Spółka jawna - poznaj zasady funkcjonowania spółki jawnej

13.10.2017

Spółka jawna jest jedną z najprostszych postaci spółek, które można utworzyć na terenie Polski. To spółka osobowa, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą, a nie jest inną spółką handlową, np. spółką partnerską czy spółką akcyjną. Przez umowę spółki jawnej (która powinna zostać zawarta na piśmie pod rygorem nieważności) wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu przez wniesienie wkładów, oraz - jeżeli umowa spółki tak stanowi - przez współdziałanie w inny określony sposób.

Co to znaczy, że spółka jawna jest spółką osobową?

Oznacza to między innymi, że:

skład osobowy spółki jest w zasadzie stały, choć zmiana wspólnika może nastąpić np. w drodze zmiany umowy spółki,
wspólnik spółki jawnej odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczenia, całym swoim majątkiem i solidarnie wraz z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką (aczkolwiek odpowiedzialność wspólnika jest subsydiarna, w praktyce oznacza to, że wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika w przypadku, gdy egzekucja z majątku spółki okazała się bezskuteczna, subsydiarna odpowiedzialność wspólnika nie dotyczy jednak zobowiązań powstałych przed dniem wpisu spółki do rejestru sądowego),
zmiana postanowień umowy spółki wymaga zgody wszystkich wspólników, chyba że umowa stanowi inaczej.

Czy spółka jawna jest osobą prawną?

Nie, ale przyjmuje się, że spółka jawna jest tzw. ułomną osobą prawną, co oznacza, że może ona może we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana.

Jakie są prawa i obowiązki wspólników spółki jawnej?

Każdy wspólnik ma prawo reprezentować spółkę jawną (dotyczy to wszystkich czynności sądowych i pozasądowych spółki i prawa tego nie można ograniczyć ze skutkiem wobec osób trzecich). W umowie spółki można postanowić, że wspólnik będzie pozbawiony prawa reprezentacji spółki albo będzie mógł takie funkcje wykonywać, jednak tylko łącznie z innym wspólnikiem lub prokurentem. Należy także pamiętać, że pozaumowne pozbawienie wspólnika prawa reprezentowania spółki może nastąpić wyłącznie z ważnych powodów i na mocy prawomocnego orzeczenia sądu.
Każdy wspólnik ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki jawnej.
Ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej będzie można przenieść na inną osobę tylko wówczas, gdy zostanie to wyraźnie zapisane w umowie spółki i po uzyskaniu pisemnej zgody wszystkich pozostałych wspólników, chyba że w umowie spółki jawnej postanowiono inaczej. W przypadku przeniesienia ogółu praw i obowiązków wspólnika na inną osobę, za zobowiązania wspólnika występującego będą odpowiadać solidarnie: zarówno wspólnik występujący, jak i ten, który do spółki wstępuje.
Każdy wspólnik ma prawo do równego udziału w zyskach i uczestniczy w stratach w tym samym stosunku bez względu na rodzaj i wartość wkładu (umowa spółki może przewidywać inny udział wspólników w zyskach i stratach, może również zwolnić wspólnika od udziału w stratach).
Każdy wspólnik ma prawo żądać corocznie wypłacenia odsetek w wysokości 5% od swojego udziału kapitałowego, nawet gdy spółka poniosła stratę.
Każdy wspólnik może z ważnych powodów żądać rozwiązania spółki przez sąd. Wspólnik może wypowiedzieć umowę spółki, jeśli została ona zawarta na czas nieoznaczony, ale musi to zrobić na 6 miesięcy przed końcem roku obrotowego.
Wspólnik, który występuje ze spółki ma prawo do wypłaty udziału stanowiącej jego udział w majątku spółki.
W przypadku likwidacji spółki, po spłaceniu jej zobowiązań, pozostały majątek dzieli się między wspólników zgodnie z postanowienia umowy spółki.
Wspólnik obowiązany jest powstrzymać się od wszelkiej działalności sprzecznej z interesami spółki np. nie może działać na jej niekorzyść.

Jak ukształtowane są stosunki wewnątrz spółki jawnej?

Wewnętrzne stosunki spółki wspólnicy mogą ułożyć sobie w ramach umowy (wyjątkiem jest to, że nie można powierzyć prowadzenia spraw spółki osobom trzecim z wyłączeniem wszystkich wspólników). Podobnie nieważne będzie umowne ograniczenie prawa wspólnika do osobistego zasięgania informacji o stanie majątku i stanie interesów spółki, a także umowne ograniczenie prawa do osobistego przeglądania ksiąg i dokumentów spółki.

Pomimo tego, że każdy wspólnik ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki nie przekraczających zakresu zwykłych czynności, to jeśli jednak przed załatwieniem takiej sprawy choćby jeden ze wspólników zgłosi sprzeciw - potrzebna będzie uchwała w tej sprawie. Jeżeli w sprawach nie przekraczających zakresu zwykłych czynności spółki wymagana jest uchwała wspólników, konieczna jest jednomyślność wszystkich wspólników mających prawo prowadzenia spraw spółki. W przypadku, gdy chodzi o sprawy poważniejsze, przekraczające ramy owego zakresu - zgodę muszą wyrazić wszyscy wspólnicy, także ci, którzy pozostają wyłączeni od prowadzenia spraw spółki.

Co stanowi majątek spółki jawnej?

Majątek spółki stanowi wszelkie mienie wniesione jako wkład lub nabyte przez spółkę w czasie jej istnienia.

Czy spółka jawna płaci podatki?

Spółka jawna nie jest podatnikiem ani podatku dochodowego od osób prawnych, ani podatku dochodowego od osób fizycznych. Obowiązek podatkowy spoczywa na wspólnikach. W związku z tym dochody wspólników spółki jawnej, a nie samej spółki jako jednostki organizacyjnej, podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych - w przypadku wspólników będących osobami fizycznymi, bądź podatkiem dochodowym od osób prawnych - w przypadku wspólników będących osobami prawnymi. W związku z powyższym dochody z udziału w spółce osobowej opodatkowuje się u każdego wspólnika w stosunku do jego udziału.

Spółka jawna jest podatnikiem VAT, jeżeli np:

ma siedzibę na terenie Rzeczypospolitej Polskiej;
wykonuje we własnym imieniu i na własny rachunek m.in. następujące czynności: sprzedaż towarów i odpłatne świadczenie usług, przekazanie lub zużycie towarów oraz świadczenie usług na potrzeby reprezentacji i reklamy; okoliczności wykonywania powyższych czynności powinny wskazywać na zamiar ich wykonywania w sposób częstotliwy, nawet jeżeli zostały wykonane jednorazowo;
ciąży na niej obowiązek zapłaty cła nawet w przypadku, gdy towary są zwolnione od cła.

Pamiętaj, że:

Osoba przystępująca do spółki jawnej odpowiada za zobowiązania spółki powstałe przed dniem przystąpienia. Podobnie w przypadku zawarcia umowy spółki jawnej z przedsiębiorcą jednoosobowym, który wnosi to przedsiębiorstwo jako wkład do spółki, wspólnik lub wspólnicy zawierający taką umowę będą odpowiadać za zobowiązania powstałe przy prowadzeniu tego przedsiębiorstwa przed dniem utworzenia spółki.
Za prowadzenie spraw spółki wspólnik nie otrzymuje wynagrodzenia.
Żaden ze wspólników nie może, bez wyraźnej lub domniemanej zgody pozostałych wspólników, zajmować się interesami konkurencyjnymi np. nie może uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej.
Brak zgody co do sposobu prowadzenia wspólnych interesów lub utrata przez wspólnika osobistych kwalifikacji, których posiadanie było warunkiem przystąpienia do spółki, zwykle stanowią wystarczające powody do rozwiązania spółki.

Podstawa prawna:

ustawa z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (tj. Dz.U.2013.1030 z późniejszymi zm.);
ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz.U. 2012 poz. 361 ze zm.);
ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz.U. 1998 r. Nr 144 poz. 930 ze zm.);
ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn.: Dz.U. 2011 r. Nr 177 poz. 1054 ze zm.).

Michał Włodarczyk

Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.