Ugoda, czyli tani i szybki sposób na rozwiązanie sporów

Ugoda jest umową dwustronną, wzajemną. Jej celem jest – jak sama nazwa wskazuje - dojście do porozumienia. Strony czynią sobie wzajemne ustępstwa w zakresie istniejącego między nimi stosunku prawnego w tym celu, aby uchylić niepewność co do roszczeń wynikających z tego stosunku lub zapewnić ich wykonanie albo by uchylić spór istniejący lub mogący powstać w przyszłości. Ugoda ma na celu zmniejszenie bądź też wyeliminowanie kosztów ewentualnego postępowania sądowego. Zawarcie ugody z pewnością jest rozwiązaniem szybszym, aniżeli oczekiwanie na prawomocny wyrok sądowy.

Zawarcie ugody nie powoduje powstania nowego stosunku prawnego. Ugoda jedynie służy zmianie stosunku istniejącego wcześniej.

Należy zaznaczyć, iż przy pewnej kategorii stosunków cywilnoprawnych nie można dokonywać ugody. Dotyczy to praw ściśle osobistych, niezbywalnych, jak np. stwierdzenie pokrewieństwa, czy też ważności małżeństwa.

Jakie są przesłanki ugody?

Jak podkreślono wyżej, cechą umowy ugody jest fakt poczynienia wzajemnych ustępstw. Jest to przesłanka konstytutywna (konieczna), gdyż bez niej nie można mówić o zawarciu ugody. W związku z czym, ustępstwa dokonane tylko przez jedną ze stron nie mają charakteru ugody, lecz stanowią formę zmiany umowy, bądź też nowacji.

Kolejną przesłanką ugody jest istnienie sporu lub niepewności. Nie jest istotne czego spór lub niepewność dotyczy, nie ma to wpływu na ewentualną ważność czy też skuteczność ugody.

Kodeks cywilny nie wprowadza żadnych wymagań co do formy, w której ugoda powinna być zawarta. W związku z czym należy odwołać się do przepisów ogólnych. Art 353¹ kodeksu cywilnego przyznając swobodę umów, jednocześnie przyznaje podmiotom stosunków cywilnoprawnych swobodę formy. Oznacza to możność sporządzenia ugody w formie zupełnie dowolnej, łącznie z ustną. Od tej zasady istnieje wyjątek w postaci art 77 K.c., zgodnie z którym, uzupełnienie lub zmiana umowy wymaga zachowania takiej formy, jaką ustawa lub strony przewidziały w celu jej zawarcia. Czyli jeżeli przedmiotem ugody będą np.: kwestie związane z własnością nieruchomości – wówczas konieczna będzie forma aktu notarialnego.

Ugoda a przepisy ogólne

Ponieważ ugoda jest umową, mają do niej zastosowanie wszystkie przepisy ogólne odnoszące się do oświadczeń woli. Dotyczy to przepisów odnoszących się do ważności, jak też wykonania ugody.

Wyjątkiem od tej zasady, jest odmienne uregulowanie kwestii wady oświadczenia woli w postaci błędu. Uchylenie się od skutków prawnych ugody zawartej pod wpływem błędu jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy błąd dotyczy stanu faktycznego, który według treści ugody obie strony uważały za niewątpliwy, a spór albo niepewność nie byłyby powstały, gdyby w chwili zawarcia ugody strony wiedziały o prawdziwym stanie rzeczy.

Jakie są skutki zawarcia ugody?

Ugoda wywołuje takie skutki jak każda inna umowa cywilnoprawna. W zależności od jej treści, może wywoływać powstanie zobowiązań, bądź też z nich zwalniać. Ugoda cywilna nie jest tytułem egzekucyjnym, by móc na jej podstawie uzyskać klauzulę wykonalności i wyegzekwować określone świadczenie "od ręki". W celu wegzekwowania realizacji ugody należy zwrócić się do sądu.

Co to jest ugoda sądowa?

W art. 10 K.p.c. przewidziano ugodowe załatwianie spraw. Mianowicie, w sprawach, w których zawarcie ugody jest dopuszczalne, sąd dąży w każdym stanie postępowania do ich ugodowego załatwienia, w szczególności przez nakłanianie stron do mediacji.

W jakich sprawach zawarcie ugody nie jest dopuszczalne?

Podobnie jak w przypadku ugody cywilnej, istnieje szereg spraw, które nie mogą zostać uregulowane poprzez zawarcie ugody sądowej. Należą do nich sprawy, w których strona nie może samodzielnie dysponować uprawnieniami. Art. 477¹² wprost zabrania zawierania ugody w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych. Nie można również zawrzeć ugody w sprawach, w których ustawowo wyłączona jest jurysdykcja krajowa, a więc w sprawach dotyczących nieruchomości położonych za granicą.

Zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego, sprawy cywilne, których charakter na to zezwala, mogą być uregulowane drogą ugody zawartej przed wniesieniem pozwu. Sąd uzna ugodę za niedopuszczalną, jeżeli jej treść jest niezgodna z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa.

 Przewodniczący składu sędziowskiego powinien we właściwej chwili skłaniać strony do pojednania, zwłaszcza na pierwszym posiedzeniu, po wstępnym wyjaśnieniu stanowiska stron. W razie zawarcia ugody, jej osnowa powinna być wciągnięta do protokołu rozprawy i stwierdzona podpisami stron. Niemożność podpisania sąd stwierdzi w protokole.

Do kiedy można zawrzeć ugodę?

Ugoda może zostać zawarta w dowolnym momencie w trakcie całego postępowania - tak w pierwszej instancji, jak i w instancji odwoławczej - aż do zakończenia postępowania kasacyjnego. Innymi słowy, dopiero uprawomocnienie się orzeczenia wyklucza możliwość zawarcia ugody. Jednakże, gdy istnieją podstawy do żądania wydania nowego orzeczenia w sprawie wskutek zmiany okoliczności, wówczas możliwość taka powraca.

Co to jest postępowanie pojednawcze i kiedy jest dopuszczalne?

Kodeks postępowania cywilnego dopuszcza szczególną możliwość zawierania ugody. Sprawy cywilne, których charakter na to zezwala, mogą być uregulowane drogą ugody zawartej przed wniesieniem pozwu. Sąd uzna ugodę za niedopuszczalną, jeżeli jej treść jest niezgodna z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa.

O zawezwanie do próby ugodowej - bez względu na właściwość rzeczową - można zwrócić się do sądu rejonowego ogólnie właściwego dla przeciwnika. W wezwaniu należy oznaczyć zwięźle sprawę.

Czy stawiennictwo na posiedzenie pojednawcze jest obowiązkowe?

Kodeks postępowania cywilnego stanowi, że jeżeli wzywający nie stawi się na posiedzenie, sąd na żądanie przeciwnika włoży na niego obowiązek zwrotu kosztów wywołanych próbą ugodową.

Jeżeli natomiast przeciwnik bez usprawiedliwienia nie stawi się na posiedzenie, to sąd na żądanie wzywającego, który wniósł następnie w tej sprawie pozew, uwzględni koszty wywołane próbą ugodową w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.

Jakie skutki w postępowaniu egzekucyjnym wywołuje ugoda zawarta przed sądem?

Ugoda zobowiązuje sąd do umorzenia postępowania w zakresie objętym ugodą. Zgodnie z art. 777 K.p.c., ugoda sądowa stanowi tytuł egzekucyjny. Ugoda sądowa staje się jednak tytułem egzekucyjnym z chwilą uprawomocnienia się postanowienia umarzającego postępowanie, gdyż dopiero od tej chwili można domniemywać, że jest ona zgodna z prawem, z zasadami współżycia społecznego i rażąco nie narusza usprawiedliwionego interesu osób uprawnionych.

Pamiętaj, że:

• Zgodnie z art. 777 K.p.c. ugoda sądowa stanowi tytuł egzekucyjny.

• Postępowanie pojednawcze przeprowadza sąd w składzie jednoosobowym.

• Ugoda może zostać zawarta w dowolnym momencie w trakcie całego postępowania przed pierwszą instancją oraz przed instancjami odwoławczymi - aż do zakończenia postępowania kasacyjnego.

• Ponieważ ugoda jest umową, mają do niej zastosowanie wszystkie przepisy ogólne odnoszące się do oświadczeń woli.

• Także ugoda zawarta przed mediatorem, po jej zatwierdzeniu przez sąd, ma moc prawną ugody zawartej przed sądem. Ugoda zawarta przed mediatorem, którą zatwierdzono przez nadanie jej klauzuli wykonalności, jest też tytułem wykonawczym.

Podstawa prawna:

• ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (tekst jednolity: Dz.U. 2014 r. poz. 121, z późn. zm.).

Zespół
e-prawnik.pl