Spadek z dobrodziejstwem inwentarza a długi w ZUS

18.4.2008

Pytanie:

"We wrześniu 2007 roku zmarł mój mąż. W spadku pozostała nieruchomość z zapleczem warsztatowym oraz długi - ZUS (razem z mężem prowadziliśmy działalność gospodarczą, a zgłoszenie w ZUS było na mnie - dług wraz z odsetkami na dzień dzisiejszy to ok. 400 tysięcy złotych), pozostałe to podatek od nieruchomości i zobowiązania wobec różnych firm. Mieliśmy wspólne tytuły na niektóre zadłużenia. Szacunkowa wartość nieruchomości to ok. 650 tysięcy złotych - pełna kwota zadłużenia wynosi prawie 2 razy tyle. Spadek z dobrodziejstwem inwentarza przyjęłam ja i moja córka, a syn z pierwszego małżeństwa spadek odrzucił. Ma syna, który też odrzuci spadek. Oświadczenie było złożone przed notariuszem. Później złożyłam wniosek do sądu o stwierdzenie nabycia spadku. Nie wnosiłam o spis inwentarza. Jestem na rencie, a część mojej renty zabiera komornik. Czy długi, które mieliśmy wspólnie z tytułu prowadzenia działalności w tym i ZUS, zostaną anulowane po osiągnięciu kwoty, jaką wykaże spis inwentarza? Czy to, co jest potrącane z mojej renty, idzie na spłatę długów spadkowych?"

Odpowiedź prawnika: Spadek z dobrodziejstwem inwentarza a długi w ZUS

Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza powoduje, iż spadkodawcy, którzy nie odrzucili spadku, lecz przyjęli go właśnie z tzw dobrodziejstwem inwentarza, odpowiadają za długi spadkowe spadkodawcy tylko do wysokości ustalonego w spisie inwentarza stanu czynnego spadku.

Jak zostało wskazane w orzeczeniu Sądy Apelacyjnego w Białymstoku z dnia z dnia 13 lipca 2005 roku (III AUa 535/2005) zasady odpowiedzialności spadkobierców za zobowiązania spadkodawcy z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenie społeczne regulują przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. 1997 r. Nr 137 poz. 926 z późn. zm.). Zgodnie z art. 98 tej ustawy, do odpowiedzialności za zobowiązania spadkodawcy stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego o przyjęciu i odrzuceniu spadku oraz odpowiedzialności za długi spadkowe.

Jak więc wynika z powyższego, za zobowiązania spadkowe i podatkowe czy też zobowiązania wynikające ze składek na ubezpieczenie społeczne stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące odpowiedzialności za długi spadkowe. W przypadku złożenia oświadczenia o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza przed notariuszem, jest on zobowiązany do tego, aby przesłać oświadczenie do sądu spadku. Spis inwentarza jest dokonywany przez komornika, który może także skorzystać z pomocy biegłego w przypadku, gdy ustalenie wartości przedmiotów wchodzących w skład spadku będzie wymagało wiedzy specjalistycznej.

Odpowiedzialność za długi spadkowe męża (należy tu wyraźnie podkreślić, iż chodzi tu o wyłącznie długi zmarłego małżonka), będzie się ograniczała do wysokości stanu ustalonego w spisie. Wyczerpanie sumy wyznaczającej granice tej odpowiedzialności, w zasadzie zwalnia spadkobierców od dalszej odpowiedzialności. Będzie więc Pani odpowiadać za długi męża wyłącznie do wartości stanu czynnego spadku.

W przedstawionym przez Panią przypadku sytuacja może się jednak nieco komplikować. Jak Pani wskazała prowadziliście Państwo działalność gospodarczą wspólnie, Pani sama została zgłoszona w ZUS-ie, natomiast tytuły wykonawcze zostały wydane przeciwko Państwu wspólnie. Przyjmując, iż z wszystkich w/w tytułów byliście Państwo zobowiązani łącznie z mężem (przykładowo na zasadzie solidarnej odpowiedzialności) Państwa wierzyciele mogą żądać także spłaty całej kwoty zadłużenia od Pani; śmierć Pani męża niczego tu nie zmienia.

Niestety na podstawie przedstawionego stanu faktycznego nie można wskazać na jakie zadłużenie jest zajmowana Pani renta.

Na marginesie należy wyraźnie podkreślić, iż ograniczenie odpowiedzialności odpada, jeżeli spadkobierca podstępnie nie podał do inwentarza przedmiotów należących do spadku albo podał do inwentarza nie istniejące długi – dlatego też konieczne jest sumienne wskazanie wszystkich przedmiotów wchodzących do spadku po zmarłym mężu.

Prosimy także pamiętać o tym, iż odrzucenie spadku może być w niektórych okolicznościach uznane za dokonane z pokrzywdzeniem wierzycieli i można żądać uznania takiej czynności za bezskuteczną, choć w przedstawionej sytuacji, ze względu na zadłużenie spadku, jest to raczej mało prawdopodobne (odrzucenie takiego spadku nie pogarsza sytuacji wierzycieli odrzucającego).

Grzegorz Pawelec

Adwokat

Wpisany na listę adwokatów Krakowskiej Izby Adwokackiej.

Przez wiele lat szef redakcji serwisu e-prawnik.pl, aktualnie prowadzi własną Kancelarię Adwokacką w Krakowie, w ramach której świadczy pomoc prawną na rzecz przedsiębiorców.

Specjalizuje się w szeroko pojętej cywilistyce oraz prawie nowych technologii (e-commerce, prawo internetu). Reprezentuje także klientów indywidualnych w sprawach ubezpieczeniowych i karnych.

Autor licznych artykułów o tematyce prawniczej, publikowanych nie tylko na stronach serwisu e-prawnik.pl

Odpowiedź prawnika: Spadek z dobrodziejstwem inwentarza a długi w ZUS

Komentarze