Posiadasz narkotyki? Prokurator nie zawsze cię ukarze.

podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

2.Jeżeli przedmiotem czynu, o którym mowa w ust. 1, jest znaczna ilość środków odurzających lub substancji psychotropowych, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

3.W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Przepis ten stawiał Polske w szeregu państw z najsurowszymi politykami narkotykowymi, nie przewidując w zasadzie żadnych odstępstw od ścigania posiadania niewielkich ilości narkotyków, najczęściej marihuany, na "własny użytek". Z założenia taka regulacja prawna miała uderzać w dilerów, choć praktyka pokazała, że nie spełnia tego zadania, kryminalizując zachowania "szeregowych" konsumentów głównie "miękkich" narkotyków. Jak wskazywał Minister Sprawiedliwości uzasadniając potrzebe nowelizacji, przez 10 lat obowiązywania obecnej, rygorystycznej ustawy za narkotyki skazano 10 razy więcej osób niż wcześniej a jednocześnie ukarano dwa razy mniej dilerów.

W dotychczas obowiązującym stanie prawnym niemal każdy przypadek posiadania niewielkiej ilości narkotyku kończył się skazaniem, najczęściej z warunkowym zawieszeniem wykonania kary. Rodziło to uzasadniony sprzeciw części środowisk zajmujących się walką z uzależnieniami, bowiem taka regulacja i praktyka jej stosowania kładła nacisk na pewencje generalną, a więc odstraszanie, kosztem prewencji indywidualnej, która powinna być prioryterem polityki narkotykowej. Ta ostatnia musi bowiem odróżniać ludzi uzależnionych od narkotyków od "przygodnych" konsumentów, a pierwszych i drugich od dilerów, zajmujących się handlem narkotykami.

W przypadku "zwykłych konsumentów" złapanych na posiadaniu, w praktyce najczęściej dochodziło do dobrowolnego poddania się karze, a więc zastosowaniu instytucji z art. 335 lub 387 Kodeksu postępowania karnego.

Art.335.§1.Prokurator może umieścić w akcie oskarżenia wniosek o wydanie wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionych z oskarżonym kary lub środka karnego za występek zagrożony karą nieprzekraczającą 10 lat pozbawienia wolności bez przeprowadzenia rozprawy, jeżeli okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości, a postawa oskarżonego wskazuje, że cele postępowania zostaną osiągnięte.

§2.Jeżeli zachodzą warunki do wystąpienia z wnioskiem, o którym mowa w § 1, a w świetle zebranych dowodów wyjaśnienia podejrzanego nie budzą wątpliwości, dalszych czynności dowodowych w postępowaniu przygotowawczym można nie przeprowadzać; przeprowadza się jednak czynności, co do których zachodzi niebezpieczeństwo, że nie będzie można ich przeprowadzić na rozprawie.

§3.Uzasadnienie aktu oskarżenia można ograniczyć do wskazania okoliczności, o których mowa w § 1.

W grę wchodziło także warunkowe umorzenie postępowania karnego, przewidziane w Kodeksie Karnym:

Art.66.§1.Sąd może warunkowo umorzyć postępowanie karne, jeżeli wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne, okoliczności jego popełnienia nie budzą wątpliwości, a postawa sprawcy nie karanego za przestępstwo umyślne, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa.

§2.Warunkowego umorzenia nie stosuje się do sprawcy przestępstwa zagrożonego karą przekraczającą 3 lata pozbawienia wolności.

§3.W wypadku gdy pokrzywdzony pojednał się ze sprawcą, sprawca naprawił szkodę lub pokrzywdzony i sprawca uzgodnili sposób naprawienia szkody, warunkowe umorzenie może być zastosowane do sprawcy przestępstwa zagrożonego karą nie przekraczającą 5 lat pozbawienia wolności.

Warunkowe umorzenie postępowania jest względniejszą instytucją dla osoby oskarżonej, choćby dlatego, że nie figuruje w rejestrze jako osoba skazana. Często jednak przeważało jednak owo generalno- prewencyjne myślenie, skutkujące tym, iż prokuratura niezwykle rzadko wnioskowała o warunkowe umorzenie z własnej inicjatywy, do czego w świetle przepisów jest uprawniona:

Art.336.§1.Jeżeli spełnione są przesłanki uzasadniające warunkowe umorzenie postępowania, prokurator może zamiast aktu oskarżenia sporządzić i skierować do sądu wniosek o takie umorzenie.

§2.Do wniosku stosuje się odpowiednio przepisy art. 332 § 1 pkt 1, 2, 4 i 5. Uzasadnienie wniosku można ograniczyć do wskazania dowodów świadczących o tym, że wina oskarżonego nie budzi wątpliwości, a nadto okoliczności przemawiających za warunkowym umorzeniem.

§3.Prokurator może wskazać proponowany okres próby, obowiązki, które należy nałożyć na oskarżonego i, stosownie do okoliczności, wnioski co do dozoru.

§4.Do wniosku dołącza się, do wiadomości sądu, listę ujawnionych osób pokrzywdzonych z podaniem ich adresów. Przepis art. 334 stosuje się odpowiednio.

§5.Do wniosku o warunkowe umorzenie postępowania stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące aktu oskarżenia zawarte w rozdziale 40.

Należy jednak zauważyć, że ostateczna decyzja należała do Sądu. W tym zakresie niezwykle istotny jest nowy przepis ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, który wchodzi w życie 1 września 2011, wraz z większością pozostałych znowelizowanych przepisów:

art. 62a. Jeżeli przedmiotem czynu, o którym mowa w art. 62 ust. 1 lub 3 są środki odurzające lub substancje psychotropowe w ilości nieznacznej, przeznaczone na własny użytek oskarżonego, postępowanie można umorzyć również przed wydaniem postanowienia o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia, jeśli orzeczenie wobec sprawcy kary byłoby niecelowe ze względu na okoliczności popełnienia czynu, a także stopień jego społecznej szkodliwości.

W istocie więc powyższa nowelizacja rozszerza możliwości prokuratury, dając jej instrument, pozwalający na umorzenie postępowania, gdy ogólnie rzecz ujmując jego prowadzenie byłoby niecelowe. Powyższą zmianę należy ocenić pozytywnie, gdyż podważa wątpliwy sens postępowania karnego i wyroków skazujących względem osób, które używały narkotyku, zwłaszcza marihuany, okazyjnie, czasem jednorazowo, zaś zostały złapane na posiadaniu śladowych jej ilości. W ustawie owa "nieznaczna ilość" nie jest definiowana, co również należy uznać za właściwe posunięcie, umożliwiające bardziej elastyczną prawnokarną reakcję prokuratury.

W pozostałym zakresie należy wskazać, iż nowelizacja m.in zwiększyła zagrożenie ustawowe w przypadku niektórych przestępstw narkotykowych np. tych dot. większych ilości narkotyku, przewiduje możliwość przerw w wykonywaniu kary w związku z odbywaniem leczenia na wolności i kładzie więszy nacisk na leczenie uzależnionych od narkotyków niż na ich karanie.

Należy więc uznać, iż pojawiające się głosy polityków o rzekomej legalizacji narkotyków i szkodliwości ustawy są nieuprawnione, a zasadna wydaje się uwaga Ministra Sprawiedliwości, który broniąc nowelizacji stwierdził: "Mam wrażenie, że posłowie, którzy krytykują ustawę, nie czytali jej. Posiadanie nawet niewielkiej ilości narkotyków jest karalne".

W żaden sposób nowelizacja nie stanowi wyłomu od penalizacji posiadana nawet niewielkich ilości narkotyków, w tym marihuany, co nadal stanowi w polskim prawie przestępstwo. Przewidziane ustawą nowe środki dają natomiast szersze możliwości kształtowania postępowania ze strony prokuratora, który ze względu na całokształt okoliczności może uznać dalsze jego prowadzenie za niecelowe, ze względu na znikomą szkodliwość społeczną lub np uzależnienie danej osoby od narkotyków, które by uzasadniały konieczność leczenia, nie karania. Jest to niezwykle ważny krok w strone prewencji indywidualnej, która powinna być założeniem każdej racjonalnej polityki narkotykowej w nowoczesnym europejskim państwie.

Marcin Pabis, e-prawnik.pl