Pozew wzajemny w sprzeciwie od nakazu zapłaty

Odpowiedź prawnika: Pozew wzajemny w sprzeciwie od nakazu zapłaty

Powództwo wzajemne jest powództwem, które wytacza pozwany przeciwko powodowi niejako w odpowiedzi na żądania powoda zawarte we wniesionym przez niego pozwie. Stanowi więc sposób zarówno obrony pozwanego, jak i dochodzenia jego własnych roszczeń.

Kodeks postępowania cywilnego nie przewiduje zakazu do wnoszenia powództwa wzajemnego od nakazu zapłaty, co pozwala przyjąć, iż taki pozew jest dopuszczalny. Zgodnie z art. 204 kpc powództwo wzajemne jest dopuszczalne, jeśli roszczenie wzajemne jest w związku z roszczeniem powoda lub nadaje się do potrącenia. Powództwo wzajemne jest samodzielnym powództwem, które tylko z racji swojego powiązania z powództwem głównym ma być z nim łącznie rozpatrywane np. pozew właściciela o zwrot rzeczy jest w ten sposób powiązane z powództwem pozwanego o zwrot nakładów na rzecz. Powództwo wzajemne jest dopuszczalne, gdy zgłoszone w nim roszczenie nadaje się do potrącenia z roszczeniem zgłoszonym w pozwie głównym. Potrącenie zachodzi wówczas gdy dwie osoby jednocześnie są względem siebie dłużnikami i wierzycielami jeżeli z obu stron zgłaszane są żądania zapłaty określonych należności pieniężnych lub gdy z obu stron występują żądania spełnienia świadczenia w rzeczach zamiennych tej samej jakości oznaczonych co do gatunku (art. 498 kodeksu cywilnego) np. obie strony są zobowiązane do zapłaty określonej sumy pieniędzy. Przy czym należy pamiętać, że dla dokonania potrącenia obie wierzytelności muszą być wymagalne (tj. wówczas gdy wierzyciel może żądać wykonania świadczenia).

Powództwo wzajemne można wytoczyć bądź w odpowiedzi na pozew, bądź oddzielnie nie później jednak niż na pierwszej rozprawie, albo w sprzeciwie od wyroku zaocznego. Dyskusyjną jest kwestia momentu wniesienia pozwu wzajemnego w postępowaniu upominawczym. Kontrowersje budzi przede wszystkim możliwość wniesienia takiego powództwa oddzielnie, nie później niż na pierwszej rozprawie. Wydaje się to dopuszczalne, ale z punktu widzenia ostrożności procesowej najlepszym rozwiązaniem byłoby wniesienie takiego powództwa w sprzeciwie od nakazu zapłaty.

Pozew wzajemny wnosi się do sądu pozwu głównego, a zatem do sądu, w którym toczy się postępowanie w sprawie nakazu zapłaty (w tej sytuacji będzie to zapewne sąd rejonowy). Jeśli jednak pozew wzajemny podlega rozpoznaniu przez sąd okręgowy (np. w sytuacji gdy wartość przedmiotu sporu wynosi więcej niż 75 000 zł), a sprawa była wszczęta w sądzie rejonowym, wówczas cała sprawa zostanie przekazana do sądu okręgowego.

W przedstawionej powyżej sytuacji dopuszczalne jest również dokonanie potrącenia w formie zarzutu sformułowanego w sprzeciwie (art. 503 kpc), bez konieczności składania powództwa wzajemnego. Sąd w wypadku zgłoszenia zarzutu potrącenia musi badać zarówno podstawę prawną, jak i okoliczności uzasadniające wierzytelność zgłoszoną do potrącenia. Jednakże zarzut potrącenia związany jest ściśle z bytem procesu, w którym jest zgłoszony, tzn. zakończenie tego postępowania bez merytorycznego rozstrzygnięcia obejmującego uwzględnienie zarzutu potrącenia, pozostawia nie rozstrzygniętą kwestię istnienia i wymagalności wierzytelności zgłoszonej do potrącenia. Zarzut potrącenia, jeżeli będzie uwzględniony, dotyczy roszczenia w granicach określonych dochodzoną pozwem wierzytelnością (w tym wypadku 15 000 zł). Jeżeli zatem roszczenie wzajemne pozwanego przekracza roszczenie powoda, w wypadku skutecznie zgłoszonego zarzutu potrącenia, wierzytelność pozwanego ulegnie odpowiedniemu zmniejszeniu, a dla dochodzenia jej pozostałej części konieczne będzie wytoczenie odrębnego powództwa. Oznacza to, że gdyby powód żądał 15 000 zł, a sam był winien 20 000 zł., wówczas na skutek skutecznego zarzutu potrącenia sąd uchyli żądanie powoda i zmniejszy należność powoda na rzecz pozwanego. Jednak pozostałych 5 000 zł. pozwany będzie musiał dochodzić w odrębnym powództwie.