Sprzedaż udziałów spółki z o.o.

Majątek spółki z ograniczoną odpowiedzialnością składa się między innymi z kapitału zakładowego spółki. Zgodnie z art. 154 § 1 kodeksu spółek handlowych kapitał ten musi wynosić co najmniej 5 000 złotych. Kapitał zakładowy dzieli się na udziały. Udziały są wyrazem uczestnictwa wspólnika w spółce, a wartość nominalna jednego udziału nie może być niższa niż 50 złotych.

Czym są udziały w spółce z o.o.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest połączeniem kapitałów, w odróżnieniu od spółek osobowych, które stanowią połączenie osób je tworzących. Udział, jak już wspomniano, jest świadectwem uczestnictwa wspólnika w spółce. Jednakże w odróżnieniu od akcji w spółkach akcyjnych, na udział w spółce z o.o. nie mogą być wystawiane żadne dokumenty na okaziciela ani dokumenty na zlecenie.

Obejmując udział w spółce z o.o., wspólnik angażuje swój kapitał - pieniężny lub niepieniężny - w działalność spółki i przenosi na spółkę własność środków, które przeznacza na objęcie udziału. Od chwili objęcia udziału, wspólnik może nim dowolnie rozporządzać, chyba że przepisy prawa lub postanowienia umowy spółki zawierają w tej kwestii pewne ograniczenia.

Podstawy prawne zbywania udziałów

Co do zasady wspólnik może dowolnie rozporządzać swoimi udziałami w spółce. W wyniku sprzedaży, dotychczasowy właściciel udziału przenosi jego własność na nabywcę, a w zamian za to uzyskuje odpowiednią cenę.

Dokonanie zbycia udziału w żadnym stopniu nie stanowi zmiany umowy spółki. Uzależnianie swobodnego obrotu udziałami od konieczności zmiany umowy spółki negowałoby zasady rządzące się swobodą dysponowania prawem majątkowym i sprzeciwiałoby się kapitałowemu charakterowi spółki z o.o.

Wymagana forma prawna zbycia udziałów

Zgodnie z art. 180 kodeksu spółek handlowych, zbycie udziału powinno być dokonane w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Jest to forma kwalifikowana, bez zachowania której zbycie będzie nieważne.

Sprzedaż udziałów przez system S24

Kodeks przewiduje nowoczesną alternatywę dla tradycyjnej formy notarialnej. Zgodnie z art. 180 § 2 k.s.h., w przypadku spółek, których umowa została zawarta przy wykorzystaniu wzorca umowy w systemie teleinformatycznym S24, możliwe jest zawarcie umowy sprzedaży udziałów również przy wykorzystaniu wzorca umowy dostępnego w tym systemie.

Kodeks przewiduje także dokonanie zbycia ułamkowej części udziału, jednak tylko wówczas, gdy z umowy spółki wynika, że wspólnicy mogą posiadać tylko po jednym udziale. W wyniku takiego podziału, wartość części udziału nie może być niższa niż 50 zł.

Skuteczność zbycia wobec spółki

Samo zbycie udziału nie powoduje od razu powstania w stosunku do nabywcy praw korporacyjnych w spółce. W celu skutecznego wobec spółki nabycia udziału, zainteresowani - czyli zbywca, a jeszcze bardziej nabywca udziału - powiadamiają spółkę o przejściu własności udziału, przedstawiając dowód przejścia własności udziału.

Od chwili skutecznego zawiadomienia spółki (ukazując dowód przejścia własności udziału), zbycie udziału jest skuteczne wobec spółki. Dodatkowo, zarząd spółki, który ma obowiązek prowadzić księgę udziałów, musi wpisać do tej księgi nowego udziałowca, a wykreślić dotychczasowego i po tak wpisanej zmianie przedstawić sądowi rejestrowemu podpisaną przez wszystkich członków zarządu listę wspólników, z wymienieniem liczby i wartości nominalnej udziałów każdego z nich.

Odpowiedzialność nabywcy i zbywcy

Nabywca udziału w spółce z o.o. odpowiada solidarnie ze zbywcą za niespełnione, a należne spółce świadczenia wynikające ze zbytego udziału. Spółka ma także roszczenie do zbywcy udziału o spełnienie należnych spółce świadczeń związanych z udziałem. Roszczenie to ulega przedawnieniu po upływie 3 lat od dnia, w którym zgłoszono spółce fakt zbycia udziału.

Ograniczenia w zbywaniu udziałów

Postanowienia umowy spółki mogą zawierać w swej treści ograniczenia prawa wspólników do swobodnego dysponowania swoimi udziałami. Ograniczenia te są przejawem osobowych elementów w spółce z o.o. i mają na celu ochronę spółki przed przejściem części jej majątku w ręce osób niepowołanych lub po prostu nie chcianych w spółce.

Ograniczenie zbywania udziałów umowa spółki może uzależnić od zgody spółki na takie zbycie, lub ograniczyć w inny sposób. Kodeks spółek handlowych nie przedstawia innych sposobów ograniczenia zbycia udziałów, lecz pozostawia to swobodzie i fantazji wspólników.

Procedura uzyskiwania zgody spółki

Jeżeli zbycie udziałów uzależnione jest od uzyskania zgody spółki, kodeks spółek handlowych przedstawia procedurę uzyskania tej zgody, choć dopuszcza odmienne postanowienia umowy w tej kwestii.

Zgodnie z k.s.h., zgody udziela zarząd w formie pisemnej. W przypadku odmowy udzielenia zgody na zbycie, wspólnik może wystąpić do sądu rejestrowego o zezwolenie na zbycie udziału mimo braku zgody spółki. Sąd może udzielić takiego pozwolenia, jeżeli istnieją ważne powody. Kodeks nie określa tego pojęcia, sięgnać w tym zakresie należy więc do orzecznictwa i komentarzy i każdy przypadek analizować indywidualnie.

Procedura sądowa przy braku zgody

Jeżeli mimo odmowy udzielenia zgody spółki, sąd rejestrowy pozwoli na sprzedaż udziału, spółka może w określonym przez sąd rejestrowy terminie przedstawić innego nabywcę udziału. Jeżeli nie osiągnięto w kwestii ceny oraz terminu nabycia udziału porozumienia pomiędzy zbywcą a nabywcą wskazanym przez spółkę, cenę oraz termin ustala sąd rejestrowy na wniosek wspólnika - zbywcy lub spółki, zasięgając w razie potrzeby opinii biegłego.

Jeżeli pomimo wskazania ceny i terminu, osoba przedstawiona przez spółkę nie uiściła ceny w określonym terminie, wspólnik uprawniony będzie do swobodnego rozporządzenia swoim udziałem, chyba że nie przyjął zaproponowanej oferty.

Zbycie udziału w drodze egzekucji

W trakcie egzekucji należności może dojść do konieczności zbycia określonego udziału przez wspólnika. Jeżeli w stosunku do tego udziału zbycie uzależnione jest od zgody spółki lub w inny sposób ograniczone, spółka ma prawo przedstawić osobę nabywcy, który nabędzie ten udział za cenę ustaloną przez sąd rejestrowy, który może w tym celu posłużyć się opinią biegłego.

Jeżeli w tym terminie spółka nie wystąpi z odpowiednim wnioskiem, albo w terminie dwóch tygodni od zawiadomienia spółki o ustaleniu ceny nabycia, osoba wskazana przez spółkę nie wpłaci komornikowi ustalonej ceny, udziały mogą być sprzedane w trybie egzekucyjnym.

Ograniczenia wynikające z innych ustaw

Przy sprzedaży udziałów należy pamiętać również o ograniczeniach wynikających z innych aktów prawnych:

Rodzaj ograniczenia	Podstawa prawna	Zastosowanie
Kontrola koncentracji	Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów	Przy przekroczeniu określonych progów obrotu
Prawo pierwokupu KOWR	Ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego	Spółki posiadające nieruchomości rolne
Ograniczenia dla cudzoziemców	Ustawa o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców	Nabywanie udziałów przez cudzoziemców

Kluczowe zasady do zapamiętania

Praktyczne wskazówki

Przed przystąpieniem do sprzedaży udziałów warto:

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 18, ze zmianami).