Pytanie klienta:
Odpowiedź prawnika:
Najważniejsze w skrócie: Po rozwodzie była żona nie dziedziczy z ustawy, ale dzieci zachowują pełne prawa spadkowe. Rodzice zmarłego nie dziedziczą, gdy żyją jego dzieci. Pełnoletnie dzieci mogą odrzucić spadek, a małoletnia córka odziedziczy całość - rodzic będzie zarządzał jej majątkiem do pełnoletności.
Kto dziedziczy po rozwodzie?
Ma Pani rację - po rozwodzie była żona jest wyłączona od dziedziczenia ustawowego. Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego, rozwód definitywnie kończy możliwość dziedziczenia między byłymi małżonkami na podstawie ustawy. Oznacza to, że nie należy Pani do kręgu spadkobierców ustawowych po byłym mężu.
W pierwszej kolejności do spadku powołane są dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek. W Pani przypadku, skoro małżeństwo zostało rozwiązane, jedynymi spadkobiercami ustawowymi będą dzieci. Zgodnie z art. 931 § 1 Kodeksu cywilnego dziedziczą one w częściach równych.
Ważne: Rodzice zmarłego nie dziedziczą w sytuacji, gdy pozostawił on dzieci. Dopiero w braku zstępnych (dzieci, wnuków) do spadku byliby powołani rodzice zmarłego.
Podział majątku po rozwodzie
Kluczowe znaczenie ma fakt, że z chwilą uprawomocnienia się wyroku rozwodowego dotychczasowy wspólny majątek małżeński przekształcił się w współwłaśność ułamkową. Oznacza to, że przedmiotem spadku będzie jedynie udział w majątku przypadający Pani byłemu mężowi, a nie cały majątek.
Przed rozwodem
Wspólność majątkowa małżeńska - cały majątek wspólny
Po rozwodzie
Majątek z udziałami - spadek obejmuje tylko udział zmarłego
W przypadku działki z domem oraz samochodu, jeśli były nabyte w czasie trwania małżeństwa, każde z byłych małżonków co do zasady miało udział wynoszący 1/2. Do spadku wejdzie zatem połowa nieruchomości oraz połowa samochodu.
Odrzucenie spadku przez dzieci
Tak, Pani pełnoletnie dzieci mogą odrzucić spadek po ojcu. Oświadczenie o odrzuceniu spadku mogą złożyć:
- przed notariuszem
- przed sądem
Termin na odrzucenie spadku wynosi 6 miesięcy od dnia dowiedzenia się o tytule powołania do spadku. Brak złożenia oświadczenia w tym terminie oznacza automatyczne przyjęcie spadku (z dobrodziejstwem inwentarza)
Krok 1: Pełnoletnie dzieci odrzucają spadek
Składają oświadczenie przed notariuszem lub w sądzie
Krok 2: Małoletnia córka staje się jedyną spadkobierczynią
Działa zasada z art. 931 § 2 KC - udział przypada pozostałym spadkobiercom
Krok 3: Rodzic zarządza majątkiem dziecka
Do czasu osiągnięcia pełnoletności przez córkę
Specjalne zasady dla małoletnich - ważne zmiany 2023
W przypadku małoletniej córki obowiązują specjalne zasady. Od 15 listopada 2023 roku obowiązują nowe, uproszczone przepisy dotyczące odrzucenia spadku w imieniu małoletnich.
Jeżeli dziecko jest powołane do dziedziczenia wskutek uprzedniego odrzucenia spadku przez rodzica, to czynność polegająca na odrzuceniu spadku w imieniu dziecka przez rodzica, któremu w tym zakresie przysługuje władza rodzicielska, gdy jest dokonywana za zgodą drugiego z rodziców, któremu również w tym zakresie przysługuje władza rodzicielska, albo gdy jest dokonywana wspólnie, nie wymaga zezwolenia sądu opiekuńczego albo, w przypadkach wskazanych w art. 6401 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego, sądu spadku - jeżeli spadek odrzucają inni zstępni rodziców tego dziecka.
Zatem skoro małoletnia córka miałaby być spadkobierczynią w pierwszej kolejności (np. gdyby nie było pełnoletnich dzieci), wówczas nadal wymagana jest zgoda sądu opiekuńczego na odrzucenie spadku w jej imieniu.
Procedura postępowania spadkowego
Pierwszym krokiem powinno być uzyskanie stwierdzenia nabycia spadku. Może Pani wystąpić z takim wnioskiem jako przedstawiciel ustawowy małoletniej córki - spadkobierczyni.
W trakcie postępowania spadkowego:
- pełnoletnie dzieci mogą złożyć oświadczenia o odrzuceniu spadku (jeśli nie zrobiły tego wcześniej)
- sąd ustali kto i w jakich udzałach jest spadkobiercą
Uwaga na długi: Jeśli spadek jest zadłużony (kredyt hipoteczny, inne zobowiązania), warto rozważyć odrzucenie spadku. Małoletnia, która nie złoży oświadczenia w terminie, automatycznie przyjmuje spadek z dobrodziejstwem inwentarza - odpowiada za długi tylko do wartości odziedziczonego majątku, jednak całym swoim majątkiem.
Zarząd majątkiem małoletniej
Jeśli małoletnia córka zostanie jedyną spadkobierczynią, to Pani jako jej przedstawiciel ustawowy będzie zarządzała jej majątkiem do osiągnięcia przez nią pełnoletności. Dotyczy to między innymi:
- zarządzania nieruchomością
- spłacania kredytu hipotecznego
- ewentualnej sprzedaży majątku spadkowego
- rozporządzania samochodem
Przy czym niektóre czynności wykraczające poza zwykły zarząd (np. sprzedaż nieruchomości) będą wymagały zgody sądu opiekuńczego.
Podsumowanie i zalecenia
Natychmiastowe działania
Złóż wniosek o stwierdzenie nabycia spadku do sądu jako przedstawiciel małoletniej córki
Decyzja pełnoletnich dzieci
Pełnoletnie dzieci muszą podjąć decyzję o przyjęciu lub odrzuceniu spadku w terminie 6 miesięcy
Analiza opłacalności
Oceń, czy spadek jest opłacalny - uwzględnij wszystkie długi, w tym kredyt hipoteczny
Zarząd majątkiem
Przygotuj się do zarządzania majątkiem córki do jej pełnoletności