Egzekucja komornicza z majątku wspólnego małżonków
Często poruszanym zagadnieniem przez osoby pozostające w związku małżeńskim jest kwestia ochrony majątku wspólnego przed prowadzeniem egzekucji komorniczej zadłużenia współmałżonka. Tytuł wykonawczy ( np. wyrok sądu opatrzony klauzulą wykonalności) przeciwko osobie pozostającej w związku małżeńskim nie uprawnia automatycznie wierzyciela do prowadzenia egzekucji z majątku objętego wspólnością majątkową małżeńską – do tego bowiem koniecznym jest uzyskanie przez wierzyciela klauzuli wykonalności również przeciwko drugiemu ze współmałżonków. Zagadnienie to reguluje art. 787 k.p.c. i następne. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, przepis ten nie ma jednak zastosowania w przypadku śmierci małżonka będącego dłużnikiem bądź też w innych wypadkach ustania małżeństwa po uzyskaniu przez wierzyciela tytułu wykonawczego wobec jednego we współmałżonków. Dlatego też sąd nadając klauzulę wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika każdorazowo ustala, czy wierzytelność powstała w okresie trwania małżeństwa i w okresie trwania wspólności majątkowej oraz czy na dzień orzekania o nadaniu klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika wspólność ta nadal istnieje.
Istotą wspólności majątkowej małżeńskiej jest to, że wszystkie przedmioty i składniki majątku nabywane przez małżonków bądź jednego z nich po zawarciu związku małżeńskiego należą do majątku wspólnego stron, przedmioty nie objęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego. W sytuacji kiedy jeden ze współmałżonków zaciąga zobowiązanie za zgodą drugiego ze współmałżonków bądź razem z nim, wówczas wierzyciel może skierować egzekucję także do majątku wspólnego małżonków. Jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie bez zgody drugiego małżonka albo zobowiązanie jednego z małżonków nie wynika z czynności prawnej (np. obowiązek zapłaty alimentów), wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw, o których mowa w art. 33 pkt 9 k.r.o., a jeżeli wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa, także z przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa.
Warunkiem, pod którym wierzyciel może uzyskać klauzulę wykonalności przeciwko współmałżonkowi, a poprzez to skierować postępowanie egzekucyjne także wobec majątku wspólnego małżonków jest wykazanie, że wierzytelność wynika z podjętej przez dłużnika czynności, na którą jego współmałżonek wyraził zgodę. W tym wypadku wierzyciel dysponuje szerokimi możliwościami dowodowymi – może posłużyć się dokumentami prywatnymi, urzędowymi bądź przesłuchaniem świadków. Dowód taki może stanowić np. podpisany przez współmałżonka egzemplarz umowy kredytowej bądź faktura VAT podpisana przez małżonka dłużnika. Małżonek dłużnika może w postępowaniu o nadanie przeciwko niemu klauzuli wykonalności bronić się zarzutami, że wierzytelność powstała przed powstaniem wspólności majątkowej bądź że związana jest z majątkiem osobistym dłużnika. Po nadaniu klauzuli wykonalności małżonek może również podjąć obronę w postaci powództwa przeciwegzekucyjnego.
W postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności przedmiotem zainteresowania sądu jest jedynie istnienie wierzytelności, ustalenie, czy małżonek wyrażał zgodę na zaciągnięcie zobowiązania oraz czy małżonek dłużnika pozostaje we wspólności majątkowej – sąd orzekający nie bada natomiast czy istnieje jakikolwiek majątek wspólny, do którego wierzyciel może skierować egzekucję komorniczą. Przedmiotem zainteresowania sądu nie jest również to, czy małżonek dłużnika jest osoba wypłacalną. Po przeprowadzeniu postępowania sąd stwierdza jedynie, że odpowiedzialność małżonka dłużnika ograniczona jest do majątku objętego wspólnością ustawową – zatem wierzyciel nie może skierować egzekucji do majątku osobistego małżonka. Jednakże w przypadku, gdyby w toku egzekucji został zajęty przedmiot bądź prawo należące do majątku osobistego małżonka dłużnika, może on bronić się poprzez wytoczenie powództwa przeciwegzekucyjnego. Przyjmuje się również, że klauzula wykonalności może być nadana przeciwko małżonkowi dłużnika dopóki nie nastąpiło przedawnienie roszczeń wierzyciela w stosunku do dłużnika (tak: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 1969 r., sygn. akt I CZ 13/69).
Sądem właściwym dla nadania klauzuli wykonalności jest sąd pierwszej instancji w którym sprawa się toczy, bądź sąd II instancji, dopóki akta sprawy znajdują się jeszcze w tym sądzie. W chwili nadania przeciwko małżonkowi klauzuli wykonalności staje się on dłużnikiem egzekwowanym, wobec czego przysługuje mu szereg środków prawnych do obrony przewidzianych w przepisach kodeksu postępowania cywilnego. Należy pamiętać, ze w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika sam dłużnik nie jest uczestnikiem postępowania i nie posiada on legitymacji do zaskarżenia postanowienia sądu o nadaniu klauzuli wykonalności (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 października 2008 r., sygn. akt III CZP 85/08). Jeżeli egzekucja komornicza została wszczęta przeciwko małżonkowi dłużnika bez uprzedniego nadania przez sąd przeciwko niemu klauzuli wykonalności, wówczas małżonek ten może domagać się umorzenia egzekucji.
Marta Kulej
Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne
Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?