Skarga kasacyjna - kompletny przewodnik 2025

Skarga kasacyjna to nadzwyczajny środek zaskarżenia w postępowaniu cywilnym, umożliwiający zaskarżenie prawomocnych orzeczeń sądu drugiej instancji do Sądu Najwyższego. Poznaj aktualne przepisy, wymogi formalne i praktyczne wskazówki dotyczące wnoszenia skargi kasacyjnej.

Wprowadzenie

Skarga kasacyjna stanowi nadzwyczajny środek zaskarżenia w polskim postępowaniu cywilnym, regulowany przepisami Działu Va Kodeksu postępowania cywilnego. Od momentu reformy z 2005 roku system kasacyjny w Polsce uległ znaczącym przemianom, wprowadzając zasadę dyskrecjonalności - Sąd Najwyższy rozpoznaje tylko te skargi, których rozstrzygnięcie ma znaczenie dla jednolitości orzecznictwa lub rozwoju prawa.

Zgodnie z art. 398(1) KPC, od wydanego przez sąd drugiej instancji prawomocnego wyroku lub postanowienia w przedmiocie odrzucenia pozwu albo umorzenia postępowania kończących postępowanie w sprawie strona, Prokurator Generalny, Rzecznik Praw Obywatelskich lub Rzecznik Praw Dziecka może wnieść skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego.

Kto może wnieść skargę kasacyjną

Strony postępowania

Każda strona postępowania cywilnego może wnieść skargę kasacyjną, pod warunkiem spełnienia wszystkich wymogów formalnych i merytorycznych.

Wymagania:

  • Reprezentacja przez adwokata lub radcę prawnego
  • Termin: 2 miesiące od doręczenia orzeczenia z uzasadnieniem
  • Opłata sądowa zgodnie z przepisami o kosztach sądowych w sprawach cywilnych

Podmioty uprawnione z urzędu

Prokurator Generalny
Gdy doszło do naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego

Rzecznik Praw Obywatelskich
W przypadku naruszenia konstytucyjnych wolności

Rzecznik Praw Dziecka
Gdy orzeczenie narusza prawa dziecka

Termin dla podmiotów z urzędu: 6 miesięcy

Ważne: Wniesienie skargi kasacyjnej przez stronę wyłącza możliwość wniesienia skargi przez pozostałe uprawnione podmioty w tym samym zakresie zaskarżenia.

Wymogi formalne skargi kasacyjnej

Skarga kasacyjna musi spełniać szczegółowe wymogi formalne określone w art. 398(4) KPC:

1
Oznaczenie orzeczenia

Precyzyjne wskazanie wyroku lub postanowienia wraz z informacją o zakresie zaskarżenia (całość czy część)

2
Przytoczenie podstaw kasacyjnych

Szczegółowe przedstawienie zarzutów prawnych z powołaniem konkretnych przepisów

3
Uzasadnienie podstaw kasacyjnych

Wyczerpujące wyjaśnienie dlaczego doszło do naruszenia prawa

4
Wniosek merytoryczny

Jasne określenie żądanego przez skarżącego rozstrzygnięcia

5
Wniosek o przyjęcie do rozpoznania

Uzasadnienie dlaczego sprawa ma znaczenie dla interesu publicznego

Dodatkowe wymagania

W sprawach o prawa majątkowe skarga musi zawierać oznaczenie wartości przedmiotu zaskarżenia. Do skargi należy dołączyć dwa odpisy przeznaczone dla Sądu Najwyższego oraz Prokuratora Generalnego.

Podstawy skargi kasacyjnej

Zgodnie z art. 398(3) KPC, skargę kasacyjną można oprzeć wyłącznie na następujących podstawach:

Naruszenie prawa materialnego

Dotyczy sytuacji, gdy sąd zastosował błędną wykładnię lub niewłaściwie zastosował przepisy prawa materialnego.

Przykłady:

  • Zastosowanie nieobowiązującego przepisu prawa
  • Błędna interpretacja przepisu prawnego
  • Niewłaściwe zastosowanie przepisu do stanu faktycznego

Naruszenie przepisów postępowania

Zarzut ten można podnieść tylko wówczas, gdy uchybienie mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

Najczęstsze przypadki:

  • Naruszenie prawa do obrony
  • Nieprawidłowy skład sądu
  • Błędy w postępowaniu dowodowym
  • Naruszenie zasady kontradyktoryjności

Ograniczenia: Podstawą skargi kasacyjnej nie mogą być zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub oceny dowodów. Sąd Najwyższy nie jest trzecią instancją merytoryczną.

Ograniczenia w wnoszeniu skargi kasacyjnej

Progi wartościowe (art. 398(2) KPC)

Skarga kasacyjna jest niedopuszczalna w sprawach:

Sprawy majątkowe

Wartość poniżej 50 000 zł

Prawo pracy i ubezpieczenia społeczne

Wartość poniżej 10 000 zł

Wyjątki od progów wartościowych

Skarga kasacyjna przysługuje niezależnie od wartości w sprawach:

  • O przyznanie i wstrzymanie emerytury lub renty
  • O objęcie obowiązkiem ubezpieczenia społecznego
  • O odszkodowanie z tytułu szkody wyrządzonej prawomocnym orzeczeniem niezgodnym z prawem

Sprawy wyłączone z kasacji

Skarga kasacyjna jest niedopuszczalna w sprawach:

  1. O rozwód, separację, alimenty
  2. O czynsz najmu lub dzierżawy
  3. O naruszenie posiadania
  4. Dotyczących kar porządkowych
  5. Dotyczących świadectwa pracy i roszczeń z tym związanych
  6. Rozpoznanych w postępowaniu uproszczonym
  7. W których powództwo oddalono z powodu oczywistej bezzasadności

Terminy i procedury

Terminy dla stron

Skargę kasacyjną należy wnieść w terminie 2 miesięcy od dnia doręczenia orzeczenia z uzasadnieniem stronie skarżącej.

Uwaga: Termin ten jest terminem zawitym i nie podlega przywróceniu.

Terminy dla podmiotów uprawnionych z urzędu

Prokurator Generalny, Rzecznik Praw Obywatelskich i Rzecznik Praw Dziecka mają na wniesienie skargi 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia.

1
Złożenie skargi

Skargę kasacyjną wnosi się do sądu, który wydał zaskarżone orzeczenie

2
Kontrola formalna

Sąd drugiej instancji dokonuje wstępnej kontroli formalnej skargi

3
Przekazanie do SN

Po pozytywnej kontroli sąd przekazuje sprawę do Sądu Najwyższego

Rozpoznanie przez Sąd Najwyższy

Przedsąd kasacyjny - kiedy SN przyjmie skargę?

Sąd Najwyższy przyjmuje skargę kasacyjną do rozpoznania tylko gdy:

  • W sprawie występuje istotne zagadnienie prawne
  • Istnieje potrzeba wykładni przepisów budzących poważne wątpliwości
  • W orzecznictwie występują rozbieżności
  • Zachodzi nieważność postępowania
  • Skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona

Oddalenie skargi

Gdy nie ma uzasadnionych podstaw lub zaskarżone orzeczenie mimo błędnego uzasadnienia odpowiada prawu

Uchylenie i przekazanie

Uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej lub drugiej instancji

Uchylenie i orzeczenie

W wyjątkowych przypadkach na wniosek skarżącego - uchylenie i orzeczenie co do istoty sprawy

Koszty i opłaty sądowe

Opłata od skargi kasacyjnej

Opłata sądowa od skargi kasacyjnej wynosi obecnie minimum 100 zł. W sprawach majątkowych opłata jest obliczana według stawek określonych w ustawie o kosztach sądowych.

Koszty zastępstwa procesowego

Ze względu na obowiązkowe zastępstwo przez adwokata lub radcę prawnego, należy liczyć się z kosztami profesjonalnej pomocy prawnej. Koszty te mogą być znaczące, szczególnie w sprawach skomplikowanych prawnie.

Zwrot kosztów

W przypadku uwzględnienia skargi kasacyjnej, Sąd Najwyższy może orzec o zwrocie kosztów postępowania kasacyjnego.

Przymus adwokacko-radcowski

Bezwzględny przymus adwokacko-radcowski

Skarga kasacyjna podlega bezwzględnemu przymusowi adwokacko-radcowskiemu. Oznacza to, że:

  • Skarga musi być sporządzona przez adwokata lub radcę prawnego
  • Strona musi być reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika w toku całego postępowania
  • Wyjątki dotyczą tylko określonych grup zawodowych (sędziowie, prokuratorzy, notariusze) występujących we własnym imieniu

Postępowanie przed Sądem Najwyższym

Skład orzekający

Sąd Najwyższy rozpoznaje skargi kasacyjne w składzie 3 sędziów. Rozpoznanie następuje na posiedzeniu niejawnym, chyba że w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne i skarżący złożył wniosek o rozprawę.

Związanie ustaleniami faktycznymi

Sąd Najwyższy jest związany ustaleniami faktycznymi stanowiącymi podstawę zaskarżonego orzeczenia. Nie można powoływać nowych faktów ani dowodów.

Zasada reformatio in peius

Sąd Najwyższy nie może rozszerzyć zaskarżenia na niekorzyść skarżącego. Rozpoznaje sprawę w granicach zaskarżenia oraz podstaw kasacyjnych.

Praktyczne wskazówki

1
Sprawdź progi wartościowe

Upewnij się, że sprawa nie jest wyłączona z kasacji ze względu na wartość przedmiotu sporu

2
Przeanalizuj podstawy prawne

Skarga musi wskazywać konkretne naruszenia prawa materialnego lub procesowego

3
Oceń szanse powodzenia

Skarga musi mieć znaczenie dla interesu publicznego i rozwoju prawa

4
Zadbaj o terminy

2-miesięczny termin jest bezwzględny i nie podlega przywróceniu

Sporządzanie skargi - kluczowe zasady

  • Precyzyjnie określ podstawy - każdy zarzut musi być szczegółowo uzasadniony
  • Wykaż znaczenie prawne - uzasadnij dlaczego sprawa zasługuje na rozpoznanie przez SN
  • Zachowaj proporcjonalność - skarga nie może być zbyt obszerna ani zbyt lakoniczna
  • Dołącz wszystkie załączniki - w tym odpisy dla SN i Prokuratora Generalnego

Najnowsze zmiany w 2025 roku

W 2025 roku obowiązują aktualne przepisy wprowadzone nowelizacjami z lat 2023-2024, które objęły głównie:

Cyfryzacja postępowania

  • Doręczenia elektroniczne - rozszerzenie możliwości doręczania pism przez Portal Informacyjny Sądów Powszechnych
  • Posiedzenia zdalne - stałe uregulowanie możliwości przeprowadzania posiedzeń online
  • Elektroniczne składanie pism - dalsze usprawnienia w zakresie komunikacji elektronicznej z sądami

Usprawnienia proceduralne

  • Precyzyjniejsze regulacje dotyczące uzasadnień postanowień
  • Rozszerzenie katalogu postanowień podlegających zażaleniu
  • Usprawnienia w zakresie postępowania z udziałem konsumentów

Stałość progów kasacyjnych

Progi wartościowe dla skarg kasacyjnych (50 000 zł dla spraw majątkowych, 10 000 zł dla spraw z zakresu prawa pracy) pozostają bez zmian od 2005 roku, co oznacza faktyczne rozszerzenie dostępu do kasacji ze względu na inflację.

Podsumowanie

Skarga kasacyjna pozostaje najważniejszym środkiem kontroli legalności orzeczeń sądowych w Polsce. Jej nadzwyczajny charakter wymaga starannego przygotowania i profesjonalnej pomocy prawnej. Pamiętaj, że sukces w postępowaniu kasacyjnym zależy nie tylko od merytorycznej zasadności zarzutów, ale również od wykazania, że rozstrzygnięcie sprawy ma znaczenie dla rozwoju prawa i jednolitości orzecznictwa.

Podstawa prawna: Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1568)

Stan prawny: czerwiec 2025 r.

Michał Włodarczyk - Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.