Narodowa Agencja Wymiany Akademickiej

1 października 2017 roku zacznie działać nowa instytucja, która ma ściągnąć nad Wisłę najlepszych naukowców – tych zagranicznych, i tych polskich, którzy robią karierę poza granicami kraju. 

Cel nowych przepisów: zwiększenie umiędzynarodowienia polskiego szkolnictwa wyższego

Środowisko naukowe od dawna mówiło o konieczności zwiększenia umiędzynarodowienia rodzimej nauki, a także o powołaniu odrębnej instytucji dedykowanej temu celowi. W poprzednim roku akademickim spośród studentów uczących się w Polsce jedynie 4 proc. pochodziło z zagranicy. Dla porównania w krajach OECD – takich osób było dwa razy więcej. Podobna sytuacja panuje na gruncie cytowalności polskich badaczy w prestiżowych zagranicznych czasopismach naukowych czy z umiędzynarodowieniem kadry naukowo-badawczej. Obecnie obcokrajowcy stanowią niecałe 2,5% pracowników polskich uczelni, a ponad połowa z nich pochodzi z państw sąsiednich: Ukrainy, Słowacji, Białorusi czy Rosji.

Ustawa z dnia 7 lipca 2017 r. o Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej powołuje nową instytucję – Narodową Agencję Wymiany Akademickiej, która ma powstać z dniem 1 października 2017 r.

Polska nauka – marka znana w świecie

Podstawowym zadaniem agencji będzie odwrócenie tych niekorzystnych tendencji związanych z drenażem mózgów, poprzez stymulację procesu umiędzynarodowienia polskiego szkolnictwa wyższego i nauki. Ta zaś przełoży się na wzrost poziomu kształcenia na naszych uniwersytetach i uczyni z nauki polskiej markę znaną w świecie.

Jakie będą główne zadania NAW-y?

Narodowa Agencja Wymiany Akademickiej będzie prowadzić długofalową politykę na rzecz wsparcia mobilności akademickiej oraz odegra istotną rolę w zakresie umiędzynarodowienia oferty polskich uczelni, w szczególności poprzez realizację programów adresowanych do studentów i kadry naukowej z Polski i zagranicy.

Do jej zadań należeć będzie m.in.:

1. inicjowanie i realizowanie działań wspierających międzynarodową wymianę akademicką oraz proces umiędzynarodowienia polskich uczelni i jednostek naukowych, a w tym inicjowanie i realizowanie programów stypendialnych polskiego rządu dla cudzoziemców – studentów i doktorantów oraz programów wspierania międzynarodowej wymiany akademickiej pracowników naukowych i dydaktycznych (przyjazdowej i wyjazdowej);
2. upowszechnianie informacji o polskim systemie szkolnictwa wyższego i nauki;
3. upowszechnianie języka polskiego poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej;
4. prowadzenie spraw osób podejmujących i odbywających kształcenie oraz uczestniczących w badaniach naukowych i pracach rozwojowych na podstawie umów międzynarodowych lub decyzji ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego;
5. prowadzenie spraw z zakresu uznawalności wyższego wykształcenia oraz stopni naukowych;
6. uwierzytelnianie dokumentów, w tym w szczególności dyplomów ukończenia studiów, świadectw ukończenia studiów podyplomowych, zaświadczeń o ukończeniu studiów, dyplomów doktorskich i habilitacyjnych oraz ich duplikatów przeznaczonych do obrotu prawnego z zagranicą.

NAWA będzie też tworzyć mechanizmy zachęcające wybitnych polskich naukowców do powrotu do Polski oraz kontynuowania kariery naukowej w polskich instytucjach akademickich i naukowo-badawczych. 

W 2018 r. NAWA przedstawi pełną ofertę programową i stopniowo rozpocznie rekrutację do programów.

W ramach programów służących realizacji zadań Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej, Agencja będzie mogła przyznawać środki finansowe:

1. studentom i doktorantom;
2. uczestnikom kursów przygotowawczych do podjęcia nauki w języku polskim;
3. pracownikom uczelni lub pracownikom jednostek naukowych;
4. osobom posiadającym co najmniej stopień naukowy doktora lub doktora sztuki albo równorzędny stopień uzyskany za granicą;
5. osobom kierowanym za granicę w celu nauczania języka polskiego jako obcego;
6. uczelniom i jednostkom naukowym;
7. organizacjom pozarządowym podejmującym działania na rzecz umiędzynarodowienia szkolnictwa wyższego lub nauki;
8. jednostkom sektora finansów publicznych podejmującym działania na rzecz umiędzynarodowienia szkolnictwa wyższego lub nauki.

Środki finansowe będą mogły być przyznawane w formie stypendium, finansowania lub dofinansowania do kosztów opłat za kształcenie i zatrudnienie, pomocy materialnej oraz ryczałtu na koszty podróży, utrzymania i zakwaterowania, a także finansowania bądź dofinansowania kosztów działań objętych zakresem tematycznym danego programu.

Narodowa Agencja Wymiany Akademickiej przejmie wszystkie obowiązki Biura Uznawalności Wykształcenia i Wymiany Międzynarodowej, które – z dniem powołania Agencji – zostanie zlikwidowane.

Status NAWA

Agencja będzie państwową osobą prawną z siedzibą w Warszawie. Organami Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej będą Dyrektor i Rada. Dyrektorowi powierzone zostaną zadania o charakterze zarządczym i wykonawczym, natomiast Radzie – zadania opiniodawczo-doradcze.

Nadzór nad działalnością Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej sprawował będzie minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego.

Najlepsze wzorce z zagranicy

NAWA została wzorowana na instytucjach, które od dawna i z sukcesami funkcjonują w Europie. Przykłady niemieckiego DAAD, holenderskiego Nuffic czy Campus France pokazują, że tworzenie programów mobilnościowych jest konieczne do skutecznej walki o najlepszych studentów i naukowców.

Kiedy nowe przepisy zaczną obowiązywać?

Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 października 2017 r. z wyjątkiem przepisów przewidujących obowiązki w zakresie wprowadzania danych do systemu POL-on, które mają wejść w życie z dniem 1 stycznia 2018 r., oraz przepisów dotyczących uwierzytelniania dokumentów przez Narodową Agencję Wymiany Akademickiej, które wejdą w życie z dniem 1 lutego 2018 r.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl