Zaprzeczenie ojcostwa - Co jeśli Twój mąż nie jest ojcem dziecka?

Co to jest zaprzeczenie ojcostwa i dlaczego do niego dochodzi?

Zaprzeczenie ojcostwa jest instytucją, która umożliwia małżonkowi wykazanie, iż nie jest on biologicznym ojcem dziecka urodzonego przez jego żonę. Instytucja ta ma znaczenie niezwykle doniosłe, bowiem przyjmuje się, że jeżeli dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa, to ojcem dziecka jest mąż matki dziecka.

Bez względu zatem, czy dziecko przyszło na świat w miesiąc po zawarciu związku małżeńskiego, czy w pięć lat po ślubie, ojcem dziecka jest mąż matki. W wypadku takim ojcostwo jest z góry ustalone i nie ma znaczenia, kto faktycznie jest ojcem dziecka. Sytuację komplikuje jeszcze fakt, że również przed upływem trzystu dni od ustania małżeństwa (śmierć męża lub rozwód) bądź jego unieważnienia, dziecko, które urodziła była żona, jest w świetle prawa uważane za pochodzące od jej byłego męża.

Ciekawa sytuacja pojawia się przy separacji, po orzeczeniu której formalnie małżeństwo dalej istnieje, jednak która w zasadzie powoduje takie same skutki jak rozwód. I tutaj dziecko urodzone przed upływem trzystu dni od orzeczenia separacji jest uważane za dziecko z małżeństwa, jednak urodzone po tym terminie, będzie już dzieckiem pozamałżeńskim, chociaż formalnie małżeństwo nie ustało. W przypadku ustania związku małżeńskiego przed owymi trzystoma dniami, w akcie urodzenia będzie jako ojciec dziecka figurował były małżonek matki.

Powództwo o zaprzeczenie ojcostwa

Nierzadko zdarza się jednak, iż ojcem dziecka urodzonego w czasie trwania małżeństwa jest mężczyzna nie będącym mężem matki. Takim właśnie sytuacjom wychodzi naprzeciw możliwość zaprzeczenia ojcostwa. Elementem koniecznym jednak do zrealizowania tej możliwości jest wytoczenie powództwa o zaprzeczenie ojcostwa. Jedyną bowiem drogą do spowodowania skutku w postaci obalenia ojcostwa wynikającego z urodzenia się dziecka w trakcie trwania małżeństwa, jest droga sądowa. Tylko sąd może w prawomocnym wyroku orzec, że mąż matki nie jest biologicznym ojcem dziecka - jedyną drogą będzie więc wytoczenie powództwa o zaprzeczenie ojcostwa.

Powództwo o zaprzeczenie ojcostwa należy wnieść do sądu rejonowego, w którego obrębie pozwany ma miejsce zamieszkania. Jeżeli jednak pozwanych jest kilku (co będzie regułą) i mają różne miejsca zamieszkania, wówczas powództwo można wnieść do sądu, w okręgu którego zamieszkuje jeden z pozwanych. Wybór sądu należy do powoda.

Powództwo o zaprzeczenie ojcostwa podlega pewnym rygorom:

• mogą je wytoczyć ściśle określone osoby,
• można je wytoczyć jedynie w określonym czasie,
• powództwo to podlega szczególnym rygorom dowodowym.

Kto i kiedy może wnieść powództwo o zaprzeczenie ojcostwa?

Powództwo o zaprzeczenie ojcostwa może wytoczyć:

• Mąż matki dziecka - w terminie sześciu miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o urodzeniu dziecka przez żonę, nie później jednak niż do osiągnięcia prze dziecko pełnoletności. Jeżeli w ciągu tego terminu mąż zapadł na chorobę psychiczną lub innego rodzaju zaburzenie psychiczne i nie został całkowicie ubezwłasnowolniony, wówczas może wytoczyć powództwo w ciągu sześciu miesięcy od ustania choroby, a jeżeli o tym fakcie dowiedział się dopiero później, czyli np. po upływie tych sześciu miesięcy, termin sześciomiesięczny liczy się od dnia, w którym się o tym dowiedział. Powództwo mąż matki wytacza przeciwko dziecku i matce (pozwani), a jeżeli matka nie żyje, to tylko przeciwko dziecku,
• Matka dziecka - w terminie sześciu miesięcy od urodzenia dziecka. Powództwo to wytacza przeciwko mężowi i dziecku, a jeżeli mąż nie żyje to tylko przeciwko dziecku,
• Dziecko - wytoczenie powództwa możliwe dopiero z chwilą osiągnięcia pełnoletniości, w terminie do trzech lat od dnia, w którym uzyskało pełnoletność. Dziecko wytacza powództwo przeciwko mężowi swojej matki i matce, a jeżeli matka nie żyje, przeciwko jej mężowi. Jeżeli zaś mąż nie żyje, powództwo powinno być wytoczone przeciwko kuratorowi, którego w tym celu ustanowi sąd opiekuńczy.
• Przedstawiciel ustawowy (opiekun) całkowicie ubezwłasnowolnionego męża - w terminie sześciu miesięcy od dnia, w którym został ustanowiony, a jeżeli wiadomość o urodzeniu się dziecka powziął później, przed upływem sześciu miesięcy od powzięcia takiej wiadomości. Powództwo wytacza tak jak mąż matki: przeciwko matce i dziecku,
• Prokurator - nie jest związany żadnym terminem, może wytoczyć powództwo kiedykolwiek. Wytacza je przeciwko mężowi matki, a jeżeli on nie żyje to przeciwko ustanowionemu w jego miejsce kuratorowi, przeciwko dziecku i przeciwko matce, jeżeli ona żyje.

Wszystkie wymienione wyżej osoby mogą być powodami w sprawie o zaprzeczenie ojcostwa, jednakże muszą wnieść sprawę do sądu przed upływem podanych wyżej terminów.

Ma to znaczenie ogromne, gdyż przekroczenie przepisanego terminu powoduje, że dana osoba nie może już dochodzić zaprzeczenia ojcostwa przed sądem, jej uprawnienie wygasło z upływem terminu. W razie wniesienia powództwa po upływie przepisanego terminu, sąd powództwo oddali, dlatego występujący z pozwem powinien poza żądaniem i jego uzasadnieniem, wykazać, iż wystąpił we właściwym czasie. Jeżeli jednak termin upłynął, jedyną możliwością zaprzeczenia ojcostwa jest wystąpienie z prośbą do prokuratora o wniesienie takiego powództwa, gdyż jego nie obowiązują żadne terminy.

Zaprzeczenie ojcostwa nie jest dopuszczalne, jeżeli dziecko urodziło się w następstwie procedury medycznie wspomaganej prokreacji, na którą mąż matki wyraził zgodę.

W związku z uchyleniem art. 71 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego, nie obowiązuje już zakaz zaprzeczenia ojcostwa po śmierci dziecka.

Co należy udowodnić w procesie o zaprzeczenie ojcostwa?

Do 2009 roku, przepisy Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego różnicowały dowodzenie pochodzenia dziecka w zależności od okresu koncepcyjnego kobiety - matki dziecka. Po zmianach jakie miały miejsce w 2009 roku, zaprzeczenie ojcostwa następuje wyłącznie przez wykazanie, że mąż matki nie jest ojcem dziecka. W dobie powszechnej dostępności do badań DNA, jest to słuszne rozwiązanie, gdyż eliminuje konieczność dowodzenia wcześniej występującego tzw. niepodobieństwa. Aktualnie wystarczające więc będą badania DNA.

Pamiętaj, że:

• Zaprzeczenie ojcostwa dotyczy jedynie sytuacji, kiedy dziecko urodziło się w małżeństwie, albo w 300 dni po jego ustaniu, czyli dotyczy tzw. dziecka małżeńskiego,
• Zaprzeczenie ojcostwa może nastąpić jedynie w procesie o zaprzeczenie ojcostwa i jedynie na mocy prawomocnego orzeczenia sądu,
• Z żądaniem zaprzeczenia ojcostwa może wystąpić do sądu nie tylko mąż matki dziecka (co będzie regułą), ale także matka, jak i dziecko po osiągnięciu pełnoletniości, a także prokurator,
• Z żądaniem takim można wystąpić jedynie w ściśle określonych terminach, po upływie których nie jest już możliwe zaprzeczenie ojcostwa, chociażby dla każdego było oczywiste, że mąż matki, nie jest ojcem biologicznym urodzonego przez żonę dziecka. W wypadku takim pozostaje wystąpienie do prokuratora z prośbą o wszczęcie takiego postępowania.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy ( tj. Dz.U.2015.2082),
• Ustawa z dnia 28 listopada 2014 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz.U.2014.1741, ze zmianami),
• Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (tj. Dz.U.2014.101, ze zmianami).

Michał Włodarczyk

Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.