Realizacja statusu uchodźcy politycznego i azylanta w Polsce

Tematyka uchodźcza nie należy do popularnych, jednak w wyniku kilku głośnych spraw, jak chociażby wniosku Rosji o ekstradycję Ahmeda Zakajewa przebywającego na terytorium Polski, wciąż powraca do dyskusji publicznej i budzi wiele kontrowersji. Niedawne aresztowanie obywatela Turcji przebywającego na terytorium naszego kraju stanowiło pewien punkt wyjścia do wypowiedzi prelegentów.

Jako pierwszy głos zabrał Michał Krych, który przedstawił jak z prawnego punktu widzenia wygląda procedura uchodźcza. Zwrócił uwagę na liczne trudności proceduralne, jakie napotykają cudzoziemcy już na granicy, co często wiąże się z odesłaniem do ojczystego kraju już na początku. Jeśli jednak obcokrajowiec otrzyma status uchodźcy lub decyzdję o pobycie tolerowanym, może liczyć na pomoc ze strony władz polskich zarówno pod względem materialnym jak i niematerialnym. W teorii, uchodźca otrzymuje zakwaterowanie, wyżywienie, możliwość nauki języka polskiego, edukacji, korzystania na tych samych prawach z opieki medycznej, w razie decyzji o dobrowolnym powrocie może liczyć na wsparcie pieniężne. Niestety w praktyce ujawniają się liczne niedociągnięcia, jak chociażby brak pomocy w aklimatyzacji w często zupełnie nowym środowisku.

Dla zobrazowania problemu przytoczone zostały pewne statystyki. Najwięcej wniosków o status uchodźcy napływa z Federacji Rosyjskiej i krajów byłego Związku Radzieckiego. Coraz więcej obywateli państw afrykańskich i muzułmańskich stara się o pobyt w Polsce. Maria Pamuła zwróciła uwagę, że na 6500 wniosków pozytywnie rozpatrzonych zostało zaledwie 150. Co prawda często wnioski są ponawiane i dotyczą jednej osoby, jednak mimo wszystko statystyki te nie są optymistyczne.

Mecenas Stefan Hambura rozwinął wątek procedury uchodźczej o umowy międzynarodowe – Konwencję Genewską i prawo unijne. Polskie prawo na tym tle określił mianem „głębokiego i ciemnego lasu”, a na poparcie tej tezy przedstawił sprawę swojego klienta – obywatela Turcji, który w młodości został skazany w swoim państwie na karę śmierci za udział w antyrządowych zamieszkach, co zresztą nigdy nie zostało mu udowodnione. W Niemczech otrzymał status uchodźcy, jednak podczas pobytu w Polsce został zatrzymany i przebywa obecnie w gorzowskim areszcie. Mecenas Hambura skontrastował proces dochodzenia i gromadzenia dowodów w Polsce i Niemczech, co niestety nie stawia naszych sądów w jasnym świetle. Swoją wypowiedź Pan Mecenas zakończył apelem do audytorium, aby w czynny sposób wpływali na zmiany w polskim systemie prawnym i warunki, jakie oferowane są uchodźcom, chociażby poprzez wspieranie organizacji pozarządowych.

Jako kolejny zabrał głos Michał Błeszyński, który dookreślił szczegóły procedury uchodźczej i przesłanek, jakie
mogą być podstawą do otrzymania tego statusu lub innych form ochrony. Okazuje się, że nie tylko faktyczne prześladowania na tle rasowym, religijnym, politycznym czy narodowościowym, ale także obawa przed taką ewentualnością mogą stanowić podstawę do ubiegania się o status uchodźcy. Pan Michał zwrócił także uwagę na szczególną formę ochrony jaką jest azyl polityczny. Jest on stosowany w stosunku do osób, których ochrona jest w interesie RP, jednak jak dotąd nie został jeszcze udzielony.
Jako ostatnia głos zabrała Pani Maria Pamuła, która przedstawiła działalność UNHCR (Biura Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców). Przywołała bardzo istotne hasło przewodnie organizacji, czyli „one refugee without hope is too many”. Zwróciła uwagę na liczne dokonania UNHCR i stabilność rozwiązań, jakie postuluje, przede wszystkim – nie wydalać nikogo przed rozpatrzeniem sprawy.

Konferencja spotkała się z dużym zainteresowaniem, głównie studentów Uniwersytetu Warszawskiego. Dzięki żywej dyskusji całość przedłużyła się o godzinę, a mimo to część pytań pozostała bez odpowiedzi. Przede wszystkim zadawano pytania o kroki, jakie można podjąć w celu polepszenia sytuacji uchodźców w Polsce. W odpowiedzi prelegencji zwrócili uwagę przede wszystkim na niedopracowane przepisy, trudności ekonomiczne i proceduralne oraz brak woli politycznej i świadomości społecznej. Mecenas Hambura podkreślił, że wpływ na zmniejszenie ostatniego z tych czynników możemy wywrzeć zaraz po wyjściu z konferencji.

Tekst: Aleksandra Brodowska

Patronat na konferencją:

- International Organization for Migration

- Prezes Trybunału Konstytucyjnego

- Rzecznik Praw Obywatelskich