Czy będzie zwrot akcyzy od sprowadzanych samochodów?

W oczekiwaniu na wyrok Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości...

9 sierpnia 2005 do Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich wpłynął wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w sprawie Maciej Brzeziński przeciwko Dyrektorowi Izby Celnej w Warszawie. W czerwcu 2004 r. M. Brzeziński, skarżący w postępowaniu przed sądem krajowym, zadeklarował bowiem wewnątrzwspólnotowe nabycie samochodu osobowego marki Volkswagen Golf II, wyprodukowanego w 1989 r. i celem zarejestrowania go w Polsce zapłacił odpowiednią kwotę podatku akcyzowego, tj. 855,00 PLN. Następnie jednak zażądał on zwrotu podatku akcyzowego. Uznał bowiem, że obowiązek zapłaty naruszał art. 23 Traktatu Ustanawiającego Wspólnotę Europejską (TWE), 25 TWE i 90 TWE. Organ celny odmówił zwrotu akcyzy, uzasadniając, że „polityka podatkowa jest symbolem suwerenności narodowej i częścią polityki gospodarczej kraju”. M. Brzeziński zaskarżył tę decyzję odmowną, jednak jego odwołanie zostało oddalone.

W ramach wniosku do Trybunału o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym (sprawa C-313/05) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zmierza w istocie do ustalenia, czy jest zgodne z art. 25 TWE, 28 TWE i 90 TWE oraz z art. 3 ust. 3 dyrektywy Rady 92/12/EWG, by państwo członkowskie nakładało na samochody osobowe podatek akcyzowy:

• który jest pobierany od nabycia każdego samochodu, niezależnie od miejsca jego pochodzenia, przed pierwszą rejestracją w państwie członkowskim,
• który jest pobierany, według stawki zależnej od wieku i pojemności silnika, od używanych samochodów przywożonych z innych państw członkowskich, lecz nie jest pobierany od samochodów, które są już zarejestrowane w danym państwie członkowskim, od których został on już pobrany przed pierwszą ich rejestracją, i który ma zatem wpływ na cenę ich późniejszej sprzedaży,
• na którego potrzeby wymagane jest złożenie do organu celnego przez osoby nabywające samochody w innych państwach członkowskich deklaracji uproszczonej w terminie pięciu dni od daty nabycia.

Na wypadek gdyby miała miejsce niezgodność z tymi przepisami, sąd krajowy wniósł do Trybunału Sprawiedliwości o orzeczenie w przedmiocie ograniczenia skutków jego wyroku w czasie.

Orzeczenia ETS w tej sprawie możemy się spodziewać za kilka miesięcy; tymczasem niedawno Rzecznik Generalny przedstawił Trybunałowi swoje stanowisko.

Co na to przepisy wspólnotowe? 

Zgodnie z artykułem 90 TWE:

1. „Żadne państwo członkowskie nie nakłada bezpośrednio lub pośrednio na produkty innych państw członkowskich podatków wewnętrznych jakiegokolwiek rodzaju wyższych od tych, które nakłada bezpośrednio lub pośrednio na podobne produkty krajowe.
2. Ponadto żadne państwo członkowskie nie nakłada na produkty innych państw członkowskich podatków wewnętrznych, które pośrednio chronią inne produkty”.

Artykuł 3 ust. 1 dyrektywy 92/12 przewiduje zaś, że dyrektywę stosuje się, na poziomie wspólnotowym, do olejów mineralnych, alkoholu, napojów alkoholowych oraz wyrobów tytoniowych. Jeśli chodzi o inne wyroby, art. 3 ust. 3 stanowi: „Państwa członkowskie zachowują prawo do wprowadzenia lub utrzymania podatków na wyroby inne niż te wymienione w ust. 1 pod warunkiem jednak, że podatki te nie spowodują zwiększenia formalności związanych z przekraczaniem granicy w handlu między państwami członkowskimi.

A jaka jest polska akcyza?

Art. 80 polskiej ustawy o podatku akcyzowym nakłada podatek akcyzowy na samochody osobowe niezarejestrowane na terytorium kraju zgodnie z przepisami o ruchu drogowym. Podmioty dokonujące każdej sprzedaży samochodu osobowego przed pierwszą jego rejestracją w Polsce, wraz z importerami i podmiotami dokonującymi „nabycia wewnątrzwspólnotowego” takiego samochodu, zobowiązane są do zapłaty podatku. Pojęcie „nabycia wewnątrzwspólnotowego” odnosi się do nabycia samochodu w innym państwie członkowskim i jego wprowadzenia na terytorium Polski; zgodnie z art. 2 ustawy, uważa się, że następuje ono z chwilą rzeczywistego wprowadzenia samochodu na terytorium Polski, a nie z chwilą jego nabycia. Polski producent samochodów osobowych byłby zobowiązany do zapłacenia podatku akcyzowego, gdyby chciał zarejestrować samochód na siebie przed jego sprzedażą; w tym przypadku w praktyce nie miałoby miejsca dalsze jego opodatkowanie.

Zgodnie z art. 81 tej samej ustawy, podmioty dokonujące nabycia wewnątrzwspólnotowego są obowiązane złożyć deklarację uproszczoną do właściwego naczelnika urzędu celnego w terminie 5 dni, licząc od dnia nabycia, lecz nie później niż z chwilą rejestracji pojazdu w Polsce.

Zgodnie zaś z art. 75 ustawy o podatku akcyzowym, z zastrzeżeniem przepisów szczególnych, stawka akcyzy wynosi 65% podstawy opodatkowania, którą zasadniczo, zgodnie z art. 10, jest zapłacona cena lub kwota, jaką nabywca jest obowiązany zapłacić. Jednakże stawka ta może zostać zmieniona rozporządzeniem wydanym przez ministra. Rozporządzenie takie zostało wydane w 2004 r. Zgodnie z § 7 tego rozporządzenia, w związku z załącznikiem 1 i 2 do niego stawka akcyzy od samochodów osobowych wynosi 13,6% podstawy opodatkowania w przypadku silnika o pojemności powyżej 2000 cm³, oraz 3,1% podstawy opodatkowania w pozostałych przypadkach.

W przypadku sprzedaży samochodów osobowych, nabycia wewnątrzwspólnotowego lub ich importu, dokonywanych po upływie dwóch lat kalendarzowych od roku ich produkcji (który uważa się za pierwszy rok kalendarzowy), stawka ta jest podwyższana przy zastosowaniu wzoru (12 x (W - 2))%, gdzie W jest wiekiem samochodu osobowego wyrażonym w latach kalendarzowych liczonych począwszy od roku produkcji do roku wystąpienia zdarzenia podatkowego włącznie. Jednak maksymalna stawka nie może przekroczyć stawki 65% przewidzianej w art. 75 ustawy o podatku akcyzowym.

Kwota podatku akcyzowego na wszystkie samochody osobowe, przywiezione lub wyprodukowane w Polsce, wynosi więc - w roku produkcji lub w następującym po nim roku - 13,6% lub 3,1% ceny samochodu nowego lub ceny odsprzedaży, w zależności od pojemności silnika.

Po tym okresie stawka zwiększa się o 12% rocznie. Zatem w piątym roku będzie ona wynosiła 36% - tj. 12 razy (5 odjąć 2 = 3) - plus 3,1% bądź 13,6% w zależności od pojemności silnika, czyli łącznie 39,1% lub 49,6% aktualnej ceny sprzedaży. W szóstym roku, przy dokonaniu analogicznego obliczenia, będzie ona wynosić 51,1% lub 61,6% ceny, a maksymalna stawka 65% zostanie osiągnięta w siódmym bądź w ósmym roku, zależnie od przypadku.

Ma to zastosowanie do wszystkich samochodów, zarówno do przywiezionych, jak i do wyprodukowanych w Polsce. W praktyce wszystkie samochody z tej drugiej kategorii (wyłączając te niesprzedane na rynku krajowym, lecz wywiezione, które w żadnym razie nie podlegają polskiej akcyzie) zostaną zarejestrowane przed końcem roku następującego po roku ich produkcji, ponieważ zostaną przedtem sprzedane, co najbardziej prawdopodobne, bądź w wyjątkowych przypadkach producent zarejestruje je na siebie celem uniknięcia dodatkowej akcyzy.

Co na to Rzecznik Generalny Trybunału?

Rzecznik Generalny ETS E. Sharpson w swej opinii w sprawie C‑313/05, przedstawionej w dniu 21 września 2006 r., uznał, iż taki podatek jak polska akcyza nakładany jest z naruszeniem art. 90 akapit pierwszy TWE, w zakresie w jakim stawka, według której jest on nakładany na używane samochody z innych państw członkowskich, przewyższa ułamek odpowiadający rezydualnemu podatkowi zawartemu w wartości porównywalnego samochodu używanego, na który podatek ten został nałożony w Polsce, kiedy samochód ten był nowy.

Rzecznik zauważył przy tym, iż Trybunał konsekwentnie orzekał, że jednostki są uprawnione do zwrotu krajowych podatków nałożonych z naruszeniem prawa wspólnotowego.

Rzecznik jest zdania, że Trybunał powinien udzielić następujących odpowiedzi na pytania prejudycjalne przedłożone przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie:

1. Podatek akcyzowy nakładany zarówno na towary przywożone z innych państw członkowskich, jak i na takie same towary produkcji krajowej, nie jest cłem przywozowym ani opłatą o skutku równoważnym zakazanymi przez art. 25 TWE.
2. Podatek akcyzowy nałożony na wszystkie samochody osobowe w państwie członkowskim, zarówno nowe, jak i używane, niezależnie od ich pochodzenia jest zgodny z art. 90 akapit pierwszy TWE, w zakresie w jakim stawka podatku jest taka sama dla samochodów krajowych i używanych przywożonych z innych państw członkowskich. Jest on jednak niezgodny z tym postanowieniem, jeśli - i w zakresie w jakim - stawka podatku od używanych samochodów przywożonych z innych państw członkowskich przewyższa ułamek odpowiadający rezydualnemu podatkowi zawartemu w wartości porównywalnych samochodów używanych, na które podatek ten został nałożony w tym państwie członkowskim przed ich pierwszą rejestracją w tym państwie.
3. Podatek taki należy oceniać jedynie w świetle art. 90 akapitu pierwszego TWE, a nie w świetle akapitu drugiego tego postanowienia, jeśli nie istnieją inne produkty krajowe, które pozostają w stosunku konkurencji z samochodami osobowymi.
4. Wymóg, aby towary podlegające podatkowi akcyzowemu w państwie członkowskim były deklarowane właściwym władzom w terminie pięciu dni od ich wprowadzenia na terytorium tego państwa, aby umożliwić tym władzom nałożenie podatku, nie stanowi ograniczenia ilościowego w przywozie ani środka o skutku równoważnym w rozumieniu art. 28 WE. Jeśli podobny wymóg istnieje w odniesieniu do podobnych towarów produkcji krajowej, nie jest on również formalnością związaną z przekraczaniem granicy w rozumieniu art. 3 ust. 3 dyrektywy 92/12/EWG.

Wykładnia przepisu prawa wspólnotowego dokonana przez Trybunał wyjaśnia i precyzuje w miarę potrzeb znaczenie oraz zakres tego przepisu, tak jak powinien lub powinien był być rozumiany i stosowany od chwili jego wejścia w życie. Sądy powinny zatem stosować taką wykładnię przepisu również do stosunków prawnych powstałych przed wydaniem wyroku w przedmiocie wniosku o dokonanie wykładni. Jedynie w wyjątkowych przypadkach Trybunał, stosując ogólną zasadę pewności prawa leżącą u podstaw wspólnotowego porządku prawnego, może uznać, że należy ograniczyć ze skutkiem dla wszystkich zainteresowanych możliwość powoływania się na zinterpretowany przez niego przepis celem podważenia stosunków prawnych zawartych w dobrej wierze. Konsekwencje finansowe, jakie mogłyby wyniknąć dla państwa członkowskiego z wyroku wydanego w trybie prejudycjalnym, nie stanowią same w sobie uzasadnienia dla ograniczenia skutków tego wyroku w czasie. Trybunał uciekał się do tego rozwiązania jedynie w bardzo szczególnych okolicznościach:

• gdy istniało ryzyko poważnych reperkusji finansowych, między innymi ze względu na znaczną liczbę stosunków prawnych nawiązanych w dobrej wierze na podstawie uregulowania uważanego za legalnie obowiązujące oraz
• gdy istnienie obiektywnej i istotnej niepewności dotyczącej zakresu przepisów wspólnotowych - do której to niepewności mogło się również przyczynić zachowanie innych państw członkowskich bądź Komisji Wspólnot Europejskich - skłoniło jednostki oraz władze krajowe do zachowań niezgodnych z uregulowaniami wspólnotowymi.

W opinii rzecznika jednak Trybunałowi nie przedstawiono dowodów poważnych reperkusji finansowych w rozumieniu prawa wspólnotowego (które zdestabilizowałyby ze skutkiem wstecznym system finansowania państwa polskiego), które mogłyby uzasadniać ograniczenie skutków wyroku w czasie.

Należy jednak pamietać, że opinia Rzecznika Generalnego nie jest dla Trybunału wiążąca, choć w większości przypadków późniejsze orzeczenie ETS jest z nią zgodne. Nie wiadomo też, jaki byłby tryb zwrotu nienależnej akcyzy od sprowadzanych samochodów - to, w razie pozytywnego dla podatników rozstrzygnięcia Trybunału - powinno zostać określone w przepisach krajowych.

Wyroki ETS nie mogą mieć zastosowania do decyzji wydanych przed akcesją Polski do UE. Powoływanie się przez podatników na wyroki zapadłe przed 1 maja 2004 r. nie ma więc żadnego praktycznego znaczenia.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 23 stycznia 2004 r. o podatku akcyzowym (Dz. U. 2004 r., Nr 29, poz. 257, ze zm.);
• Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2004 r. w sprawie obniżenia stawek podatku akcyzowego (Dz. U. 2004 r., Nr 87, poz. 825, ze zm.);
• Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską [dawna nazwa: EWG] z dnia 25 marca 1957 r. (tekst skonsolidowany: Dz. Urz. UE 2002 r., C 325)