Polecenie w testamencie - co to takiego?

Dziedziczenie według testamentu charakteryzuje się możnością takiego ukształtowania porządku spadkowego, który możliwie najwierniej odda wolę spadkodawcy. Testatorowi w celu realizacji swej ostatniej woli ustawa przydaje szereg instrumentów, korzystając z których, może w sposób przez siebie wybrany dowolnie dysponować swym majątkiem. Wśród owych instrumentów, w terminologii prawa zwanych postanowieniami lub rozrządzeniami testamentowymi, znajduje się także polecenie.

Czym jest polecenie?

W polskim prawie spadkowym pod pojęciem polecenia kryje się rozrządzenie testamentowe, którym spadkodawca wkłada na spadkobiercę albo zapisobiercę obowiązek oznaczonego działania lub zaniechania, przy czym nie czyni nikogo wierzycielem. Tym samym polecenie, w przeciwieństwie do zapisu, nie powoduje powstania stosunku obligacyjnego (zobowiązaniowego - tzn. nie powstaje stosunek prawny, w którym jedna strona jest dłużnikiem, a druga wierzycielem). A zatem w przypadku polecenia występuje jedynie osoba obciążona poleceniem, natomiast brak osoby, która byłaby wierzycielem.

Na czym polega polecenie?

Polecenie oznaczonego działania albo zaniechania testator kieruje do adresata (może nim być każda osoba będąca spadkobiercą lub zapisobiercą, a więc w jakiś psosób korzystająca z testamentu) w testamencie (np. nakaz sprzątania na jego grobie). 

Przy tym na uwadze należy mieć, iż polecenie ma charakter niemajątkowy, tzn. nie może być związane z osiągnięciem korzyści majątkowej przez adresata polecenia. Typowymi przykładami poleceń testamentowych są: skierowane do spadkobiercy polecenie kontynuowania zbioru filatelistycznego, polecenie roztoczenia opieki nad chorym członkiem rodziny, polecenie zaprzestania nadużywania alkoholu lub środków odurzających, polecenie porzucenia dotychczasowego trybu życia na rzecz preferowanego przez spadkodawcę itp., byleby nie wiązały się z elementem majątkowym.

Kto może żądać wykonania polecenia?

Otóż wykonania polecenia może żądać każdy ze spadkobierców, jak również wykonawca testamentu, chyba że polecenie ma na celu wyłącznie korzyść obciążonego poleceniem (np. spadkodawca ustanawia zapis w wysokości 20 tys. zł na rzecz A, ale jednocześnie nakazuje, że pieniądze te mają być wykorzystane na samokształcenie).

Jeżeli polecenie ma na względzie interes społeczny (np. spadkodawca poleca A przekazać jego kolekcję znaczków do określonego muzeum), to wykonania polecenia może żądać także właściwy organ państwowy.

Jakie prawa ma zapisobierca obciążony poleceniem?

Zapisobierca obciążony poleceniem może powstrzymać się z jego wykonaniem aż do chwili wykonania zapisu przez spadkobiercę. Dotyczy to też odpowiednio wypadku, gdy polecenie obciąża dalszego zapisobiercę.

Jeżeli osoba, na której rzecz został uczyniony zapis z obowiązkiem wykonania polecenia, nie chce (np. odrzuci zapis) lub nie może być zapisobiercą, to spadkobierca zwolniony od obowiązku wykonania zapisu powinien w braku odmiennej woli spadkodawcy polecenie wykonać. Dotyczy to też odpowiednio przypadku, gdy polecenie obciąża dalszego zapisobiercę.

Pamiętaj, że:

• niemajątkowy charakter polecenia przesądza o jego treści;
• polecenie nie czyni nikogo wierzycielem, stąd z żądaniem jego wykonania może wystąpić szersze grono osób, niż ma to miejsce w przypadku zapisu.

Zob. też: Dziedziczenie ustawowe, czyli kto i w jaki sposób dziedziczy po zmarłym, jeśli nie pozostawił on testamentu?

Podstawa prawna:

• ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. 1964 r., Nr 16, poz. 93, ze zmianami).

Michał Włodarczyk

Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.