Zaliczenie darowizny na poczet zachowku
Pytanie:
"Wystąpiłam do sądu przeciw przyrodniej siostrze o zachowek z darowizną doliczoną do spadku. Moja siostra twierdzi, że po mamie nic mi się już nie należy, gdyż ponoć mama łożyła na budowę mojego domu, między innymi w ten sposób, że w dniu mojego ślubu w prezencie ślubnym mama dała mi pierścionek z brylantem, który za wiedzą i zgodą mamy kilka lat później sprzedałam, a pieniądze za pierścionek przeznaczyłam na materiały budowlane na mój dom. Moja córka również otrzymała od mojej mamy pierścionek z brylantem, tyle, że z mniejszym, a pierścionek z największym brylantem otrzymała moja przyrodnia siostra. Czy mój prezent ślubny od mamy w postaci pierścionka odlicza się od należnego mi zachowku (moja przyrodnia siostra dostała podobny, tylko większy i droższy)? Czy fakt, że kupiłam za pierścionek trochę materiałów budowlanych, bo wolałam je od pierścionka oznacza, że przestał on być prezentem ślubnym, czy też to, co z nim zrobiłam jest moją prywatną sprawą? Czy pierścionek z brylantem, który z okazji ukończenia szkoły średniej otrzymała od mojej mamy moja córka, odlicza się od kwoty mojego zachowku, bo moja córka jest moją spadkobierczynią? Czy fakt, że wartość pierścionka mojego i mojej córki równoważy się z wartością największego pierścionka, który jest w posiadaniu mojej przyrodniej siostry ma tu coś do rzeczy? "
Odpowiedź prawnika: Zaliczenie darowizny na poczet zachowku
Suma należna z tytułu zachowku to kwota pieniężna obliczana od wartości majątku spadkowego (co do zasady jest to połowa udziału, jaki danemu spadkobiercy przypadałby przy dziedziczeniu ustawowym). Stąd też najpierw należy obliczyć wartość majątku spadkowego, co dokonuje się poprzez dodanie do majątku posiadanego przez spadkodawcę w chwili jego śmierci wartości darowizn, które spadkodawca dokonał przed śmiercią (przy czym zgodnie z art. 994 § 1 Przy obliczaniu zachowku nie dolicza się do spadku drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych, ani dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób nie będących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku.
Termin 10 letni wskazany w tym przepisie dotyczy tylko i wyłącznie osób, które nie są spadkobiercami ani podmiotami uprawnionymi do zachowku (w stosunku do pozostałych osób ten termin nie obowiązuje, tzn. doliczeniu podlegają też starsze darowizny). Zatem w tej sytuacji do wartości majątku spadkowego istotnej z punktu widzenia obliczania zachowku dolicza się zarówno darowiznę dokonaną na rzecz Pani jak i Pani przyrodniej siostry (co na pewno powoduje zwiększenie się wartości tego majątku, a zatem też zachowku). Następnie zgodnie z art. 996 kc otrzymaną przez Panią darowiznę (pierścionek) zalicza się na należny Pani zachowek (czyli ostatecznie otrzyma Pani tylko różnicę pomiędzy obliczonym we wskazany wyżej sposób, a zatem z uwzględnieniem wartości pierścionków otrzymanych przez Panią i Pani siostrę zachowkiem, a otrzymaną wcześniej przez Panią i Pani siostrę darowizną).
Przepisy te mówią tylko o darowiznach, to co stało się z przedmiotem darowizny nie ma w tej sytuacji znaczenia (a więc to, że sprzedała Pani pierścionek i przeznaczyła na materiały budowlane nie zmienia faktu, że stanowi to darowiznę).
Jeśli chodzi o darowiznę na rzecz Pani córki, to zgodnie z cytowanym już art. 994 § 1 nie jest ona w tej sprawie osobą uprawnioną do zachowku (gdyż nie jest ona uprawniona do dziedziczenia po babce, dopóki żyje jej rodzic), a zatem darowiznę dokonaną na jej rzecz zalicza się na poczet majątku spadkowego, jeżeli od dnia jej dokonania do dnia otwarcia spadku nie minęło więcej niż 10 lat.
Należy też pamiętać, że nie zalicza się do spadku drobnych darowizn zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych. Jeżeli więc z okoliczności konkretnego stanu faktycznego (głównie ze względu na wysokość spadku i wartość tych pierścionków) wynika, że darowizny te miały charakter drobnych darowizn, to żadna z nich nie będzie podlegała zaliczeniu na poczet zachowku.
Należy pamiętać także o treści art. 999: Jeżeli spadkobierca obowiązany do zapłaty zachowku jest sam uprawniony do zachowku,(a w takiej sytuacji jako spadkobierca ustawowy jest Pani przyrodnia siostra) jego odpowiedzialność ogranicza się tylko do wysokości nadwyżki przekraczającej jego własny zachowek.
Zespół prawników
e-prawnik.pl
Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne
Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?