Trwała niezdolność do pracy a wysokość zachowku

16.6.2010

Pytanie:

"Moja mama wystąpiła o zachowek w sprawie spadkowej po swej matce, jako że została pominięta w testamencie. W chwili śmierci swej matki miała 78 lat. Pobierała z ZUS emeryturę od 67. roku życia, a gdy ukończyła 75 lat przyznano jej dodatek pielęgnacyjny. W tej chwili kwestionowana jest żądana przez nią wysokość zachowku (2/3). Pozwani twierdzą, że należy się 1/2. Występując o zachowek w wysokości 2/3 kierowaliśmy się następująca myślą: by otrzymać dodatek pielęgnacyjny do emerytury przed ukończeniem 75. roku życia należy przedstawić orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy. Po ukończeniu 75. roku życia dodatek pielęgnacyjny przyznawany jest automatycznie bez wymogu przedstawienia takiego orzeczenia - wniosek: osoba, która uzyskuje dodatek pielęgnacyjny do emerytury po ukończeniu 75. roku życia z mocy prawa jest traktowana jako całkowicie niezdolna do pracy. Czy powyższe rozumowanie jest poprawne, a jeśli NIE to dlaczego?"

Odpowiedź prawnika: Trwała niezdolność do pracy a wysokość zachowku

Na podstawie art. 991 § 1 kodeksu cywilnego (k.c). zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni - dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach - połowa wartości tego udziału (zachowek).

Zatem zachowek w wysokości 2/3 udziału spadkowego przysługuje spadkobiercy w przypadku gdy jest on trwale niezdolny do pracy lub jest małoletni.

Zgodnie z art. 75 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (emerytury i renty z FUS): Dodatek pielęgnacyjny przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty, jeżeli osoba ta została uznana za całkowicie niezdolną do pracy oraz do samodzielnej egzystencji albo ukończyła 75 lat życia, z zastrzeżeniem ust. 4.

Z treści tego przepisu wynika, iż dodatek pielęgnacyjny przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty, która jest:

całkowicie niezdolna do pracy oraz do samodzielnej egzystencji albo,
ukończyła 75 lat.

Przesłanki niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji należy traktować łącznie. Ustawodawca uznał natomiast, iż osoby które ukończyły 75 lat są zwolnione z wykazywania niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji. Naszym zdaniem nie oznacza to „automatycznie”, iż ustawodawca uznał, iż osoba, która ukończyła 75 lat i jest emerytem lub rencistą jest również niezdolna do pracy i samodzielnej egzystencji. Należy zwrócić uwagę, iż jedynie na potrzeby przyznania dodatku pielęgnacyjnego została zwolniona z wykazywania ww. okoliczności, co jeszcze nie oznacza, iż faktycznie taka osoba jest całkowicie niezdolna do pracy i samodzielnej egzystencji.

W związku z powyższym nie można uznać „automatycznie”, iż osoba która ukończyła 75 jest w każdym przypadku trwale niezdolna do pracy na potrzeby dochodzenia roszczenia o zachowek.

Naszym zdaniem fakt, iż emerytka otrzymała dodatek pielęgnacyjny z powodu ukończenia 75 lat nie przesądza o tym, iż jest ona trwale niezdolna do pracy. Gdyby natomiast otrzymanie dodatku pielęgnacyjnego było skutkiem uzyskania orzeczenia lekarskiego o całkowitej niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji to nie pozostawiałoby wątpliwości, iż wysokość zachowku dla takiej osoby powinien wynieść 2/3 wartości udziału spadkowego, który by jej przypadł.

W konsekwencji na potrzeby postępowania sądowego w sprawie o zachowek w wysokości 2/3 udziału spadkowego konieczne będzie przeprowadzenie dowodu na okoliczność, iż powódka jest trwale niezdolna do pracy. Fakt, iż dodatek pielęgnacyjny jest przyznawany z urzędu osobom, które ukończyły 75 lat nie stwarza, naszym zdaniem, domniemania prawnego, które odwracałoby ciężar dowodu. Należy bowiem pamiętać, iż zgodnie z art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne.

Zespół prawników
e-prawnik.pl

Odpowiedź prawnika: Trwała niezdolność do pracy a wysokość zachowku

Komentarze