Dziedziczenie długów? Jaka jest odpowiedzialność spadkobierców za długi spadkodawcy?

Przyjęcie spadku wprost powoduje nieograniczoną odpowiedzialność spadkobiercy całym swoim majątkiem za długi spadkowe.

Natomiast przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza powoduje ograniczenie tej odpowiedzialności do wysokości wartości aktywów spadku. W razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku. Powyższe ograniczenie odpowiedzialności odpada, jeżeli spadkobierca podstępnie pominął w wykazie inwentarza lub podstępnie nie podał do spisu inwentarza przedmiotów należących do spadku lub przedmiotów zapisów windykacyjnych albo podstępnie uwzględnił w wykazie inwentarza bądź podstępnie podał do spisu inwentarza nieistniejące długi. Spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza (podobnie jak zapisobierca windykacyjny czy wykonawca testamentu), może złożyć w sądzie albo przed notariuszem wykaz inwentarza. Wykaz inwentarza składany przed notariuszem zostaje objęty protokołem. Wykaz inwentarza może zostać złożony wspólnie przez więcej niż jednego spadkobiercę (zapisobiercę windykacyjnego lub wykonawcę testamentu). W wykazie inwentarza z należytą starannością ujawnia się przedmioty należące do spadku oraz przedmioty zapisów windykacyjnych, z podaniem ich wartości według stanu i cen z chwili otwarcia spadku, a także długi spadkowe i ich wysokość według stanu z chwili otwarcia spadku. W razie ujawnienia po złożeniu wykazu inwentarza przedmiotów należących do spadku, przedmiotów zapisów windykacyjnych lub długów spadkowych pominiętych w wykazie inwentarza składający wykaz uzupełnia go. Do uzupełnienia wykazu stosuje się przepisy dotyczące składania wykazu inwentarza.

 

Wykaz inwentarza składany w sądzie sporządza się według ustalonego wzoru określonego w drodze rozporządzenia przez Ministra Sprawiedliwości. Spadkobierca, który złożył wykaz inwentarza, spłaca długi spadkowe zgodnie ze złożonym wykazem. Nie może jednak zasłaniać się brakiem znajomości wykazu inwentarza złożonego przez innego spadkobiercę, zapisobiercę windykacyjnego lub wykonawcę testamentu. Od chwili sporządzenia spisu inwentarza spadkobierca spłaca długi spadkowe zgodnie ze sporządzonym spisem. Wierzyciel, który zażądał sporządzenia spisu inwentarza, nie może odmówić przyjęcia należnego mu świadczenia, chociażby dług nie był jeszcze wymagalny. Spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza i spłacił niektóre długi spadkowe, a nie wiedział i przy dołożeniu należytej staranności nie mógł się dowiedzieć o istnieniu innych długów spadkowych, ponosi odpowiedzialność za niespłacone długi spadkowe tylko do wysokości różnicy między wartością stanu czynnego spadku a wartością świadczeń spełnionych na zaspokojenie długów spadkowych, które spłacił. Spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza i spłacając niektóre długi spadkowe, wiedział lub przy dołożeniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o istnieniu innych długów spadkowych, ponosi odpowiedzialność za te długi ponad wartość stanu czynnego spadku, jednakże tylko do takiej wysokości, w jakiej byłby obowiązany je zaspokoić, gdyby spłacał należycie wszystkie długi spadkowe. Nie dotyczy to spadkobiercy niemającego pełnej zdolności do czynności prawnych oraz spadkobiercy, co do którego istnieje podstawa do jego ubezwłasnowolnienia.

Jakie są inne uwarunkowania ich odpowiedzialności?

Kolejnym istotnym elementem odpowiedzialności spadkobierców jest norma wyrażona w art. 1030 k.c. Stanowi on, że "do chwili przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko ze spadku. Od chwili przyjęcia spadku ponosi odpowiedzialność za te długi z całego swego majątku". Nawiązuje również do niej treść art. 836 kodeksu postępowania cywilnego, a mianowicie, iż "do czasu przyjęcia spadku egzekucja na zaspokojenie długu spadkodawcy dopuszczalna jest tylko ze spadku. Przed przyjęciem spadku nie może być z niego prowadzona egzekucja na zaspokojenie osobistego długu spadkobiercy". Wymienione wyżej uregulowania oznaczają, że do momentu przyjęcia spadku istnieją dwie różne masy majątkowe, tj. majątek osobisty spadkobiercy i majątek spadkowy. W związku z tym do wskazanego momentu nasza windykacja nie może być kierowana do majątku osobistego spadkobiercy - pozostaje on nieosiągalny. Dopiero przyjęcie spadku, bądź upływ terminu 6 miesięcznego powodują odpowiedzialność spadkobiercy całym swoim majątkiem (np. możemy prowadzić egzekucję z rachunku bankowego spadkobiercy). Również - przed przyjęciem spadku - wierzyciel osobisty spadkobiercy nie może domagać się prowadzenia egzekucji z majątku spadkowego. Powyższe regulacje są podyktowane przede wszystkim tym, iż jak już była mowa o tym wcześniej,  spadkobierca może spadek odrzucić, a więc losy co do  przynależności spadku nie są od początku pewne i nie ma w związku z tym potrzeby stosowania odpowiedzialności z majątku osobistego spadkobiercy za długi spadkowe. Dopiero przyjęcie spadku powoduje, że spadek jako odrębny majątek przestaje istnieć, a zostaje nam cały majątek spadkobiercy.

Czy wierzyciel musi domagać się spłaty długu od wszystkich spadkobierców?

Niejednokrotnie spadkobierców jest więcej niż jedna osoba. W związku z tym pojawia się pytanie o sposób dochodzenia wierzytelności wchodzącej w dług spadkowy. Czy musimy domagać się spłaty długu od wszystkich spadkobierców łącznie?

Odpowiedź na to pytanie zawiera art. 1034 k.c. Stanowi on, że "do chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą solidarną odpowiedzialność za długi spadkowe. Jeżeli jeden ze spadkobierców spełnił świadczenie, może on żądać zwrotu od pozostałych spadkobierców w częściach, które odpowiadają wielkości ich udziałów." Natomiast "od chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą odpowiedzialność za długi spadkowe w stosunku do wielkości udziałów".

Solidarna odpowiedzialność spadkobierców do momentu działu spadku, powoduje, że możemy swoje roszczenie kierować przeciwko dowolnemu spadkobiercy, jak również przeciwko tylko niektórym lub wszystkim. Każdy z nich jest zobowiązany do spłaty całego długu. Po ewentualnej zapłacie, powstaje mu roszczenie o rozliczenie się z pozostałymi. Natomiast po dokonaniu działu spadku, spadkobierca odpowiada za długi spadkowe tylko w stosunku do wielkości swoich udziałów.   

Pewne modyfikacje odpowiedzialności występują, gdy uczynione zostały też zapisy windykacyjne.