Dodatek mieszkaniowy - Jak uzyskać, komu przysługuje i ile wynosi dodatek mieszkaniowy

Masz kłopoty finansowe i przez to masz problem z opłacaniem mieszkania? Skorzystaj z dodatku mieszkaniowego. Sprawdź, kto może dostać taki dodatek i jak go uzyskać.

Dla kogo przewidziano dodatki mieszkaniowe?

Jeśli Twoja sytuacja materialna jest trudna, możesz skorzystać z pomocy w formie dodatku mieszkaniowego przeznaczonego na utrzymanie posiadanego bądź wynajmowanego mieszkania lub domu jednorodzinnego.

Warunkiem uzyskania takiej pomocy jest spełnienie kryteriów dochodowych. Mieszkanie lub dom musi także spełniać kryteria powierzchniowe. Zajmowany lokal nie może być za duży w stosunku do liczby osób, to znaczy, że powierzchnia użytkowa zajmowanego lokalu nie może przekraczać powierzchni normatywnej o więcej niż 30% albo 50%, pod warunkiem, że udział powierzchni pokoi i kuchni w powierzchni użytkowej tego lokalu nie przekracza 60%.

Dodatek mieszkaniowy może dostać każdy, kto spełni wszystkie poniższe warunki:

• ma tytuł prawny do lokalu - tj. ma  prawo do mieszkania albo domu jednorodzinnego, czyli:
  • jest jego właścicielem,
  • ma spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu,
  • wynajmuje albo podnajmuje je na umowę,
  • czeka na mieszkanie zamienne albo socjalne — jeśli ma orzeczenie sądu, że przysługuje mu taki lokal;

Dodatek mieszkaniowy może być bowiem przyznany: 

•  
  • najemcom oraz podnajemcom lokali mieszkalnych, 
  • osobom mieszkającym w lokalach mieszkalnych, do których przysługuje im spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego, 
  • osobom mieszkającym w lokalach mieszkalnych znajdujących się w budynkach stanowiących ich własność i właścicielom samodzielnych lokali mieszkalnych, 
  • innym osobom mającym tytuł prawny do zajmowanego lokalu mieszkalnego (np. z umowy użyczenia) i ponoszącym wydatki związane z jego zajmowaniem, 
  • osobom zajmującym lokal mieszkalny bez tytułu prawnego, oczekującym na przysługujący im lokal zamienny lub socjalny (np. gdy orzeczono o ich uprawnieniu do lokalu socjalnego w wyroku sądowym). 

• osiąga odpowiednio niskie dochody

Dodatek mieszkaniowy przysługuje osobom, jeżeli średni miesięczny dochód na jednego członka gospodarstwa domowego uzyskany w okresie 3 miesięcy poprzedzających datę złożenia wniosku o przyznanie dodatku nie przekracza 175% kwoty najniższej emerytury w gospodarstwie jednoosobowym, czyli 1 802,15 zł (gdyż najniższa emerytura wynosi od 1 marca 2018 r. 1029,80 zł), lub 125% tej kwoty - w gospodarstwie wieloosobowym, czyli 1 287,25 zł obowiązującej w dniu złożenia wniosku.

Jeżeli dochód jest nieco wyższy, nie zamyka to możliwości otrzymania dodatku – jeśli bowiem kwota nadwyżki nie przekracza wysokości dodatku mieszkaniowego, należny dodatek mieszkaniowy obniża się o tę kwotę.

Za dochód uważa się wszelkie przychody po odliczeniu kosztów ich uzyskania oraz po odliczeniu składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe oraz na ubezpieczenie chorobowe, określonych w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych, chyba że zostały już zaliczone do kosztów uzyskania przychodu. Do dochodu nie wlicza się świadczeń pomocy materialnej dla uczniów, dodatków dla sierot zupełnych, jednorazowych zapomóg z tytułu urodzenia się dziecka, dodatku z tytułu urodzenia dziecka, pomocy w zakresie dożywiania, zasiłków pielęgnacyjnych, zasiłków okresowych z pomocy społecznej, jednorazowych świadczeń pieniężnych i świadczeń w naturze z pomocy społecznej, dodatku mieszkaniowego, dodatku energetycznego, zapomogi pieniężnej, o której mowa w przepisach o zapomodze pieniężnej dla niektórych emerytów, rencistów i osób pobierających świadczenie przedemerytalne albo zasiłek przedemerytalny w 2007 r., świadczenia pieniężnego i pomocy pieniężnej, o których mowa w przepisach ustawy z dnia 20 marca 2015 r. o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych (Dz.U. poz. 693 i 1220), świadczenia wychowawczego, o którym mowa w ustawie z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (Dz.U. poz. 195), oraz dodatku wychowawczego, o którym mowa w ustawie z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz.U. z 2015 r. poz. 332, z późn. zm.). Dochód z prowadzenia gospodarstwa rolnego ustala się zaś na podstawie powierzchni gruntów w hektarach przeliczeniowych i przeciętnego dochodu z 1 ha przeliczeniowego ostatnio ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w "Monitorze Polskim" na podstawie ustawy o podatku rolnym (Dz.U. 1993 nr 94 poz. 431, z późn. zm.).

• ma odpowiednią powierzchnię użytkową lokalu - tj. powierzchnia mieszkania albo domu jest równa albo niższa niż 104 m². Jeżeli jest większa — należy sprawdzić, czy powierzchnia wszystkich pokoi i kuchni jest mniejsza niż 60% powierzchni użytkowej mieszkania albo domu. Jeśli będzie mniejsza, na przykład, bo wnioskodawca ma duży korytarz — powierzchnia mieszkania albo domu może mieć do 120 m².

Powierzchnia użytkowa zajmowanego lokalu mieszkalnego nie może przekraczać normatywnej powierzchni użytkowej o więcej niż: 

•  
  • 30% albo 
  • 50% pod warunkiem, że udział powierzchni pokoi i kuchni w powierzchni użytkowej tego lokalu nie przekracza 60%. 

Limity powierzchni mieszkania przy dodatku mieszkaniowym:

W przypadku zamieszkiwania w lokalu większej liczby osób, dla każdej kolejnej osoby zwiększa się więc normatywną powierzchnię tego lokalu o 5 m.kw. Normy powierzchni użytkowej podwyższa się o 15 m.kw., jeżeli w mieszkaniu zamieszkuje osoba niepełnosprawna poruszająca się na wózku lub osoba niepełnosprawna, jeżeli niepełnosprawność wymaga zamieszkiwania w oddzielnym pokoju. O wymogu zamieszkiwania w oddzielnym pokoju orzekają powiatowe zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności.

Informację o powierzchni mieszkania albo domu można znaleźć na przykład:

• w akcie notarialnym,
• w umowie najmu,
• u zarządcy budynku.

Żeby obliczyć powierzchnię mieszkania, należy dodać powierzchnię poniższych pomieszczeń:

• pokój
• kuchnia, spiżarnia,
• przedpokój, hol, korytarz,
• łazienka,
• inne pomieszczenia mieszkalne i gospodarcze.

Nie wlicza się zaś powierzchni, które mają wysokość mniejszą niż 1,90 m, czyli:

• balkonów, tarasów, loggi,
• antresoli,
• szaf i schowków w ścianach,
• pralni, suszarni,
• wózkowni, strychów,
• garaży, piwnic, komórek na opał.

Jaka jest wysokość dodatku mieszkaniowego?

Wysokość dodatku obliczy dla wnioskodawcy urzędnik w jego gminie. Np. w 2015 roku wynosił średnio 170 zł.

Wysokość dodatku mieszkaniowego zależy od:

• dochodów i liczby osób w gospodarstwie domowym,
• wysokości wydatków na utrzymanie mieszkania,
• stawek czynszu najmu w mieszkaniowym zasobie gminy.

Do wydatków na utrzymanie mieszkania wlicza się na przykład: czynsz, wydatki związane z kosztami eksploatacji, zaliczki na koszty zarządu nieruchomością wspólną, opłaty za energię cieplną, wodę, odbiór śmieci (zob. dalej).

Wysokość dodatku mieszkaniowego stanowi różnicę pomiędzy wydatkami przypadającymi na normatywną powierzchnię użytkową zajmowanego lokalu mieszkalnego (albo wydatkami ponoszonymi za lokal w przypadku, gdy powierzchnia użytkowa lokalu jest mniejsza lub równa powierzchni normatywnej) a wydatkami poniesionymi przez osobę otrzymującą dodatek w wysokości:

• 15% (20%*) dochodów gospodarstwa domowego – w gospodarstwie 1-osobowym, 
• 12% (15%*) dochodów gospodarstwa domowego – w gospodarstwie 2-4 osobowym, 
• 10% (12%*) dochodów gospodarstwa domowego – w gospodarstwie 5-osobowym i większym 

* - w przypadku, gdy średni miesięczny dochód w gospodarstwie jednoosobowym mieści się w przedziale 150-175% kwoty najniższej emerytury, a w gospodarstwie wieloosobowym 100-125% tej kwoty.

Jeśli użytkowa powierzchnia lokalu mieszkalnego jest mniejsza od normatywnej powierzchni lokalu, to wysokość dodatku mieszkaniowego jest równa różnicy między wydatkami na mieszkanie faktycznie ponoszonymi przez gospodarstwo domowe ubiegającego się o dodatek mieszkaniowy, a kwotą równą części dochodów gospodarstwa domowego.

Jeżeli powierzchnia użytkowa lokalu mieszkalnego jest równa lub większa niż powierzchnia normatywna, to należy brać pod uwagę wydatki ponoszone na normatywną powierzchnię lokalu. Żeby je obliczyć, należy sumę wszystkich wydatków podzielić przez liczbę m² powierzchni użytkowej, a następnie pomnożyć przez liczbę m² powierzchni normatywnej.

Jeśli w mieszkaniu albo domu nie ma centralnego ogrzewania, ciepłej wody albo gazu przewodowego z zewnętrznego źródła — dodatkowo można dostać ryczałt na zakup opału. W przypadku braku wyposażenia lokalu mieszkalnego w instalację doprowadzającą energię cieplną do celów ogrzewania, w instalacje ciepłej wody bądź gazu przewodowego z zewnętrznego źródła znajdującego się poza lokalem ciepłą wodę, osobie uprawnionej do dodatku mieszkaniowego przyznaje się bowiem ryczałt na zakup opału stanowiący część dodatku mieszkaniowego. Szczegółowy sposób wyliczania wysokości ryczałtu reguluje rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 2001 r. w sprawie dodatków mieszkaniowych. Wysokość dodatku mieszkaniowego, łącznie z ryczałtem, nie może przekraczać 70% wydatków przypadających na normatywna powierzchnię zajmowanego lokalu mieszkalnego lub 70% faktycznych wydatków ponoszonych za lokal mieszkalny, jeżeli powierzchnia tego lokalu jest mniejsza lub równa normatywnej powierzchni .

Jakie wydatki stanowią podstawę obliczenia dodatku mieszkaniowego?

Są to:

• czynsz, ale jeśli osoba ubiegająca się o dodatek zamieszkuje w lokalu mieszkalnym czy domu, który nie wchodzi w skład mieszkaniowego zasobu gminy, wtedy do jej wydatków mieszkaniowych, na podstawie których obliczany jest dodatek, zalicza się: 
  • wydatki, które w wypadku najmu lokalu mieszkalnego byłyby pokrywane w ramach czynszu, lecz wyłącznie do wysokości czynszu, jaki obowiązywałby dla danego lokalu, gdyby lokal ten wchodził w skład zasobu mieszkaniowego gminy, 
  • opłaty, poza czynszem, które obowiązywałyby w zasobie mieszkaniowym gminy, gdyby lokal ten wchodził w skład tego zasobu. 
• opłaty związane z eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości w częściach przypadających na lokale mieszkalne w spółdzielni mieszkaniowej, 
• zaliczki na koszty zarządu nieruchomością wspólną, 
• odszkodowanie za zajmowanie lokalu bez tytułu prawnego, 
• inne, niż wymienione w powyżej, opłaty za używanie lokalu mieszkalnego, 
• opłaty za energię cieplną, wodę, odbiór nieczystości stałych i płynnych, 
• wydatek stanowiący podstawę obliczania ryczałtu na zakup opału. 

Nie stanowią natomiast wydatków dla celów ustalania prawa do dodatku mieszkaniowego, wydatki poniesione z tytułu ubezpieczeń, podatku od nieruchomości, opłat za wieczyste użytkowanie gruntów, opłat za gaz przewodowy, energię elektryczną, dostarczane do lokalu mieszkalnego (domu jednorodzinnego) na cele bytowe. Wydatki naliczone i ponoszone za okres dłuższy niż jeden miesiąc przelicza się na okresy miesięczne. Jeśli wnioskodawca zajmuje część lokalu mieszkalnego czy domu jednorodzinnego, to przy ustalaniu wydatków na mieszkanie, uwzględnia się jedynie wydatki przypadające jedynie na tę część lokalu lub domu.

Jak złożyć wniosek o dodatek mieszkaniowy?

Wniosek można złożyć w dowolnym momencie i bezpłatnie. W tym celu trzeba:

1. zebrać wszystkie potrzebne dokumenty;
2. złożyć je w odpowiedniej instytucji i 
3. czekać na decyzję urzędu. 

Dodatek mieszkaniowy przyznaje, na wniosek osoby uprawnionej do dodatku mieszkaniowego, wójt, burmistrz lub prezydent miasta (lub inna upoważniona przez ten organ osoba) w drodze decyzji administracyjnej. Wniosek należy złożyć zwykle w ośrodku pomocy społecznej w miejscu zamieszkania wnioskodawcy. O właściwe miejsce należy się dowiedzieć w swoim urzędzie miasta albo gminy. 

Są 3 możliwości złożenia wniosku - można:

• zanieść go do odpowiedniej instytucji,
• wysłać go pocztą,
• skorzystać z pomocy pełnomocnika. 

Trzeba przygotować następujące dokumenty:

• wniosek o przyznanie dodatku mieszkaniowego - pobierz i wypełnij. Jeśli mieszkasz w mieszkaniu — zarządca budynku albo inna osoba, której płacisz czynsz, musi potwierdzić twój wniosek. Jeśli mieszkasz w domu jednorodzinnym — takie potwierdzenie nie jest potrzebne,
• deklarację o dochodach - wszystkich osób, które mieszkają w mieszkaniu albo w domu, z ostatnich 3 miesięcy,
• dokumenty, które potwierdzają powierzchnię użytkową albo oświadczenie o wielkości powierzchni użytkowej domu — jeśli jesteś właścicielem domu. W oświadczeniu podaj też łączną powierzchnię pokoi i kuchni oraz informacje o wyposażeniu technicznym domu.
• rachunek za energię elektryczną za ostatni okres rozliczeniowy — jeśli twoje mieszkanie nie ma centralnego ogrzewania, centralnie ciepłej wody lub gazu. Jeśli masz umowę kompleksową — przygotuj jeden rachunek. Jeśli masz osobno umowę na dystrybucję i na sprzedaż — oba rachunki,
• inne dokumenty, których wymaga instytucja, do której składasz wniosek — dowiedz się, czy masz dostarczyć dodatkowe dokumenty.

Ile trzeba czekać na załatwienie sprawy (dodatku mieszkaniowego)?

Decyzja powinna być wydana w ciągu miesiąca od dnia złożenia wniosku oraz doręczona wnioskodawcy i zarządcy domu lub osobie uprawnionej do pobierania należności za lokal mieszkalny. Do 30 dni od złożenia wniosku zainteresowanego powinien on dostać decyzję o przyznaniu dodatku. Przed wydaniem decyzji urząd może przeprowadzić wywiad środowiskowy. W trakcie takiego wywiadu urzędnik sprawdza podane przez wnioskodawcę dochody, stan majątkowy, liczbę osób, które faktycznie mieszkają w gospodarstwie domowym i powierzchnię mieszkania.

Dodatek mieszkaniowy jest przyznawany na 6 miesięcy, licząc od pierwszego dnia miesiąca następującego po dniu złożenia wniosku (miarodajna jest przy tym data wpływu dokumentacji do urzędu, a nie data nadania przesyłki w urzędzie pocztowym). 

Dodatek jest wypłacany do 10 dnia każdego miesiąca z góry – zarządcy domu lub osobie uprawnionej do pobierania należności za lokal mieszkalny. Tylko właściciele domów jednorodzinnych mogą uzyskać dodatek mieszkaniowy do rąk własnych. Jeśli zatem decyzja będzie pozytywna — wnioskodawca będzie dostawał dodatek przez 6 miesięcy, do 10. dnia każdego miesiąca. Dodatek będzie wypłacany:

• w gotówce albo przelewem na konto — jeśli jest on właścicielem domu,
• zarządcy budynku albo innej osobie, która pobiera od wnioskodawcy opłaty — jeżeli mieszka on w mieszkaniu.

Jeśli więc wnioskodawca ma przyznany także ryczałt na zakup opału — będzie go dostawał do 10. dnia każdego miesiąca. Pieniądze odbierze osobiście w miejscu, które będzie wskazane w decyzji, albo otrzyma je na podany we wniosku rachunek bankowy. Ryczałt na zakup opału może też być przekazywany na adres domowy wnioskodawcy.

Jeżeli wnioskodawca dostanie dodatek mieszkaniowy — może też dostać dodatek energetyczny. Zob. Jak dostać dodatek energetyczny?

Wniesienie odwołania od decyzji przyznającej dodatek mieszkaniowy nie wstrzymuje wypłaty dodatku. Zmiany danych zawartych we wniosku lub deklaracji w okresie 6 miesięcy od dnia przyznania dodatku nie mają wpływu na jego wysokość.

Wypłata dodatku zostanie wstrzymana, gdy w wyniku wznowienia postępowania stwierdzi się, że dodatek mieszkaniowy przyznano na podstawie fałszywych danych zawartych w deklaracji lub wniosku. Osoba, której przyznano dodatek, zobowiązana jest wtedy do jego zwrotu w podwójnej wysokości.

W przypadku stwierdzenia, iż osoba, której przyznano dodatek, nie opłaca na bieżąco należności za lokal mieszkalny, wypłatę dodatku wstrzymuje się także w drodze decyzji administracyjnej do czasu uregulowania zaległości. Gdy zaległość zostanie uregulowana w terminie 3 miesięcy od wydania decyzji wstrzymującej wypłatę dodatku, dodatek mieszkaniowy zostanie wypłacony za okres, w którym wypłata była wstrzymana. Jeżeli zaś uregulowanie zaległości nie nastąpi w tym terminie, to decyzja o przyznaniu dodatku mieszkaniowego wygasa z mocy prawa. Ponowne wystąpienie o przyznanie dodatku mieszkaniowego jest wtedy możliwe tylko pod warunkiem uregulowania zaległości powstałych w okresie obowiązywania decyzji przyznającej dodatek. Jeśli zatem uprawniony będzie zalegał z opłatami za mieszkanie albo dom przez co najmniej 2 miesiące — gmina wstrzyma wypłatę dodatku. Po 6 miesiącach może on złożyć kolejny wniosek o dodatek mieszkaniowy.

Należy pamiętać, że pobierający należności za lokale mieszkalne (zarządca budynku) powinien niezwłocznie zawiadomić organ, który wydał decyzję o przyznaniu dodatku, o powstaniu zaległości obejmujących pełne 2 miesiące. Jeśli tego nie uczyni, a gospodarstwo domowe, któremu został przyznany dodatek, nie uiści zaległych opłat, naraża się sam na zwrot organowi kwoty dodatków wypłaconych za miesiące, w których występowały zaległości w opłatach.

Co zrobić, jeżeli gmina nie przyzna wnioskodawcy dodatku mieszkaniowego?

Może on napisać odwołanie i zaadresować je do samorządowego kolegium odwoławczego, ale powinien złożyć to odwołanie w urzędzie gminy albo ośrodku pomocy społecznej. Jest na to 14 dni od otrzymania decyzji.

Należy zaznaczyć, że odmowa przyznania dodatku mieszkaniowego następuje w razie:

1. niespełniania przesłanek ustawowych, np. nadmetraż, brak tytułu prawnego do lokalu (przy jednoczesnym braku uprawnień do lokalu zamiennego bądź socjalnego), 
2. gdy kwota dodatku byłaby niższa niż 2% najniższej emerytury w dniu wydania decyzji (tj. aktualnie 20,60 zł), 
3. gdy w wyniku przeprowadzenia wywiadu środowiskowego ustalono, że występuje rażąca dysproporcja między niskimi dochodami wykazanymi w deklaracji a faktycznym stanem majątkowym wnioskodawcy lub faktyczna liczba osób wspólnie stale zamieszkujących i gospodarujących z wnioskodawcą jest mniejsza niż wykazana w deklaracji. Wywiadu środowiskowego dokonuje upoważniony pracownik gminy, mogący żądać od wnioskodawcy i członków jego gospodarstwa domowego oświadczeń o stanie majątkowym, zawierających w szczególności dane o posiadanych ruchomościach i nieruchomościach oraz zasobach pieniężnych. Odmowa złożenia oświadczenia stanowi podstawę do wydania decyzji o odmowie przyznania dodatku mieszkaniowego. Szczegółowe kwestie dotyczące przeprowadzania wywiadu reguluje rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 26 kwietnia 2013 r.

Podstawa prawna:

• ustawa z dnia 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych (Dz.U. z 2013 r., poz. 966, z późn. zm.);
• rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 grudnia 2001 r.w sprawie dodatków mieszkaniowych (Dz.U. z 2001 r., Nr 156, poz. 1817, z późn. zm.);
• rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 26 kwietnia 2013 r. w sprawie sposobu przeprowadzania wywiadu środowiskowego, wzoru kwestionariusza wywiadu oraz  oświadczenia o stanie majątkowym wnioskodawcy i innych członków gospodarstwa domowego, a także wzoru legitymacji pracownika upoważnionego do przeprowadzenia wywiadu (Dz.U 2013 r., poz. 589).

A.J.
Zespół e-prawnik.pl