Kiedy władza rodzicielska ustaje?

W jakich przypadkach władza rodzicielska ustaje?

Przyczyny ustania władzy rodzicielskiej podzielić można na 3 grupy:

1. ustanie z przyczyny naturalnej - ustanie władzy rodzicielskiej z przyczyn naturalnych powoduje zawsze śmierć rodziców, bądź śmierć dziecka,

2. ustanie z mocy prawa – władza rodzicielska ustaje z mocy prawa:

   • z chwilą uzyskania przez dziecko pełnoletniości – zasada to ukończenie 18 lat; wyjątek stanowi sytuacja, gdy małoletni zawiera małżeństwo – uzyskuje wówczas pełnoletniość oraz nie traci jej w razie unieważnienia małżeństwa,

   • w razie ubezwłasnowolnienia całkowitego lub częściowego rodzica – władza rodzicielska ustaje, gdyż rodzic ubezwłasnowolniony traci pełną zdolność do czynności prawnych, która jest niezbędna dla wykonywania władzy rodzicielskiej,

3. ustanie na podstawie orzeczenia sądu - władza rodzicielska ustaje na mocy orzeczenia sądowego w razie:

   • pozbawienia władzy rodzicielskiej przez sąd opiekuńczy (artykuł 111 §1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego),

   • zaprzeczenia ojcostwa ( artykuł 63 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego),

   • zaprzeczenia macierzyństwa (art. 61[13] kro),

   • ustalenie bezskuteczności uznania dziecka (artykuł 82 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego),

   • przysposobienia, chyba że dokonał go małżonek rodzica dziecka (artykuł 123 §1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego),

   • rozwiązania przysposobienia (artykuł 126 §1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego),

   • uchylenie prawomocnego wyroku ustalającego ojcostwo na skutek wznowienia postępowania (artykuł 399 kodeksu postępowania cywilnego).

Czy władza rodzicielska może przysługiwać rodzicom po uzyskaniu przez dziecko pełnoletności?

Zgodnie z artykułem 92 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, dziecko pozostaje pod władzą rodziców aż do pełnoletniości – oznacza to, że władza rodzicielska ustaje z mocy prawa z chwilą osiągnięcia przez dziecko 18 roku życia. Osoba pełnoletnia może samodzielnie dokonywać wszelkich czynności, gdyż uzyskuje pełną zdolność do czynności prawnych. Tym samym nie potrzebuje już pomocy w prowadzeniu swoich praw, reprezentowania oraz konieczności uzyskiwania zgody na dokonanie czynności prawnej. Przyjmuje się bowiem, iż osoba pełnoletnia jest na tyle ukształtowana psychicznie, iż jest w stanie samodzielnie funkcjonować w społeczeństwie.

Warto w tym miejscu podkreślić, iż pełnoletniość uzyskuje się także z chwilą zawarcia małżeństwa przez małoletniego, który nie traci jej nawet w razie unieważnienia małżeństwa (artykuł 10 kodeksu cywilnego). Również w tym przypadku rodzice tracą władzę rodzicielską.

Nadopiekuńczy bądź przewrażliwieni rodzice muszą pogodzić się z faktem, iż nie mają wpływu na byt tej władzy, która wygasa, nawet pomimo usilnych starań jej zachowania. Zasada ta działa także w drugą stronę – zatem rodzice nie mogą ”usamodzielnić” dziecka wcześniej niż przed osiągnięciem przez nie 18 roku życia (bądź uzyskania pełnoletniości w wyniku zawarcia małżeństwa).

Co, jeśli dziecko, pomimo osiągnięcia pełnoletniości, wymaga dalej opieki lub pomocy przy prowadzeniu swoich spraw?

Jeżeli dziecko, pomimo osiągnięcia pełnoletniości, nie jest na tyle dojrzałe, aby funkcjonować w społeczeństwie bez pomocy rodziców, pomoc ta może być wykonywana nie w drodze przedłużenia władzy rodzicielskiej, ale w drodze jego ubezwłasnowolnienia. W zależności od rodzaju ubezwłasnowolnienia, rodzice występują wówczas w roli opiekunów (gdy dziecko jest ubezwłasnowolnione całkowicie) lub kuratora (gdy dziecko jest ubezwłasnowolnione częściowo). Funkcje te mogą przypaść oczywiście innym osobom. 

Zob.: Kto i w jakich okolicznościach może zostać ubezwłasnowolniony? Skutki ubezwłasnowolnienia 

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. 1964 r., Nr 9, poz. 59, ze zmianami)

A.J.
Zespół e-prawnik.pl