Spis treści
Czym jest stalking - definicja i formy
Stalking to zjawisko pochodzące z języka angielskiego, oznaczające "skradanie się" lub
"podchody". W Polsce określamy to mianem uporczywego nękania - przestępstwa uregulowanego w art. 190a Kodeksu karnego. Jest to jeden z najszybciej rosnących typów przestępstw, szczególnie w erze rozwoju nowych technologii.
Definicja stalkingu
Stalking to uporczywe, złośliwe i powtarzające się nękanie, które wywołuje u ofiary uzasadnione poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia, albo istotnie narusza jej prywatność.
Stalking może przybierać różnorodne formy, od pozornie niewinnych zachowań po poważne naruszenia prywatności. Najczęstsze przejawy to:
- Wysyłanie licznych SMS-ów, e-maili lub listów
- Nieustanne telefony, w tym głuche
- Śledzenie i obserwowanie ofiary
- Nachodzenie w domu, pracy lub szkole
- Pozostawianie niechcianych prezentów
- Rozpowszechnianie plotek i kompromitujących materiałów
- Podszywanie się pod ofiarę w internecie
- Używanie wizerunku bez zgody
Aktualne przepisy prawne - art. 190a KK
Przepisy dotyczące stalkingu zostały wprowadzone do polskiego Kodeksu karnego w 2011 roku. Od tego czasu artykuł 190a był kilkakrotnie nowelizowany, ostatnio w 2020 roku, kiedy to znacznie zaostrzono kary.
Aktualne brzmienie art. 190a KK
§ 1. Kto przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby dla niej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia lub istotnie narusza jej prywatność, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 2. Tej samej karze podlega, kto, podszywając się pod inną osobę, wykorzystuje jej wizerunek, inne jej dane osobowe lub inne dane, za pomocą których jest ona publicznie identyfikowana, przez co wyrządza jej szkodę majątkową lub osobistą.
§ 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 lub 2 jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 15.
§ 4. Ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 2 następuje na wniosek pokrzywdzonego.
Znamiona przestępstwa stalkingu
Aby zachowanie mogło zostać uznane za stalking, musi spełniać określone przesłanki prawne:
Zachowanie musi mieć charakter powtarzający się i długotrwały. Pojedyncze czynności, nawet nieprzyjemne, nie stanowią stalkingu.
Działania sprawcy muszą powodować u ofiary dyskomfort, przykrość lub uciążliwość psychiczną.
U pokrzywdzonego musi powstać uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia, poniżenia, udręczenia lub istotnego naruszenia prywatności.
Poczucie zagrożenia musi być uzasadnione - czyli przeciętny człowiek w podobnych okolicznościach odczuwałby podobny lęk.
Kary za stalking w 2025 roku
Kary za stalking zostały znacznie zaostrzone w 2020 roku. Obecnie sprawcy grozi znacznie surowsza sankcja niż w pierwotnej wersji przepisu.
| Typ przestępstwa | Kara w latach 2011-2020 | Aktualna kara (od 2020) |
|---|---|---|
| Uporczywe nękanie (§1) | Do 3 lat pozbawienia wolności | Od 6 miesięcy do 8 lat |
| Kradzież tożsamości (§2) | Do 3 lat pozbawienia wolności | Od 6 miesięcy do 8 lat |
| Typ kwalifikowany (§3) | Od 1 roku do 10 lat | Od 2 lat do 15 lat |
Ważne zmiany w karach
Obecnie stalking zagrożony jest surowszą karą niż znęcanie się nad osobą najbliższą (od 3 miesięcy do 5 lat). To pokazuje, jak poważnie ustawodawca traktuje to przestępstwo.
Cyberstalking w sieci
Rozwój internetu i mediów społecznościowych spowodował powstanie nowych form stalkingu. Cyberstalking to prześladowanie przy użyciu środków elektronicznych.
Formy cyberstalkingu
Nękanie przez media społecznościowe, e-mail, komunikatory, tworzenie fałszywych profili, publikowanie zdjęć bez zgody, doxxing
Skutki dla ofiary
Utrata prywatności, poczucie bezsilności, strach przed wyjściem z domu, problemy w relacjach społecznych i zawodowych
Trudności w ściganiu
Anonimowość sprawców, przekraczanie granic państwowych, szybkie rozprzestrzenianie się materiałów, trudności z ich usunięciem
Jak się bronić przed stalkerem
Jeśli jesteś ofiarą stalkingu, nie ignoruj tego problemu. Oto konkretne kroki, które powinieneś podjąć:
W przypadku bezpośredniego zagrożenia natychmiast zadzwoń pod numer alarmowy 112 lub 997.
Wyraźnie i jednoznacznie powiedz stalkerowi, że nie życzysz sobie jego zachowań. Zrób to najlepiej pisemnie z potwierdzeniem odbioru.
Zapisuj i przechowuj wszystkie dowody: SMS-y, e-maile, listy, zdjęcia uszkodzeń mienia, świadków zachowań stalkera.
Złóż zawiadomienie o przestępstwie na policji. Pamiętaj, że stalking jest ścigany na wniosek pokrzywdzonego.
Zmień hasła, sprawdź ustawienia prywatności w mediach społecznościowych, rozważ zmianę numeru telefonu.
Praktyczne wskazówki
- Nie wchodź w żadne kontakty ze stalkerem - każda odpowiedź może go zachęcić
- Poinformuj rodzinę, znajomych i pracodawcę o sytuacji
- Rozważ skorzystanie z pomocy specjalistów - psychologów, prawników
- Regularnie sprawdzaj komputer pod kątem oprogramowania szpiegowskiego
Środki karne i zakazy sądowe
Oprócz kary pozbawienia wolności, sąd może orzec wobec stalkera dodatkowe środki karne mające na celu ochronę ofiary:
Zakaz kontaktowania się
Zakaz wszelkich form kontaktu: osobistego, telefonicznego, elektronicznego, przez osoby trzecie
Zakaz zbliżania się
Określenie minimalnej odległości, na jaką sprawca nie może się zbliżyć do ofiary, jej domu, pracy
Obowiązek opuszczenia lokalu
W przypadku wspólnego zamieszkiwania, sprawca może zostać zobowiązany do opuszczenia mieszkania
Zakazy mogą być orzeczone na okres od 1 roku do 15 lat. Ich naruszenie stanowi odrębne przestępstwo z art. 244 KK zagrożone karą od 3 miesięcy do 5 lat pozbawienia wolności.
Odpowiedzialność cywilna
Ofiara stalkingu może również dochodzić zadośćuczynienia w postępowaniu cywilnym, niezależnie od postępowania karnego.
Roszczenia cywilne
- Zadośćuczynienie pieniężne za naruszenie dóbr osobistych
- Odszkodowanie za szkody materialne
- Zakaz naruszania dóbr osobistych na przyszłość
- Zobowiązanie do złożenia publicznego oświadczenia
- Zasądzenie sumy na cel społeczny
Postępowanie cywilne można prowadzić równolegle z karnym lub po jego zakończeniu. Nie jest wymagane wcześniejsze prawomocne skazanie w sprawie karnej.
Pamiętaj
Stalking to poważne przestępstwo, które może prowadzić do tragicznych konsekwencji. Nie bagatelizuj tego problemu - szukaj pomocy u specjalistów, korzystaj z przysługujących Ci praw i środków ochrony prawnej.