Odpowiedź prawnika: Gospodarstwa rolne a grunty orne, leśne etc
Zgodnie z przepisem art. 55[3] k.c. za gospodarstwo rolne uważa się grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą, oraz prawami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego.
Gruntami rolnymi są natomiast nieruchomości, które są lub mogą być wykorzystywane do prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej, nie wyłączając produkcji ogrodniczej, sadowniczej i rybnej.
Szczególne zasady dotyczące dziedziczenia gospodarstw rolnych obejmują nie tylko istniejące już gospodarstwa rolne rozumiane w świetle przepisu art. 55[3] k.c. ale także dotyczą składników gospodarstwa rolnego, wymienionych w przepisie art. 55[3] k.c. Jeżeli w chwili otwarcia spadku potencjalnie mogą stanowić zorganizowaną całość. Tak też uznał Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia z dnia 7 maja 1997 r. (II CKN 137/97). W uzasadnieniu orzeczenia Sąd wskazał:
„Określenie gospodarstwa rolnego, podane w art. 55[3] kc wprowadzono (poza przepisami podatkowymi) m.in. w celu wyeliminowania wątpliwości co do tego, jakie składniki majątku stanowią część składową gospodarstwa rolnego i podlegają szczególnej reglamentacji przy dziedziczeniu. Według tego przepisu, wymienione w nim przedmioty (grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem) wraz z prawami i obowiązkami związanymi z prowadzeniem gospodarstwo rolnego, są gospodarstwem rolnym, nie tylko wtedy, gdy aktualnie (np. w dacie otwarcia spadku) stanowią zorganizowaną całość gospodarczą, ale również wówczas, gdy potencjalnie mogą ją stanowić. Najistotniejszym składnikiem gospodarstwa rolnego - w sensie przedmiotowym - jest grunt rolny. Bez niego nie może istnieć gospodarstwo rolne. Występowanie pozostałych składników tego gospodarstwa, wymienionych w art. 55[3] kc, nie jest konieczne dla bytu samego gospodarstwa. W konsekwencji tego same grunty rolne (ewentualnie wraz z gruntami leśnymi), gdy brak pozostałych wymienionych składników (np. inwentarza żywego, narzędzi), mogą stanowić gospodarstwo rolne. Pogląd taki przyjęty jest również w orzeczeniach Naczelnego Sądu Administracyjnego (zob. np. wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego: z dnia 20 września 1991 r. II SA 669/91 ONSA 1992/2 poz. 26; z dnia 25 maja 1995 r. Sa/Wr 2099/94 ONSA 1996/3 poz. 117)".
Jak więc wynika z powyższego, do nieruchomości zakupionych przez ojca będzie się stosować przepisy szczególne o dziedziczeniu gospodarstw rolnych, jeśli nieruchomości zakupione przez ojca mogły (mogą) stanowić choćby potencjalnie gospodarstwo rolne.
Nieruchomościami rolnymi są natomiast, zgodnie z przepisami o ewidencji gruntów i budynków, a w szczególności rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z 29 marca 2001 r. w sprawie ewidencji gruntów i budynków (Dz. U. Nr 38, poz. 454) grunty użytkowane rolniczo, zwane użytkami rolnymi, przez które rozumie się:
grunty orne,
sady,
łąki trwałe,
pastwiska trwałe,
grunty rolne zabudowane,
grunty pod stawami,
rowy.
Nie są natomiast gruntami rolnymi nieużytki, grunty zadrzewione nie będące sadami i drogi.
