Sąd właściwy miejscowo względem skargi na czynności komornika sądowego – najważniejsze zmiany z września 2016 r.

            Postępowanie egzekucyjne w sposób daleko idący ingeruje w prawa dłużnika, w szczególności w zakres jego interesów majątkowych. Szczególny charakter tego postępowania polega na konieczności równoczesnego jak najpełniejszego zaspokojenia interesów wierzyciela i zagwarantowania ochrony prawa dłużnika. Oczywistym jest, że wszelkie czynności egzekucyjne komornika sądowego prowadzone są na podstawie i w granicach prawa, w oparciu o zgodny z prawem tytuł egzekucyjny. Jednakże zaistnieć mogą również sytuacje, w których komornik sądowy dokona czynności egzekucyjnej niewspółmiernej do dochodzonej wierzytelności lub nawet sprzecznej z przepisami prawa. Chcąc chronić dłużnika przed takimi nieuprawnionymi czynnościami egzekucyjnymi, ustawodawca w art. 767 k.p.c. (kodeksu postępowania cywilnego) przewidział środek obrony dłużnika, jakim jest instytucja skargi na czynności komornika sądowego. Biorąc pod uwagę doniosłość tego środka prawnego za kluczową należy uznać dyrektywę prostoty i przejrzystości jego stosowania.

            Tymczasem obecnie obowiązujące przepisy prawa regulujące stosowanie skargi na czynności komornika sądowego mogą niejednokrotnie sprawić trudności w ich stosowaniu. W szczególności należy zwrócić uwagę na trudności w ustaleniu sądu właściwego miejscowo do rozpoznania skargi. De lege lata skarga na czynności komornika sądowego oprócz konieczności spełnienia wymogów pisma procesowego winna być wniesiona do sądu właściwego do jej rozpoznania. Zgodnie art. 767 § 1 k.p.c. do rozpoznania skargi właściwy miejscowo jest sąd, przy którym działa komornik. Natomiast, jeżeli do prowadzenia egzekucji został wybrany komornik poza właściwością ogólną, skargę rozpoznaje sąd, który byłby właściwy według ogólnych zasad. O ile nie będzie nastręczać trudności określenie właściwości miejscowej sądu rejonowego w przypadku, gdy do prowadzenia egzekucji wyznaczony został komornik działający przy tym sądzie - komornik właściwości ogólnej - o tyle mogą pojawić się trudności w razie gdyby wierzyciel wyznaczył do prowadzenia egzekucji komornika z poza właściwości ogólnej, zgodnie z art. 8 ust. 5 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 1138). Pierwsze trudności pojawiają się gdy dłużnik nie wie, czy komornik sądowy prowadzący względem niego postępowanie egzekucyjne jest komornikiem wyznaczonym według właściwości ogólnej, czy też został on wybrany przez wierzyciela. Problemy te miały doniosłe znaczenie w kontekście nie obowiązującego już stanowiska orzecznictwa. Zgodnie z nim, wniesienie w terminie skargi na czynności komornika sądowego do niewłaściwego miejscowo sądu rejonowego skutkowało przekazaniem skargi do sądu właściwego, co następowało najczęściej już po upływie tygodniowego terminu przewidzianego do wniesienia skargi. W tej sytuacji skarga podlegała odrzuceniu jako wniesiona po terminie. Mając na uwadze powyższe trudności praktyczne i niekorzystną dla dłużników praktykę sądową, Sąd Najwyższy podjął w dniu 5 listopada 2014 r., w składzie 7 sędziów uchwałę (sygn. akt III CZP 73/14), w której to wskazał, że: „Skarga na czynność komornika wniesiona do sądu niewłaściwego miejscowo podlega przekazaniu sądowi właściwemu postanowieniem (art. 200 § 1 KPC); skargę wniesioną do sądu niewłaściwego miejscowo przed upływem przepisanego terminu uważa się za wniesioną z zachowaniem terminu”.

            Dostrzegając powyższe trudności praktyczne, ustawodawca podjął prace zmierzające do nowelizacji przepisów Kodeksu postępowania cywilnego regulujących skargę na czynności komornika sądowego, która to przyjęła formę ustawy z dnia 10 lipca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, Ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2015 r., poz. 1311). Przepisy art. 2 pkt 64 i nast. powyższej ustawy nowelizujące m.in. art. 767 k.p.c. wchodzą w życie w dniu 8 września 2016 r.

Nowe przepisy zmieniają m.in. sposób wnoszenia skargi na czynności komornika do sądu właściwego do rozpoznania skargi. Zgodnie z brzmieniem art. 767 § 5 k.p.c. dodanym w drodze powyższej nowelizacji, od dnia 8 września 2016 r. skargę na czynności komornika wnosić się będzie bezpośrednio do komornika, który dokonał zaskarżonej czynności lub zaniechał jej dokonania. Następnie, komornik w terminie 3 dni od dnia otrzymania skargi sporządza uzasadnienie zaskarżonej czynności, o ile nie zostało ono sporządzone wcześniej, albo przyczyn jej zaniechania i przekazuje je wraz ze skargą i aktami sprawy do właściwego sądu, chyba że skargę w całości uwzględnia. O uwzględnieniu skargi komornik zawiadamia skarżącego oraz zainteresowanych, których uwzględnienie skargi dotyczy. Przepisy te w sposób znaczący przyspieszą również samą procedurę rozpoznania skargi. Zapisy art. 767 k.p.c. w dotychczasowym brzmieniu stanowią, że po wniesieniu skargi do sądu właściwego sąd przesyłał skargę komornikowi, który w terminie trzech dni na piśmie sporządza uzasadnienie dokonania zaskarżonej czynności lub przyczyn jej zaniechania oraz przekazuje je wraz z aktami sprawy do sądu, do którego skargę wniesiono, chyba że skargę w całości uwzględnia, o czym zawiadamia sąd i skarżącego oraz zainteresowanych, których uwzględnienie skargi dotyczy. Procedura ta opóźniała w czasie rozpoznawanie skarg na czynności komornika, których to szybkie i efektywne rozpoznanie może zapobiec naruszeniu prawa dłużnika.

            Mając na uwadze powyższe wskazania, w tym miejscu zasadnym będzie przywołać fragment uzasadnienia wprowadzenia do art. 767 k.p.c. nowego § 5. W projekcie nowelizacji wskazano: „Zgodnie z projektowanym art. 767 § 5 k.p.c., skarga na czynności komornika będzie wnoszona do sądu za pośrednictwem komornika, który dokonał zaskarżonej czynności. Jeżeli komornik uzna skargę za uzasadnioną w całości, to będzie mógł ją uwzględnić, co zwolni go z obowiązku przekazania jej do sądu. Skutkiem takiego rozwiązania będzie ograniczenie czasochłonnego i kosztownego przekazywania korespondencji między sądem a komornikiem. Nastąpi również wyeliminowanie przypadków wniesienia skargi do niewłaściwego sądu oraz konieczności umarzania postępowania przez sąd w razie uwzględnienia skargi przez komornika. W projektowanym przepisie przewidziano także zwolnienie komornika z obowiązku sporządzenia uzasadnienia zaskarżonej czynności, jeżeli uzasadnienie to zostało już sporządzone.”

            Odnosząc się do zakresu nowelizacji dotyczącego sposobu wnoszenia skargi na czynności komornika wprowadzane zmiany należy ocenić pozytywnie, jako zmiany z jednej strony zapewniające realizację interesów wierzyciela, poprzez fakt przyspieszenia prowadzenia postępowania egzekucyjnego i rozstrzygania pojawiających się w jego toku kwestii spornych, a z drugiej strony zapewniające ochronę praw dłużnika, względem którego zmniejszeniu ulegnie ryzyko nieprawidłowego wniesienia skargi i tym samym opóźnienia w rozpoznaniu zarzutów co do sposobu prowadzenia postępowania egzekucji i stosowania środków egzekucyjnych. Jedynie dla porządku koniecznym jest podkreślić, że omawiana nowelizacja wprowadza również inne zmiany, chociażby związane z liczeniem terminu do wniesienia skargi czy też samej procedury jej rozpoznawania przez sąd właściwy.

Bogumił Wielgosz

Radca prawny