09-10 15:13:07

    Jestem 7 lat po slubie ale od lipca 31 mieszkamy osobno mamy dwojke dzieci 8 i 7 winnym rozpadowi malzenstwa jest mój maz czy mogę zadac alimentów na siebie nie mogę podjąć jakiejkolwiek pracy gdyż problemem jest ze moja mama jest wiekowa i schorowana

  • kasia 2018-01-23 17:23:53

    JA i mój maź jesteśmy sześć miesięcy po ślubie. Zgodnie stwierdziliśmy ze nie ma sensu kontynuować naszego małżeństwa . Boimy sie jednak ze nie dostaniemy rozwodu,choćby dlatego ze mieszkamy razem. Co z tym zrobić?

  • agata 2017-10-21 12:55:26

    w trakcie trwania separacji umiera rodzic jednej ze stron, np mój obecny teść. Czy otrzymam z ubezpieczalni pieniążki za śmierć w/w? A gdy umze maz lub zona w trakcie separacji czy druga strona otrzyma cos z np pzu?Czy separacja reguluje okr teść teściowa?

  • rita 2017-01-28 17:01:05

    Czy jako pasierbica dziedzicze długi po zmarłym ojczymie ja i moje dzieci?

  • ewelina 2016-08-30 15:35:41

    mój mąż nadużywa alkoholu po nim staje się agresywny mamy 2-kę dzieci w wieku przedszkolnym.chciałabym wiedzieć jakie dokumenty mam złożyć do sądu?mieszkamy razem a dom jest wynajmowany,chciałam zapytać jak to będzie wyglądało czy będę zmuszona do wyprowadzenia się z dziećmi?

  • sylwia 2013-05-09 17:27:10

    mój mąż nadużywa alkoholu po nim staje się agresywny mamy 2-kę dzieci w wieku przedszkolnym.chciałabym wiedzieć jakie dokumenty mam złożyć do sądu?mieszkamy razem a dom jest wspólny,chciałam zapytać jak to będzie wyglądało czy będę zmuszona do wyprowadzenia się z dziećmi?


Potrzebujesz pomocy prawnej?

Zapytaj prawnika