Jak ubiegać się o rentę wdowią?

30.12.2024

Po nowym roku ruszy przyjmowanie wniosków o tzw. rentę wdowią. W praktyce nie jest to nowe świadczenie, lecz prawo do wypłaty dwóch różnych świadczeń w określonym zbiegu. Osoby uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym małżonku i innego świadczenia emerytalno-rentowego będą mogły pobierać połączone świadczenia od 1 lipca 2025 r., o ile spełniają określone warunki. Jednym z nich jest wiek wdowy bądź wdowca.

Czy masz prawo do dwóch świadczeń?

Od 1 stycznia 2025 r. osoby uprawnione będą mogły składać wnioski o tzw. rentę wdowią. Prawo do wypłaty połączonych świadczeń ZUS ustali od 1 lipca 2025 r. Jeżeli ktoś złoży wniosek i warunki do wypłaty połączonych świadczeń spełni po 1 lipca 2025 r., to rentę wdowią ZUS ustali od czasu spełnienia warunków, nie wcześniej niż od miesiąca złożenia wniosku.

Wypłata renty wdowiej jest uzależniona od tego, czy wdowiec czy wdowa spełnia łącznie następujące warunki:

ma prawo do co najmniej 2 różnych świadczeń emerytalno-rentowych, w tym renty rodzinnej po zmarłym współmałżonku,
jest w powszechnym wieku emerytalnym (tj. wdowa ma skończone 60 lat, zaś wdowiec – 65),
pozostawał bądź pozostawała we wspólności małżeńskiej do dnia śmierci współmałżonka,
ma ustalone prawo do renty rodzinnej po zmarłym współmałżonku najwcześniej w wieku 55 lat (wdowa) albo 60 lat (wdowiec)
nie pozostaje obecnie w związku małżeńskim.

To ważne, bo ustalenie prawa do renty wdowiej zależy od faktycznego wieku wdowy czy wdowca w chwili śmierci męża albo żony. W związku z tym np. osoba, która owdowiała w wieku 50 lat, spełnia warunek wieku uprawniający do renty rodzinnej, jednakże nie nabywa prawa do renty wdowiej.

Jeśli wnioskodawca nie spełnia chociaż jednego z warunków, to ZUS nie będzie mógł ustalić mu prawa do łącznej wypłaty świadczeń i wyda decyzję odmowną. Takie decyzje będzie mógł wydawać już przed lipcem 2025 roku.

Najpierw wniosek o rentę rodzinną, potem ERWD

Przyznanie renty wdowiej będzie możliwe, jeżeli wdowa albo wdowiec mają ustalone prawo do renty rodzinnej. Jeżeli dotąd nie ubiegali się o rentę rodzinną, ponieważ świadczenie po współmałżonku byłoby mniej korzystne, to powinni złożyć wniosek na formularzu ERR.

Potem wdowa albo wdowiec powinni złożyć wniosek ERWD o ustalenie zbiegu świadczeń z rentą rodzinną. Wniosek będzie dostępny na stronie zus.pl od 1 stycznia 2025 r.

Taka kolejność ułatwi oraz przyspieszy rozpatrzenie wniosku o łączenie wypłaty obu świadczeń w 2025 r. Podobna sytuacja jest w przypadku osób pobierających rentę rodzinną, które nigdy nie wnioskowały o przyznanie własnego świadczenia, np. emerytury.

Żeby ZUS mógł przyznać zainteresowanemu połączone świadczenie, powinien on złożyć Wniosek o ustalenie zbiegu świadczeń z rentą rodzinną (ERWD). Będzie on dostępny w placówkach ZUS i na PUE/eZUS od 1 stycznia 2025 r.

Jeżeli wnioskodawca zechce złożyć wniosek elektronicznie, a nie ma jeszcze konta na Platformie Usług Elektronicznych (PUE)/eZUS i będzie potrzebował wsparcia, to może skorzystać z pomocy pracowników ZUS.

Kiedy złożyć wniosek o ustalenie renty wdowiej ERWD?

Jeżeli wdowa albo wdowiec spełnia warunki do ubiegania się o rentę wdowią, to od 1 stycznia 2025 r. może złożyć wniosek ERWD o ustalenie zbiegu świadczeń z rentą rodzinną.

Gdy wdowa lub wdowiec nie złożyli do tej pory wniosku o drugie świadczenie, tj. o rentę rodzinną bądź świadczenie własne, a spełniają wszystkie inne warunki do renty wdowiej, warto już teraz złożyć wniosek o wyliczenie drugiego świadczenia.

Jeżeli wnioskodawca ma prawo do renty rodzinnej oraz do własnego świadczenia, to do wniosku o połączenie świadczeń z rentą rodzinną nie musi dołączać żadnych dokumentów. Jeśli ZUS uzna, iż do rozpatrzenia jego wniosku niezbędne są dokumenty, których nie ma, poprosi go o ich dostarczenie.

Wysokość renty wdowiej

Na początku będzie to 15% własnego świadczenia oraz cała renta rodzinna, która dla jednej osoby wynosi 85% świadczenia, które przysługiwałoby osobie zmarłej. Druga opcja to 15% renty rodzinnej i 100% własnego świadczenia.

Od 1 stycznia 2027 r. wysokość drugiego świadczenia wypłacanego w ramach renty wdowiej zostanie podwyższona do 25%. Łączna suma obu świadczeń nie może przekroczyć trzykrotnej wysokości najniższej emerytury, czyli obecnie 5 342,88 zł brutto. Jeżeli suma świadczeń przekroczy tę kwotę, świadczenia ustalone w zbiegu zostaną pomniejszone o kwotę przekroczenia.

Taki wybór będą miały także osoby, które mają prawo do zasiłku bądź świadczenia przedemerytalnego, emerytury pomostowej, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, renty z tytułu niezdolności do pracy, w tym renty szkoleniowej.

Wypłata świadczeń

Połączone świadczenia ZUS będzie mógł wypłacać od 1 lipca 2025 r. Żeby otrzymywać rentę wdowią od 1 lipca 2025 r., należy złożyć wniosek do 31 lipca 2025 r.

Jeżeli warunki do łącznej wypłaty świadczeń zainteresowany spełni po 31 lipca 2025 r. albo złożyz wniosek w tej sprawie po tej dacie, wypłatę ZUS będzie mógł podjąć od dnia, w którym spełni warunki, jednakże nie wcześniej niż od miesiąca, w którym złożysz wniosek.

Przykłady

Mój mąż zmarł, kiedy miałam 51 lat. Nabyłam prawo do renty rodzinnej po nim i dalej pracowałam. W październiku tego roku kończę 60 lat i przejdę na emeryturę. Czy z chwilą przejścia na emeryturę będę miała prawo do renty wdowiej i w jakiej wysokości?

Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 26 lipca 2024 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw, zwanej dalej ustawą o „rencie wdowiej”, wprowadzającej od dnia 1 stycznia 2025 r. nową regułę zbiegu prawa do renty rodzinnej po zmarłym małżonku z prawem do własnego świadczenia o charakterze emerytalno-rentowym, prawo do pobierania dwóch świadczeń, czyli w Pani przypadku własnej emerytury i części renty rodzinnej po mężu w wysokości od 1 lipca 2025 r. 15 % renty rodzinnej, będzie przysługiwać pod warunkiem nabycia prawa do renty rodzinnej po zmarłym małżonku nie wcześniej niż 5 lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego. Ponieważ w Pani przypadku nabycie prawa do renty rodzinnej nastąpiło dużo wcześniej, niż wymagane przez przepisy 5 lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego, to niestety nie będzie Pani miała prawa do pobierania obydwu świadczeń.

Mam 75 lat, w styczniu tego roku zmarł mój mąż. Obydwoje pobieraliśmy najniższe emerytury, co pozwalało nam jakoś przeżyć. Teraz zostałam tylko ze swoją emeryturą i moja sytuacja materialna bardzo się pogorszyła. Czy będę miała prawo do renty wdowiej?

Zgodnie z przepisami ustawy o „rencie wdowiej” będzie Pani przysługiwało prawo do jednego całego świadczenia oraz 15% świadczenia drugiego. Od 1 stycznia 2027 r. będzie miała Pani prawo do 25% drugiego świadczenia. Do Pani będzie należała decyzja, które świadczenie pobiera Pani w całości, a które w części.

Obydwoje z mężem pracowaliśmy ponad 40 lat i wypracowaliśmy sobie wysokie emerytury. Mąż zmarł w lutym tego roku, co wpłynęło negatywnie na moją sytuację finansową. Ja jestem osobą przewlekle chorą, która dużą część swojego świadczenia wydaje na leki oraz rehabilitację. Czy wprowadzenie renty wdowiej poprawi moją sytuację finansową?

Ustawa o „rencie wdowiej” przewiduje, iż prawo do pobierania dwóch świadczeń, tj. np. własnej emerytury oraz od 1 lipca przyszłego roku 15% renty rodzinnej po mężu, będą miały między innymi te osoby, których łączna wysokość świadczeń emerytalno-rentowych wraz z wypłacanymi stale dodatkami do nich nie przekroczy trzykrotności miesięcznej kwoty najniższej emerytury, która aktualnie od dnia 1 marca tego roku wynosi 5342,88 zł. Niewielkie przekroczenie kwoty limitu świadczeń nie musi oznaczać utraty prawa do pobierania własnej emerytury oraz renty rodzinnej po mężu. W takim wypadku bowiem ustawodawca przewidział rozwiązanie, zgodnie z którym mogłoby nastąpić pomniejszenie obydwu świadczeń do wysokości tego limitu.

Zgodnie z przepisami ustawy o „rencie wdowiej” organy rentowe i organy emerytalne zostały zobligowane do zamieszczenia na swoich stronach internetowych od dnia 31 sierpnia br. informacji dla świadczeniobiorców o warunkach pobierania tych świadczeń w zbiegu. Również dla wygody wszystkich zainteresowanych przewidziano, że ZUS udostępni usługę umożliwiającą ustalenie zbiegu świadczeń, w wariantach określonych ustawą – w celu zapewnienia pomocy osobie uprawnionej w wyborze najkorzystniejszego wariantu tego zbiegu.

Jestem wdową od 3 lat, w przyszłym roku skończę 80 lat. Dodam, że jestem osoba samotną, która ma trudności w poruszaniu się. Czy żeby pobierać rentę wdowią będę musiała udać się do placówki ZUS, co byłoby dla mnie problemem?

Ustawa o „rencie wdowiej” przewiduje, że wniosek o rentę wdowią może zostać złożony zarówno w postaci elektronicznej, np. poprzez platformę PUE ZUS, jeżeli Pani z niej korzysta, jak również może zostać złożony w formie tradycyjnej, np. listownie. W tym drugim przypadku nie trzeba robić tego osobiście – wystarczy, iż podpisze Pani wniosek, który następnie może zostać wysłany pocztą przez osoby trzecie.

Mam 52 lata i pobieram rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. 2 lata temu zmarł mój mąż, który miał już prawo do emerytury. Czy będę mogła od 2024 roku pobierać rentę wdowią?

W świetle przepisów ustawy o „rencie wdowiej” prawo do pobierania dwóch świadczeń, tj. w Pani przypadku renty z tytułu niezdolności do pracy i części renty rodzinnej po mężu, przysługuje pod warunkiem osiągnięcia wieku emerytalnego, który dla kobiet wynosi 60 lat. W Pani przypadku nie będzie zatem możliwości pobierania od przyszłego roku obydwu świadczeń. Nadal jednakże zachowuje Pani prawo do pobierania świadczenia wyższego, a więc np. gdy renta rodzinna po mężu okaże się wyższa od Pani renty z tytułu niezdolności do pracy, to będzie Pani mogła korzystać z tego świadczenia.

Kilka lat temu rozwiodłam się z mężem. Mój były mąż zmarł w ubiegłym roku. Aktualnie utrzymuje się z własnej emerytury. Czy będę miała prawo do renty wdowiej?

W świetle przepisów ustawy o „rencie wdowiej” prawo do pobierania dwóch świadczeń, tzn. w Pani przypadku własnej emerytury oraz części renty rodzinnej po mężu, przysługuje pod warunkiem pozostawania we wspólności małżeńskiej do dnia śmierci małżonka. W tej sytuacji nie nabędzie Pani prawa do renty wdowiej.

Razem z mężem pracowaliśmy w Policji i 2 lata temu przeszliśmy na emerytury. Mąż zmarł w tamtym roku. Aktualnie mam 58 lat. Czy nabędę prawo do renty wdowiej?

W świetle przepisów ustawy o „rencie wdowiej” prawo do pobierania dwóch świadczeń, tzn. w Pani przypadku emerytury policyjnej oraz części renty rodzinnej po mężu, przysługuje pod warunkiem osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego, który dla kobiet wynosi 60 lat. W Pani przypadku nie będzie zatem możliwości pobierania od przyszłego roku obydwu świadczeń. Jednakże z chwilą osiągnięcia przez Panią 60 lat taka możliwość powstanie, pod warunkiem, że pani emerytura albo renta rodzinna po mężu nie przekroczy trzykrotności miesięcznej kwoty najniższej emerytury.

Kilka lat temu zmarł mój maż. Obydwoje byliśmy wtedy już na emeryturze oraz jako świadczenie bardziej korzystne wybrałam po śmierci męża rentę rodzinną. W przyszłym roku planuję zawrzeć nowy związek małżeński. Czy będę więc miała po jego zawarciu prawo do renty wdowiej?

W świetle przepisów ustawy o „rencie wdowiej” prawo do pobierania 2 świadczeń wdowy oraz wdowcy zachowują nie dłużej niż do dnia poprzedzającego dzień zawarcia nowego związku małżeńskiego. Zatem, wstępując w nowy związek małżeński, utraci Pani prawo do renty wdowiej.

4 miesiące temu zmarł mój mąż. Obydwoje od kilku lat byliśmy na emeryturze. Rok przed śmiercią męża sąd orzekł separację. Czy w takiej sytuacji będę miała prawo do renty wdowiej?

Zgodnie z przepisami ustawy o „rencie wdowiej” prawo do pobierania 2 świadczeń, tj. w Pani przypadku emerytury oraz części renty rodzinnej po mężu, przysługuje pod warunkiem pozostawania we wspólności małżeńskiej do dnia śmierci małżonka. W orzecznictwie sądowym wskazuje się, że wspólność małżeńska oznacza rzeczywisty związek łączący małżeństwo, obejmujący wspólne zamieszkiwanie oraz prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego, wspólne pożycie, wierność i pomoc we współdziałaniu dla dobra założonej przez siebie rodziny. Ponieważ w Pani sytuacji separacja została orzeczona, to należy uznać, iż warunek pozostawania we wspólności małżeńskiej do dnia śmierci małżonka nie został spełniony. Zatem w Pani przypadku nie będzie możliwości pobierania od przyszłego roku obydwu świadczeń.

Jestem emerytowaną policjantką, na emeryturę przeszłam w wieku 43 lat, mój mąż zmarł, gdy miałam 53 lata. Czy w tej sytuacji będę mogła skorzystać z renty wdowiej?

Zgodnie z przepisami ustawy o „rencie wdowiej” prawo do pobierania 2 świadczeń, czyli w Pani sytuacji, np. własnej emerytury i części renty rodzinnej po mężu w wysokości od 1 lipca 2025 r. 15 % renty rodzinnej, będzie przysługiwać pod warunkiem nabycia prawa do renty rodzinnej po zmarłym małżonku nie wcześniej niż 5 lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego, który na gruncie przepisów ubezpieczeniowych wynosi 60 lat dla kobiet oraz 65 lat dla mężczyzn. Ponieważ w Pani przypadku nabycie prawa do renty rodzinnej nastąpiło znacznie wcześniej, niż wymagane przez przepisy 5 lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego, to niestety nie będzie Pani miała prawa do pobierania obydwu świadczeń.

Przeszedłem na emeryturę pomostową, mam 61 lat, kilka tygodni temu zmarła mi żona, po której mam rentę rodzinną. Czy w tej sytuacji mogę skorzystać z renty wdowiej?

Zgodnie z przepisami ustawy o „rencie wdowiej” prawo do renty wdowiej, tzn. pobierania dwóch świadczeń, będzie przysługiwać pod warunkiem osiągnięcia wieku emerytalnego, który na gruncie przepisów ubezpieczeniowych wynosi 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Ponieważ Pan jeszcze nie osiągnął tego wieku emerytalnego, to niestety nie będzie Pan miał prawa do pobierania obydwu świadczeń od 1 lipca 2025 r. Prawo to powstanie dopiero po osiągnięciu przez Pana wieku 65 lat, jeśli do tego momentu nie zmieni się Pana sytuacja prawna (np. nie zawrze Pan nowego związku małżeńskiego).

Zob. też:

Podstawa prawna:

ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2024 r. poz. 1631);
ustawa z dnia 26 lipca 2024 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2024 r. poz. 1243).

Na podst. zus.pl

A.J.
Zespół e-prawnik.pl