Kiedy należności sądowe mogą zostać umorzone, rozłożone na raty czy odroczone?

Kiedy może nastąpić rozłożenie na raty czy umorzenie albo odroczenie terminu płatności należności sądowych?

Zapłata należności Skarbu Państwa z tytułu nieuiszczonych kosztów sądowych oraz grzywien orzeczonych w postępowaniu cywilnym może być rozłożona na raty albo umorzona, jeżeli natychmiastowe ich ściągnięcie byłoby połączone z niewspółmiernymi trudnościami lub groziłoby dłużnikowi zbyt ciężkimi skutkami.

Zapłata takich należności sądowych może być na wniosek dłużnika (czyli osoby zobowiązanej do ich zapłaty) rozłożona na raty lub odroczona na okres do 2 lat, a w wyjątkowych wypadkach na okres do 3 lat. Niezapłacenie którejkolwiek raty w terminie powoduje jednak natychmiastową wymagalność pozostałej części należności. 

Rozłożenie na raty lub odroczenie terminu zapłaty może być cofnięte w razie stwierdzenia, że nie istnieją już okoliczności, które je uzasadniały. 

Zapłata sumy niższej niż trzykrotna wysokość opłaty podstawowej nie może być rozłożona na raty. 

Rozłożenie należności na raty albo odroczenie terminu zapłaty należności służą stworzeniu dłużnikowi dogodnych warunków pozwalających na dobrowolną spłatę zadłużenia wobec Skarbu Państwa. Dobrowolna zapłata nie powoduje konieczności ponoszenia wydatków związanych z postępowaniem egzekucyjnym (co jest korzystne dla wierzyciela) i nie powoduje obciążenia dłużnika kosztami postępowania egzekucyjnego.

Należności sądowe mogą być też umorzone na wniosek dłużnika w całości albo w części, jeżeli wykazał on, że ze względu na swoją sytuację rodzinną, majątkową i wysokość dochodów nie jest w stanie ich uiścić, a ściągnięcie należności pociągnęłoby wyjątkowo ciężkie skutki dla niego lub jego rodziny. Do wniosku dłużnik powinien dołączyć oświadczenie obejmujące szczegółowe dane o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania osoby ubiegającej się o zwolnienie od kosztów. Oświadczenie takie sporządza się według ustalonego wzoru.

Ponadto należności sądowe podlegają umorzeniu na wniosek dłużnika w razie stwierdzenia przez Europejski Trybunał Praw Człowieka, że w postępowaniu, w którym je zasądzono, naruszono wobec dłużnika Konwencję o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzoną w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. (Dz.U. z 1993 r. poz. 284, z późn. zm.) lub Protokoły dodatkowe do tej Konwencji.

Należności sądowe mogą być umorzone w całości albo w części z urzędu, jeżeli ich egzekucja okazała się bezskuteczna, a ponowne jej wszczęcie w późniejszym czasie byłoby bezcelowe.

Kto rozstrzyga o rozłożeniu na raty, odroczeniu terminu spłaty lub umorzeniu należności sądowych?

O rozłożeniu na raty lub umorzeniu należności sądowych orzeczonych w postępowaniu przed sądami powszechnymi oraz przed Sądem Najwyższym rozstrzyga ostatecznie prezes sądu właściwego do rozpoznania sprawy w pierwszej instancji. Uprawnienia te przysługują również kierownikowi ośrodka zamiejscowego sądu lub przewodniczącemu wydziału zamiejscowego sądu.

Należy przyjąć, iż również wniosek o odroczenie zapłaty należności jest rozpoznawany przez prezesa sądu. Do takiego wniosku należy stosować przepisy dotyczące wniosku o rozłożenie na raty. 

Po rozpoznaniu wniosku o rozłożenie na raty lub umorzenie należności sądowych, albo w razie wystąpienia okoliczności dających podstawę do wszczęcia postępowania o umorzenie należności sądowych z urzędu, prezes sądu wydaje stosowne zarządzenie. Na zarządzenie (pozytywne bądź negatywne) w przedmiocie wniosku o rozłożenie na raty lub odroczenie terminu płatności albo w przedmiocie cofnięcia tych czynności nie przysługuje zażalenie.

Czynności w sprawach odroczenia lub rozłożenia na raty należności sądowych może - na zarządzenie prezesa sądu rejonowego lub okręgowego - wykonywać też referendarz sądowy. Wówczas na zarządzenie referendarza przysługuje skarga do sądu.

Jak złożyć wniosek o rozłożenie na raty, odroczenie terminu spłaty lub umorzenie należności sądowych?

Wnioski o rozłożenie na raty lub umorzenie należności sądowych wnosi się do prezesa sądu właściwego do rozpoznania sprawy w pierwszej instancji.

Podstawa prawna:

• ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. 2005 r., Nr 167, poz. 1398).

A.J.
Zespół e-prawnik.pl