Sprawniejsze wydatkowanie funduszy z UE?

Projekt nowelizacji tzw. ustawy wdrożeniowej

Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójności finansowanych w perspektywie finansowej 2014-2020 oraz niektórych innych ustaw (tzw. ustawa wdrożeniowa), przedłożony przez ministra rozwoju i finansów. 

Efektywne wydatkowanie funduszy z Unii Europejskiej na lata 2014-2020 oraz uproszczenie i usprawnienie procedur w ubieganiu się o środki unijne (np. Rzecznik Funduszy Europejskich, konkursy w rundach, możliwość poprawy wniosku o dofinansowanie) – to  podstawowe cele przygotowanej nowelizacji przepisów ustawowych.

Zaproponowane rozwiązania, które mają uprościć procesy związane z wykorzystaniem funduszy unijnych, są wynikiem postulatów zgłaszanych przez instytucje i podmioty zaangażowane w wydatkowanie środków europejskich oraz efektem doświadczeń związanych z wdrażaniem programów operacyjnych polityki spójności w perspektywie finansowej 2014-2020.

Projekt ustawy stanowi element tzw. „Konstytucji Biznesu” (tzn. pakietu zmian instytucjonalno-prawnych, którego celem jest stworzenie nowego, lepszego otoczenia prawnego dla przedsiębiorców, a także regulacji określających ich obowiązki oraz gwarantujących im szeroki zakres praw, służących rozwojowi polskiej gospodarki). Dwa pakiety: „Konstytucja Biznesu” i „100 zmian dla firm” mają sprzyjać rozwojowi przedsiębiorczości i innowacyjności.

Projektowana ustawa przyczyni się do zmniejszenia obciążeń biurokratycznych potencjalnych beneficjentów i usprawni realizację projektów, co powinno przełożyć się na większe ich zainteresowanie wnioskowaniem o pieniądze unijne i wyższą jakość zgłaszanych projektów.

"Przedsiębiorcy, obok samorządów, to główni beneficjenci funduszy UE. Z zaproponowanych działań skorzystają jednak wszyscy, którzy chcą aplikować o unijne środki. Chcemy uprościć cały proces związany z przyznawaniem dotacji i dalszą realizacją projektów. Wzrośnie efektywność inwestowania unijnych pieniędzy, a to będzie mieć przełożenie na wskaźniki gospodarcze" – powiedział wiceminister rozwoju Jerzy Kwieciński.

Jakie najważniejsze zmiany przewiduje projektowana nowelizacja?

Do najważniejszych regulacji upraszczających ubieganie się o środki unijne oraz ułatwiających realizację projektów należą:

• ograniczenie liczby dokumentów niezbędnych do skutecznego złożenia wniosku o dofinansowanie oraz koniecznych do zawarcia umowy o dofinansowanie;
• rezygnacja z wytycznych programowych, do których stosowania beneficjenci są zobowiązani;
• zmiany umożliwiające sprawną ocenę wniosku o dofinansowanie projektu;
• możliwość poprawiania wniosku na etapie oceny;
• ustanowienie Rzecznika Funduszy Europejskich;
• podział konkursu na rundy;
• ułatwienia w realizacji projektów partnerskich;
• możliwość wycofania protestu;
• skrócenie terminów na rozpatrywanie środków odwoławczych;
• ochrona dóbr intelektualnych wnioskodawcy;
• wprowadzenie regulacji dotyczących pomocy zwrotnej;
• wprowadzenie nowego rozdziału – "Eksperci";
• profesjonalna ocena projektów;
• uwzględnienie udziału wojewody w procesie wdrażania funduszy Unii Europejskiej w perspektywie finansowej 2014-2020;
• ułatwienia w rozliczaniu środków unijnych;
• możliwość tworzenia Regionalnych Funduszy Rozwoju;
• wprowadzenie regulacji umożliwiających pogłębienie współpracy między przedsiębiorcami, uczelniami oraz podmiotami objętymi systemem oświaty przez utworzenie i funkcjonowanie rad do spraw kompetencji.

Rzecznik Funduszy Europejskich

O interesy beneficjentów zadba Rzecznik Funduszy Europejskich, który będzie odpowiedzialny m.in. za gromadzenie wniosków i postulatów, związanych z realizacją programów operacyjnych, mających wpływ na usprawnienie systemu ich wdrażania. W przypadku pojawienia się jakichkolwiek problemów, rzecznik udzieli wsparcia w kontaktach z poszczególnymi instytucjami, które wdrażają fundusze unijne. Rzecznika obligatoryjnie powoła instytucja zarządzająca (minister rozwoju i finansów), a fakultatywnie inne instytucje systemu realizacji programów operacyjnych.

Konkursy w rundach

Poszczególne konkursy będą mogły być dzielone na rundy (obecnie brak jasnych uregulowań w tym zakresie, a proponowana nowelizacja doprecyzuje zasady organizacji rund).  Oznacza to, że podmioty, które nie zdążą złożyć wniosku konkursowego we wskazanym terminie, będą mogły to zrobić w kolejnej rundzie. Takie rozwiązanie pozwoli wnioskodawcom na skompletowanie wszystkich potrzebnych dokumentów i zapewni możliwość złożenia wniosku o dofinansowanie planowanego przedsięwzięcia.

Ograniczenie obowiązku przedkładania dokumentów

Ułatwieniem będzie zwolnienie wnioskodawców z obowiązku dostarczenia dokumentów, które instytucja będzie mogła uzyskać sama np. stosowne zaświadczenia z urzędu skarbowego lub ZUS, albo danych z dostępnych powszechnie rejestrów, m.in. Krajowego Rejestru Sądowego.   

Ograniczenie liczby dokumentów stosowanych przy realizacji projektu

Przewidziano rezygnację z wytycznych programowych, do których stosowania beneficjenci są obecnie zobowiązani.

Aktualnie muszą dostosować się do zapisów ok. 100 różnych dokumentów (jak wytyczne, zalecenia, instrukcje, szczegółowe opisy osi priorytetowych). Jest to obciążenie utrudniające realizację projektów.

Po zmianach, beneficjent, który podpisze umowę będzie związany wyłącznie postanowieniami wytycznych wydawanych przez ministra rozwoju i finansów – w ściśle wskazanym zakresie. Zniknie obowiązek analizowania dużej liczby dokumentów.

Sprawniejsze przygotowanie wniosku i jego ocena

Każdy wniosek o dofinansowanie projektu będzie w pierwszej kolejności oceniany pod kątem spełnienia warunków formalnych. Na tym etapie odpowiednia instytucja sprawdzi, czy wniosek został złożony we właściwym terminie oraz czy zawiera wszystkie załączniki i czy jest poprawnie wypełniony, a wnioskodawca jest podmiotem, który może się ubiegać o środki finansowe w danym konkursie. 

W przypadku konieczności poprawy wniosku na etapie oceny, instytucja prowadząca nabór skontaktuje się z wnioskodawcą i wezwie go do dokonania stosownych zmian lub – za zgodą wnioskodawcy – sama je poprawi i wniosek będzie mógł być skierowany do oceny merytorycznej. Wniosek nie zostanie odrzucony na wstępnym etapie. Jeśli więc instytucja stwierdzi, że we wniosku są braki lub oczywiste pomyłki, to wezwie wnioskodawcę do ich uzupełnienia, a następnie wniosek skieruje do oceny merytorycznej.

Na tym etapie zostanie sprawdzone, czy wniosek spełnia tzw. kryteria wyboru projektów, które będą wskazane w regulaminie konkursu. Również na tym etapie będzie możliwe poprawienie wniosku, zgodnie z regulaminem konkursu. Oznacza to, że więcej dobrych projektów będzie miało szansę otrzymać dofinansowanie.

Profesjonalna ocena projektów

W projekcie wskazano wprost, że w skład komisji oceniającej projekty będą mogli wejść tylko pracownicy mający wiedzę, umiejętności, doświadczenie lub uprawnienia w dziedzinach, których konkurs dotyczy. Rozwiązanie to zapewni rzetelną ocenę złożonych wniosków o dofinansowanie. Wprowadzono zasadę stałej oceny pracy ekspertów.

Zgodnie z nowym rozdziałem "Eksperci", możliwe będzie wyznaczanie ekspertów nie tylko do oceny projektu, ale również do wykonywania zadań związanych z realizacją praw i obowiązków danej instytucji, wynikających z umowy o dofinansowanie projektu albo decyzji o jego dofinansowaniu.

Wojewodowie w systemie wdrażania programów regionalnych (RPO)

Wojewodę włączono w system realizacji zadań związanych z wdrażaniem funduszy europejskich z perspektywy finansowej 2014-2020 w ramach regionalnych programów operacyjnych (RPO). Minister Rozwoju i Finansów będzie mógł przekazać wojewodom część zadań związanych z kontrolą dotrzymania warunków desygnacji przez instytucje w RPO – kontroli będą mogli dokonywać urzędnicy wojewody na warunkach określonych w porozumieniu zawartym pomiędzy Ministrem Rozwoju i Finansów a wojewodą. Wojewoda albo jego przedstawiciel będzie mógł uczestniczyć, jako obserwator, w pracach Komitetu Monitorującego RPO – w większości RPO wojewoda już jest reprezentowany w KM. Jako obserwator, wojewoda albo jego przedstawiciel będzie mógł też uczestniczyć w pracach Komisji Oceniającej Projekty.

Wycofanie środka odwoławczego (protestu)

Przewidziano możliwość wycofania przez wnioskodawcę protestu (złożonego z powodu negatywnej oceny wniosku o dofinansowanie), co pozwoli na sprawniejszą ocenę pozostałych wniosków.

Skrócenie terminów w postępowaniu odwoławczym

W projekcie z 21 do 14 dni skrócono termin na weryfikację zasadności protestu przez instytucję, która oceniała projekt, przed jego przekazaniem do instytucji odwoławczej. Czas na rozpatrzenie protestu skróci się zaś z 30 do 21 dni, a łączne rozpatrzenie protestu z 60 do 45 dni. Wpłynie to na szybkość oceny wniosków o dofinansowanie.

Terminy te zostaną przedłużone, gdy konieczne będzie uzupełnienie przez wnioskodawcę dokumentów niezbędnych do rozpatrzenia protestu.

Ułatwienia w realizacji projektów partnerskich

Partnerstwa służące wspólnej realizacji projektu będą mogły być zawierane przez wszystkie podmioty bez ograniczeń, z uwzględnieniem regulacji dotyczących pomocy publicznej, wynikających z obowiązujących regulacji unijnych. Obecnie jest to zabronione w odniesieniu do podmiotów, między którymi występują określone powiązania. Dodatkowo przewidziano możliwość zmiany partnera w projekcie bez negatywnych konsekwencji dla realizowanego przedsięwzięcia.

Ochrona dóbr intelektualnych wnioskodawcy

Dokumenty złożone do instytucji przez wnioskodawców w toku postępowania konkursowego nie będą udostępniane. Zapewni to ochronę wszystkich informacji, które wnioskodawcy przekazują instytucji w celu otrzymania dofinansowania.

Ułatwienia w rozliczaniu środków unijnych

Beneficjent nie będzie obciążany odsetkami w przypadku spóźnienia do 14 dni ze złożeniem wniosku rozliczającego środki – m.in. takie zmiany zostaną wprowadzone w ustawie o finansach publicznych. 

Regulacje dotyczące pomocy zwrotnej

Możliwość tworzenia Regionalnych Funduszy Rozwoju

Możliwość tworzenia takich funduszy w województwach ma zapewnić koordynację udzielania wsparcia zwrotnego w ramach jednej instytucji. Samorząd województwa zyska dzięki temu możliwość finansowania działań z zakresu polityki rozwoju, niezależnie od środków dostępnych w ramach polityki spójności – zmiany te zostaną wprowadzone do ustawy o samorządzie województwa.

Wprowadzenie regulacji umożliwiających pogłębienie współpracy między przedsiębiorcami, uczelniami oraz podmiotami objętymi systemem oświaty przez utworzenie i funkcjonowanie rad do spraw kompetencji

Rozwiązanie to umożliwi dostosowanie umiejętności kadr do aktualnych potrzeb przedsiębiorców funkcjonujących na rynku pracy – zmiany w tym obszarze zostaną wprowadzone do ustawy o utworzeniu Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości.

Kiedy nowe przepisy mają wejść w życie?

Projekt ustawy zostanie skierowany do prac sejmowych. W założeniu nowe zasady zaczną obowiązywać jeszcze w III kwartale 2017 r. Nowe przepisy zasadniczo mają wejść w życie po 14 dniach od daty ogłoszenia ustawy w Dzienniku Ustaw.

Nowa treść „ustawy wdrożeniowej” to nie jedyny czynnik, który wpłynie na procedury związane z wykorzystaniem funduszy UE. Obowiązują już znowelizowane wytyczne Ministra Rozwoju i Finansów m.in. w zakresie kwalifikowalności wydatków, które wprowadzają np. zmiany dotyczące zamówień udzielanych w ramach projektów. Dodatkowo wytyczne dotyczące wyboru projektów zostaną zmienione tak, aby w trakcie oceny projektu nie weryfikować dwukrotnie tych samych aspektów (rezygnacja z zasady „dwóch par oczu”) oraz aby w ocenie projektu – w celu poprawy jakości procesu oceny projektów – jako eksperci mogli uczestniczyć pracownicy innych instytucji.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl