Pytanie klienta:
Odpowiedź prawnika:
Powództwo o ustalenie - kiedy określać wartość przedmiotu sporu
Najważniejsze: Obowiązek określenia wartości przedmiotu sporu w powództwie o ustalenie zależy od charakteru ustalanego prawa lub stosunku prawnego - czy ma charakter majątkowy, czy niemajątkowy.
Podstawy prawne powództwa o ustalenie
Zgodnie z art. 189 Kodeksu postępowania cywilnego:
"Powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny."
Powództwo o ustalenie jest szczególnym rodzajem powództwa, które pozwala na uzyskanie orzeczenia sądu potwierdzającego lub wykluczającego istnienie określonego prawa lub stosunku prawnego, bez konieczności domagania się konkretnego świadczenia.
Wymogi formalne pozwu o ustalenie
Pozew w sprawie o ustalenie prawa lub stosunku prawnego musi spełniać wszystkie wymagania określone w art. 187 i 126 KPC, w tym zawierać:
1. Dokładnie określone żądanie
Żądanie musi być sformułowane w sposób pozytywny (o stwierdzenie istnienia) lub negatywny (o stwierdzenie nieistnienia)
2. Precyzyjne określenie przedmiotu ustalenia
Dokładne wskazanie ustalanego prawa lub stosunku prawnego pod względem przedmiotowym i podmiotowym
3. Wykazanie interesu prawnego
Powód musi wskazać, jaki ma interes prawny w uzyskaniu rozstrzygnięcia
Kiedy konieczne jest określenie wartości przedmiotu sporu
Prawa majątkowe
KONIECZNE określenie wartości przedmiotu sporu
- Prawa rzeczowe (własność, użytkowanie)
- Prawa z umów o charakterze majątkowym
- Prawa do świadczeń pieniężnych
- Prawa związane z prowadzeniem działalności gospodarczej
Prawa niemajątkowe
BRAK OBOWIĄZKU określenia wartości przedmiotu sporu
- Prawa osobiste
- Prawa rodzinne (pochodzenie dziecka, władza rodzicielska)
- Prawa autorskie osobiste
- Prawa związane ze statusem prawnym osoby
Jak ocenić charakter prawa - majątkowy czy niemajątkowy?
Kluczowe znaczenie ma cel powództwa i interes prawny powoda. Sąd ocenia obiektywnie:
- Czy ustalenie prawa lub stosunku prawnego ma wpływ na sytuację majątkową stron
- Czy z ustalonego prawa mogą wyniknąć roszczenia o charakterze majątkowym
- Czy przedmiot sporu dotyczy dóbr o wartości ekonomicznej
Uwaga! Niepodanie wartości przedmiotu sporu w sprawie majątkowej może skutkować wezwaniem do uzupełnienia pozwu.
Praktyczne wskazówki
1. Przeanalizuj charakter prawa
Zastanów się, czy ustalenie prawa będzie miało wpływ na Twoją sytuację majątkową
2. W razie wątpliwości - podaj wartość
Lepiej określić wartość przedmiotu sporu, niż narażać się na zwrot pozwu
3. Uzasadnij szacowanie
Podaj metodę wyceny i podstawy oszacowania wartości przedmiotu sporu
Przykłady praktyczne
Sprawy wymagające określenia wartości:
- Ustalenie prawa własności nieruchomości
- Ustalenie istnienia umowy najmu
- Ustalenie prawa do dziedziczenia
- Ustalenie skuteczności umowy sprzedaży
Sprawy niewymagające określenia wartości:
- Ustalenie pochodzenia dziecka
- Ustalenie nieważności małżeństwa
- Ustalenie autorstwa utworu
- Ustalenie tożsamości osoby
Wniosek: W powództwie o ustalenie obowiązek określenia wartości przedmiotu sporu powstaje tylko wtedy, gdy ustalane prawo lub stosunek prawny ma charakter majątkowy. Ocena ta należy do sądu i dokonywana jest obiektywnie, niezależnie od stanowiska stron.