Czy już w sprawie o rozwód możliwy jest podział majątku dorobkowego przez małżonków?

Zasadniczo i najczęściej podział majątku dorobkowego dokonuje się po uzyskaniu przez małżonków rozwodu, gdzie zainteresowani mogą podzielić swoje dobra, czy to w drodze umowy, czy też w drodze odrębnego postępowania sądowego. Jednakże możliwym, i jak najbardziej dopuszczalnym przez prawo jest przeprowadzanie podziału majątku dorobkowego małżeńskiego już w samym postępowaniu rozwodowym. Wskazane rozwiązanie jest nie tylko praktyczne, ale dające szanse na załatwianie wszelkich małżeńskich spraw kompleksowo w jednym postępowaniu sądowym.

Rozdzielność majątkowa

Co do zasady, podstawowym wymogiem do dokonania podziału majątku dorobkowego małżeńskiego jest uprzednie ustanowienie między małżonkami ustroju rozdzielności majątkowej, gdyż w trakcie wspólności ustawowej żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego. Powyższy ustrój jest wprowadzany w miejsce wspólności majątkowej małżeńskiej, która powstaje z chwilą zawarcia związku małżeńskiego.

Rozdzielność majątkowa powstaje między małżonkami w następujący sposób:

• orzeczeniem sądu wydanym po rozpoznaniu sprawy stricte o ustanowienie rozdzielności majątkowej,
• umową o ustanowienie rozdzielności objętą aktem notarialnym,
• ubezwłasnowolnieniem jednego z małżonków,
• ogłoszeniem upadłości jednego z małżonków,
• na skutek orzeczenia separacji między małżonkami,
• na skutek uprawomocnienia się wyroku rozwodowego.

Podział majątku dorobkowego w trakcie sprawy rozwodowej 

Poza powyższą możliwością, nawet mimo braku uprzedniego pozostawania przez małżonków w ustroju rozdzielności majątkowej, już w trakcie sprawy rozwodowej może dojść do podziału majątku dorobkowego.

Aby mogło dojść do dzielenia majątku przy rozwodzie, wystarczy, aby którakolwiek ze stron postępowania zgłosiła taki wniosek, ze wskazaniem konkretnie, jakie składniki majątku będą podlegały podziałowi. Sam wniosek nie powoduje, iż sąd orzekając rozwód automatycznie wyrzeknie w tym zakresie. Przeprowadzenie podziału majątku w procesie rozwodowym jest bowiem uzależnione, od tego, czy w ocenie sądu nie spowoduje to zwłoki postępowania, a to zaś sprowadza się do tego, że małżonkowie powinni być zgodni co do sposobu podziału, a w szczególności jakie rzeczy czy też prawa wchodzą do ich majątku wspólnego, jaka jest ich wartość oraz jak ma konkretnie wyglądać ten podział. Stanowi o tym wprost art. 58 § 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Wymóg związany z zgodnością stron co do podziału wynika z fakt, że sąd skupia się bowiem przede wszystkim na kwestii rozwodu, a nie sporach majątkowych.

Jeśli małżonkowie nie będą zgodni co do sposobu podziału majątku, a w szczególności jego składników, ich wartości, a także jak podział ma wyglądać, wówczas przedmiotowy wniosek sąd pozostawi bez rozpoznania. W związku z powyższym, jeśli któryś z małżonków będzie chciał ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym, wówczas zmuszony będzie dokonać podziału majątku dorobkowego w odrębnym od sprawy rozwodowej postępowaniu.

Małżonkowie winni również pamiętać, że jeżeli sąd oddali powództwo rozwodowe z jakichkolwiek przyczyn, wówczas nie dojdzie w konsekwencji do podziału majątku, nawet jeśli strony w tym zakresie porozumiały się i były zgodne.

Należy także wiedzieć, że w sprawie o rozwód, jeżeli to nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu rozwodowym, sąd może dokonać również tylko częściowego podziału majątku wspólnego (art. 1038 K.c. w zw. z art. 46 K.r.o.) obejmującego np. własność lokalu mieszkalnego, spółdzielcze własnościowe lub lokatorskie prawo do lokalu itd. Wówczas w stosunku do pozostałego majątku można dokonać w późniejszym czasie podziału umownego czy też sądowego, a gdy podział taki nie zostanie przeprowadzony, składniki majątkowe dotychczas przez małżonków nie podzielone będą stanowić współwłasność łączną.

Tak na marginesie wskazać należy, że co do zasady – orzeczenie winy któregoś z małżonków nie rzutuje na sposób podziału majątku dorobkowego między nimi. Aczkolwiek, jeśli w sprawie o rozwód jedna ze stron wnosi o orzeczenie winy współmałżonka i w tym zakresie prowadzone jest postępowanie dowodowe, z którego wynika, że przyczyną rozpadu więzi małżeńskich był jakiś nałóg, np. hazardowy czy alkoholowy, małżonka, któremu winę się zarzuca, i w związku z tym małżonek ten trwonił wspólny majątek, to strona niewinna ma prawo w postępowaniu związanym o podział majątku wnioskować, by przeprowadzono dowód z dokumentów zalegających w aktach sprawy rozwodowej. Taki dowód pozwoli wzmocnić argumentację i roszczenia związane ze sposobem podziału majątku dorobkowego .

Warto pamiętać, że jeśli w sprawie o rozwód przeprowadzono podział majątku, ale z jakiś przyczyn (przeoczenia, zatajenia, ukrycia, nie zgłoszenia do podziału) nie objęto podziałem wszystkich składników majątku wspólnego, każde z małżonków może wystąpić w odrębnym postępowaniu o przeprowadzenie podziału uzupełniającego odnośnie przedmiotów, które nie zostały objęte orzeczeniem o podziale (na co zwrócił uwagę Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 28 sierpnia 1986 r., sygn. III CZP 47/86, OSNC 1987/8/114).

Anna Jasielska-Papierkowska

Radca prawny