Sprzedaż na raty

Kodeks cywilny reguluje umowę sprzedaży niejednolicie, a konkretnie przewiduje kilka szczególnych rodzajów umowy sprzedaży. Jednym z nich jest sprzedaż na raty.

Jakie cechy są charakterystyczne dla sprzedaży na raty?

Kodeks cywilny wskazuje na kilka warunków, od spełnienia których zależne jest, czy daną sprzedaż można zakwalifikować jako sprzedaż na raty. Są one następujące:

• sprzedawcą musi być profesjonalista, kupującym - osoba fizyczna,
• profesjonalista musi zawrzeć tę umowę w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa (czynność handlowa),
• przedmiotem sprzedaży może być wyłącznie rzecz ruchoma,
• cena jest płatna w ratach,
• wydanie rzeczy przez sprzedawcę powinno być spełnione przed całkowitym spełnieniem świadczenia wzajemnego.

Jednak należy pamiętać, że nawet jeżeli powyższe warunki zostaną spełnione, ale umowa taka zostanie zawarta pomiędzy profesjonalistami lub między nieprofesjonalistami, to nie mamy wtedy do czynienia z umową sprzedaży na raty.

Podobnie jest w przypadku, gdy zostanie zawarta umowa z zastrzeżeniem wydania rzeczy dopiero po całkowitej zapłacie ceny, bądź, gdy umowa sprzedaży dotyczy nieruchomości.

Nie ma z punktu widzenia prawa przeszkód do tego by takie umowy zawierać, ale zgodnie z postanowieniami kodeksu cywilnego, nie jest to wtedy kodeksowa sprzedaż.

Jaki charakter prawny mają raty?

Przyjęte jest, iż każdą z rat traktuje się jako osobne świadczenie. Skutek tego jest taki, iż wobec każdej raty termin przedawnienia biegnie oddzielnie, od dnia wymagalności tej konkretnej raty.

Jaki jest termin spłacania rat?

Strony umowy sprzedaży w samej umowie określają termin płatności poszczególnych rat, składających się na cenę przedmiotu sprzedaży. Obowiązkiem kupującego jest oczywiście terminowe uiszczanie kwoty raty. Jednak kupujący może także płacić raty przed terminem płatności. Płacąc raty przedterminowo, kupujący chroni się tym samym częściowo przed koniecznością pokrywania odsetek. Ponieważ kodeks cywilny stanowi, że w razie przedterminowej zapłaty kupujący może odliczyć kwotę, która odpowiada wysokości stopy procentowej obowiązującej dla danego rodzaju kredytów Narodowego Banku Polskiego.

Czy sprzedawca może się jakoś dodatkowo zabezpieczyć na wypadek nieterminowego wpłacania rat przez kupującego?

Możliwe jest dokonanie w umowie sprzedaży na raty zastrzeżenia natychmiastowej wymagalności nie uiszczonej ceny na wypadek uchybienia terminom poszczególnych rat. Takie zastrzeżenie jest jednak skuteczne tylko wtedy, gdy zostało dokonane na piśmie przy zawarciu umowy. Musi być ono wprowadzone do umowy najpóźniej w chwili jej zawarcia.
Dodatkowym warunkiem skorzystania z powyższego zastrzeżenia przez sprzedawcę jest to, by kupujący był w zwłoce z zapłatą co najmniej dwóch rat (wcale nie muszą to być dwie kolejne raty), a łączna suma zaległych rat była większa niż jedna piąta część umówionej ceny.

Czy sprzedawca może odstąpić od umowy sprzedaży na raty?

Tak. Jest to rzeczywiście możliwe w przypadku niezapłacenia ceny jednak tylko wtedy, gdy kupujący jest w zwłoce z zapłatą co najmniej dwóch rat, a łączna suma zaległych rat przewyższa jedną piątą część umówionej ceny. W wypadku takim sprzedawca powinien wyznaczyć kupującemu odpowiedni termin dodatkowy do zapłacenia zaległości z zagrożeniem, iż w razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu będzie uprawniony do odstąpienia od umowy. Jeżeli umowa zawarta pomiędzy sprzedawcą a kupującym byłaby mnie korzystna niż wyżej opisana, to nie stosuje się jej postanowień, ale regulacje kodeksowe, które mają na celu zapewnić konsumentowi pewne minimum ochrony.

Pamiętaj, że:

• odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi za wady rzeczy sprzedanej na raty może być przez umowę wyłączona lub ograniczona tylko w wypadkach przewidzianych przez przepisy szczególne;
• regulacji kodeksu cywilnego dotyczących sprzedaży na raty nie stosuje się do sprzedaży na raty, jeżeli kupujący nabył rzecz w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, tzn. jeżeli umowa dla kupującego stanowi czynność handlową;
• sprzedaż na raty zaliczyć trzeba do umów konsumenckich;
• przepisy kodeksu cywilnego mają zastosowanie w razie, gdy zamiast zwykłej sprzedaży ratalnej dochodzi do sytuacji, gdy kupujący konsument zawiera umowę sprzedaży z profesjonalnym sprzedawcą oraz umowę pożyczki z bankiem, a następnie reguluje w całości należność z umowy sprzedaży (cenę) przy użyciu środków uzyskanych od banku-pożyczkodawcy, które musi w określonym terminie zwrócić bankowi w ratach. Zakupiony towar sprzedawca wydaje mu w normalnym trybie, tj. przy uzyskaniu wpłaty pełnej ceny, jednakże następuje to oczywiście przed całkowitą spłatą pożyczki, co nadaje temu stosunkowi z punktu widzenia kupującego charakter sprzedaży kredytowej czy raczej - zakupu na kredyt. Dla zabezpieczenia roszczeń banku ustanowione zostało na jego rzecz ustawowe prawo zastawu na sprzedanym towarze, który znajduje się u kupującego i dopóki u niego się znajduje.

Podstawa prawna:

• ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. 1964 r., Nr 16, poz. 93 ze zmianami).

Michał Włodarczyk

Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.