Ustanie wspólności majątkowej i podział majątku wspólnego małżonków

Na jakiej podstawie dzielony jest majątek wspólny małżonków?

Do ustania wspólności majątkowej i podziału majątku wspólnego małżonków może dojść:

1. na podstawie umowy - przy czym nie została zastrzeżona forma szczególna (forma dla określonych czynności rozporządzających), chyba że w skład dotychczasowej wspólności wchodzi nieruchomość lub udział w niej - gdyż do tej części majątku (do tych składników) wymagana jest forma aktu notarialnego;

2. na mocy orzeczenia sądu. 

Kto może żądać rozdzielności majątkowej?

W Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym od 20 stycznia 2008 r. pojawiły się nowe przepisy. Ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej może żądać - oprócz samych małżonków - teraz także wierzyciel jednego z małżonków, jeżeli uprawdopodobni, że zaspokojenie wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków. Ustanowienie rozdzielności majątkowej przez sąd na żądanie jednego z małżonków nie wyłącza zawarcia przez małżonków umowy majątkowej małżeńskiej. Jeśli zaś rozdzielność majątkowa zostanie ustanowiona na żądanie wierzyciela, to małżonkowie będą mieli możliwość zawarcia umowy majątkowej małżeńskiej dopiero po dokonaniu podziału majątku wspólnego lub po uzyskaniu przez wierzyciela zabezpieczenia, albo zaspokojenia wierzytelności, lub po upływie 3 lat od ustanowienia rozdzielności. 

Dla skuteczniejszej egzekucji np. alimentów należy bowiem uniemożliwić dłużnikowi uchylania się od niej na podstawie twierdzenia, że nie posiada majątku. To co małżonkowie nabyli od momentu zawarcia małżeństwa winno podlegać egzekucji na poczet zasądzonych alimentów, do których zobowiązane jest jedno z nich. Innymi słowy długi alimentacyjne winny być egzekwowane z majątku osobistego dłużnika i z majątku wspólnego małżonków.

Ustanowienie rozdzielności majątkowej spowoduje, że do majątków osobistych każdego z małżonków wejdą przedmioty majątkowe nabyte przez każdego z nich przed powstaniem wspólności majątkowej, przedmioty majątkowe stanowiące majątek osobisty każdego z małżonków w czasie trwania wspólności majątkowej, udział przypadający małżonkowi w majątku, który był dotychczas objęty wspólnością majątkową (art. 46 K.r.o.) i oczywiście przedmioty majątkowe nabyte przez każdego z małżonków po ustanowieniu rozdzielności.

W jaki sposób sądownie dokonuje się podziału majątku wspólnego?

W przypadku ustania wspólności majątkowej i podziału majątku wspólnego małżonków na mocy orzeczenia sądu stosuje się tu odpowiednio art. 630 Kodeksu postępowania cywilnego, a więc sąd powinien dokonać podziału przede wszystkim zgodnie z tym, o co małżonkowie zgodnie wnoszą:

1.  

   • albo więc dojdzie do zawarcia ugody,

   • albo sąd wyda orzeczenie, w którym uwzględnia zgodny wniosek.

Jeśli zaś takiego zgodnego wniosku nie ma, to (na podstawie art. 210 Kodeksu cywilnego) następuje:

• podział fizyczny majątku wspólnego, o ile da się tak podzielić majątek, a domaga się zniesienia współwłasności choć jeden z małżonków,

• przyznanie przedmiotów tago majątku jednemu z małżonków albo

• sprzedaż licytacyjna (ostatecznie).

Wyrównanie nierówności w podziale dokonuje się za pomocą spłat i dopłat. Spłata następuje, gdy dana osoba otrzymuje tylko pieniądze, a nic nie dostaje ze składników majątku. Dopłata zaś występuje, kiedy dana osoba dostaje pewne składniki (przedmioty) majątkowe, zaś resztę (część udziału) jest jej "dopłacana" w formie pieniężnej.

Do podziału majątku wspólnego małżonków stosuje się odpowiednio art. 210 i 211 Kodeksu cywilnego.

Na jakie części sąd dzieli majątek wspólny?

Sąd, co do zasady, dzieli majątek wspólny na części równe.

Jeśli natomiast zachodzą ważne powody (zawinione lub niezawinione zachowanie się małżonka, który przyczynił się do nieprzysparzania tego majątku, szczególnie zawinione zachowanie wpływające na stan wspólnego majątku, które nie zawsze przekłada się na rozkład więzi małżeńskich), to uznaje się (np. w formie postanowienia wstępnego - już na początku postępowania), iż udziały małżonków nie są równe. Sąd Najwyższy nawet dopuszcza przyznanie, by jeden małżonek dostał 100% udziałów w majątku wspólnym, zaś drugi - nic. Tak radykalne stanowisko SN jest jednak w doktrynie krytykowane.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. 1964 r., Nr 16, poz. 93, ze zmianami);

• Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. 1964 r., Nr 43, poz. 296, ze zmianami);

• Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. 1964 r., Nr 9, poz. 59, ze zmianami)

A.J.
Zespół e-prawnik.pl