Pytanie klienta:
Odpowiedź prawnika:
Obowiązki podejrzanego w świetle aktualnych przepisów
Zgodnie z art. 74 § 2 pkt 1 Kodeksu postępowania karnego (k.p.k.), podejrzany jest obowiązany poddać się oględzinom zewnętrznym ciała oraz innym badaniom niepołączonym z naruszeniem integralności ciała; wolno także w szczególności pobrać odciski, fotografować go oraz okazać w celach rozpoznawczych innym osobom.
Ponadto przy zachowaniu wymagań określonych w art. 74 § 2 pkt 2 lub 3 kpk, mozna od niego pobrać krew, włosy, wymaz ze śluzówki policzków lub inne wydzieliny organizmu.
Status podejrzanego - kiedy go uzyskujemy?
Za podejrzanego uważa się osobę, co do której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów albo której bez wydania takiego postanowienia postawiono zarzut w związku z przystąpieniem do przesłuchania w charakterze podejrzanego (art. 71 § 1 k.p.k.)
Z kolei za oskarżonego uważa się osobę, przeciwko której wniesiono oskarżenie do sądu, a także osobę, co do której prokurator złożył wniosek wskazany w art. 335 § 1 kpk (skazanie bez rozprawy)lub wniosek o warunkowe umorzenie postępowania (art. 71 § 2 k.p.k.)
Status podejrzanego
Osoba, której przedstawiono zarzuty lub przesłuchano w charakterze podejrzanego
Status oskarżonego
Osoba, przeciwko której wniesiono oskarżenie do sądu
Uprawnienia policji do pobierania danych osobowych
Art. 20 Ustawy o Policji stanowi, że w celu realizacji zadań ustawowych Policja jest uprawniona do przetwarzania informacji, w tym danych osobowych. Policja może pobierać odciski daktyloskopijne w celu identyfikacji lub ustalenia tożsamości osoby, a także w zakresie niezbędnym do realizacji celów wykrywczych lub dowodowych.
Podstawy prawne pobierania odcisków
- Art. 74 § 2 pkt 1 k.p.k. - obowiązek podejrzanego
- Art. 20 ustawy o Policji - uprawnienia policji
- Art. 192a k.p.k. - procedury daktyloskopijne
Przesłanki pobierania danych daktyloskopijnych
W celu ograniczenia kręgu osób podejrzanych lub ustalenia wartości dowodowej ujawnionych śladów można pobrać odciski daktyloskopijne, wymaz ze śluzówki policzków, włosy, ślinę, próby pisma, zapach, wykonać fotografię osoby lub dokonać utrwalenia głosu (art. 192a § 1 k.p.k.)
Co ważne - po wykorzystaniu w sprawie, w której dokonano pobrania lub utrwalenia, pobrany lub utrwalony materiał zbędny dla postępowania należy niezwłocznie usunąć z akt i zniszczyć.
Ograniczenie przydatności
Informacji daktyloskopijnych nie pobiera się, w przypadku gdy nie mają one przydatności wykrywczej, dowodowej lub identyfikacyjnej w prowadzonym postępowaniu.
Przestępstwo gróźb karalnych - art. 190 k.k.
Przestępstwo z art. 190 § 1 k.k. polega na grożeniu innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub na szkodę osoby dla niej najbliższej, jeżeli groźba wzbudza uzasadnioną obawę, że będzie spełniona. Za to przestępstwo grozi kara pozbawienia wolności do lat 3.
Ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego (art. 190 § 2 k.k.), co oznacza, że organy ścigania nie mogą wszcząć postępowania bez wniosku pokrzywdzonego.
Prawa podejrzanego w postępowaniu karnym
Prawo do informacji o treści zarzutów, ich uzupełnieniu i zmianach oraz kwalifikacji prawnej zarzucanego przestępstwa
Prawo do korzystania z pomocy wybranego przez siebie obrońcy. Jeżeli podejrzany wykaże, że nie stać go na obrońcę, sąd może wyznaczyć obrońcę z urzędu
Prawo do odmowy składania wyjaśnień lub odmowy odpowiedzi na pytania
Prawo do zapoznania się z materiałami śledztwa lub dochodzenia przed jego zakończeniem. W trakcie tych czynności podejrzanemu może towarzyszyć obrońca
Obowiązki podejrzanego
Obowiązki procesowe
Stawiennictwo na każde wezwanie w toku postępowania karnego oraz zawiadamianie o każdej zmianie miejsca zamieszkania lub pobytu trwającego dłużej niż 7 dni
Obowiązki identyfikacyjne
Poddanie się oględzinom ciała, pobraniu odcisków palców, fotografowaniu oraz okazaniu innym osobom
Czy można odmówić pobrania odcisków palców?
Odpowiedź jest jednoznaczna: NIE. Podejrzany jest obowiązany poddać się badaniom niepołączonym z naruszeniem integralności ciała, w tym pobraniu odcisków palców i fotografowaniu.
Konsekwencje odmowy
Odmowa pobrania odcisków przez policję może mieć poważne konsekwencje prawne. W określonych sytuacjach funkcjonariusze mogą użyć siły, by wyegzekwować ten obowiązek.
Przechowywanie danych daktyloskopijnych
Odciski trafiają do Centralnej Registratury Daktyloskopijnej. System automatycznie porównuje je z istniejącą bazą danych. Dane są przechowywane w formie zaszyfrowanej. Dostęp do nich mają tylko uprawnione osoby.
Okres przechowywania zależy od celu pobrania odcisków. W przypadku spraw karnych dane mogą być przechowywane do 35 lat.
Czy policja przekroczyła swoje uprawnienia?
W opisanej sytuacji policja działała zgodnie z prawem. Miała pełne uprawnienia do:
- Pobrania odcisków palców od podejrzanego
- Wykonania zdjęć w ramach czynności identyfikacyjnych
- Przeprowadzenia tych czynności bez zgody podejrzanego
Jedyne możliwe zarzuty
Można jedynie próbować wykazywać, że pobrane przez Policję informacje na temat osoby podejrzanego nie miały przydatności wykrywczej, dowodowej lub identyfikacyjnej w prowadzonym postępowaniu.
Procedury postępowania przed udowodnieniem winy
W granicach koniecznych dla zabezpieczenia śladów i dowodów przestępstwa przed ich utratą, zniekształceniem lub zniszczeniem, prokurator albo Policja może w każdej sprawie, w wypadkach nie cierpiących zwłoki, jeszcze przed wydaniem postanowienia o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia, przeprowadzić w niezbędnym zakresie czynności procesowe.
Możliwość złożenia skargi
W opisanej sytuacji brak jest podstaw do złożenia skutecznej skargi na działania policji, ponieważ funkcjonariusze działali w ramach swoich ustawowych uprawnień.
Kiedy można składać skargi?
Skargi można składać jedynie w przypadkach rzeczywistego przekroczenia uprawnień przez policję lub naruszenia procedur, czego w opisanej sytuacji nie było.
Podsumowanie
Policja miała pełne prawo do pobrania odcisków palców i wykonania zdjęć osobie mającej status podejrzanego w sprawie o groźby karalne. Podejrzany nie może odmówić poddania się tym czynnościom, które są przewidziane w art. 74 § 2 pkt 1 k.p.k. Fakt umorzenia postępowania nie wpływa na legalność wcześniej podjętych czynności procesowych.