Jakie postanowienia może zawierać testament?

Testament jest czynnością ściśle sformalizowaną, co oznacza, iż na jego treść mogą składać się jedynie oznaczone, konkretne postanowienia. Wszelkie inne, nie wypływające z przepisów ustawy bądź nie zakotwiczone w orzecznictwie lub doktrynie, nie wywrą żadnego skutku w sferze prawa spadkowego, jakkolwiek nie wpłyną na ważność samego testamentu.

Oto postanowienia (nazywane także rozrządzeniami), które zawarte w testamencie, wywołają skutki prawne w zakresie prawnospadkowym:

1. ustanowienie spadkobiercy. Powołanie spadkobiercy albo spadkobierców do całości albo części spadku stanowi główną i tradycyjną rolę testamentu. Oznaczenie osoby spadkobiercy nie koniecznie musi nastąpić w postaci wskazania jej z imienia i nazwiska; równie dobrze można wskazać spadkobiercę w sposób opisowy, np. mój najstarszy syn, moja jedyna córka itp. Podobnie w przypadku powołania kilku osób do spadku nie ma obowiązku wskazania ich udziałów spadkowych, gdyż w takiej sytuacji przyjmuje się, że osoby te dziedziczą w częściach równych,
2. ustanowienie zapisu. Zapis testamentowy polega na tym, iż spadkodawca zobowiązuje spadkobiercę testamentowego albo ustawowego do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz oznaczonej osoby, np. ustanawiając zapis w postaci roweru na rzecz B (który nie jest spadkobiercą) powoduje, że B ma roszczenie do A (który jest spadkobiercą) o przeniesienie własności roweru,
3. polecenie. Spadkodawca może w testamencie włożyć na spadkobiercę lub na zapisobiercę obowiązek oznaczonego działania lub zaniechania, nie czyniąc nikogo wierzycielem. Tytułem przykładu można wskazać polecenie testatora skierowane do spadkobiercy, by ten rozwijał rozpoczętą przez spadkodawcę kolekcję znaczków, a w przyszłości przekazał ją swemu dziedzicowi,
4. powołanie wykonawcy testamentu. Rozrządzenie to ma na celu co do zasady usprawnienie zarządu majątkiem spadkowym do czasu działu spadku. Oczywiście testator może na wykonawcę testamentu nałożyć dowolne obowiązki, ale zazwyczaj sprowadzają się one do zarządu majątkiem spadkowym, spłacenia długów spadkowych, wykonania zapisów i poleceń itp.,
5. wydziedziczenie. Wydziedziczenie zawarte w testamencie wywołuje skutek w postaci pozbawienia uprawnienia do zachowku po stronie osoby dotkniętej wydziedziczeniem. Warto przypomnieć, iż spadkodawca nie może dowolnie wydziedziczać swoich najbliższych, gdyż przepisy prawa zawierają katalog przyczyn, z powodu których można dokonać wydziedziczenia,
6. ustanowienie fundacji. Postanowienie to łączy w sobie zarazem powołanie spadkobiercy, jak i powołanie do życia nowego tworu, jakim jest fundacja. Stanowi także wyłom od zasady, że dziedziczyć może tylko osoba lub organizacja, która istnieje w chwili otwarcia spadku (tj. śmierci spadkodawcy),
7. pozbawienie małżonka spadkodawcy uprawnienia do żądania przedmiotów urządzenia domowego,
8. wyłączenie przyrostu. Instytucja przyrostu polega w ogólności na tym, że w przypadku, gdy do spadku z testamentu powołanych jest kilka osób, ale jedna z nich nie chce lub nie może być spadkobiercą, udział, który przypadłby tej osobie, przypada pozostałym spadkobiercom według wysokości ich udziałów. Testatorowi przysługuje jednak uprawnienie do wyłączenia powyższego skutku, w wyniku czego nieobjęty udział przypada spadkobiercom ustawowym osoby, która do dziedziczenia nie doszła,
9. sporządzenie testamentu negatywnego. Testament negatywny polega na tym, że w testamencie spadkodawca wyłącza od dziedziczenie jednego albo kilku swoich spadkobierców ustawowych, ale nie powołuje nikogo do dziedziczenia. W konsekwencji spadek przypada pozostałym spadkobiercom ustawowym. Niemniej wyłączenie spadkobiercy nie tracą roszczenia o zachowek i mogą dochodzić praw z niego wynikających.

Pamiętaj, że:

• Jedynie zamieszczenie wymienionych powyżej postanowień testamentowych zapewni wywołanie zamierzonych skutków prawnych w sferze prawa spadkowego.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. 1964 r., Nr 16, poz. 93 ze zmianami).

Zespół
e-prawnik.pl