Konsekwencje zrzeczenia się prawa użytkowania wieczystego

Dnia 23 sierpnia 2006 r. Sąd Najwyższy udzielił odpowiedzi na pytanie czy w następstwie zrzeczenia się przez użytkownika wieczystego niebędącego państwową lub samorządową osobą prawną prawa użytkowania wieczystego gruntu będącego własnością Skarbu Państwa prawo wieczystego użytkowania wygasa, czy też właściwa gmina, na podstawie art. 179 § 2 k.c. w zw. z art. 237 k.c., staje się użytkownikiem wieczystym tej nieruchomości; czy w przypadku uznania, że w wyniku zrzeczenia się prawa użytkowania wieczystego gruntu gmina staje się z mocy prawa (art. 179 § 2 k.c.) jego wieczystym użytkownikiem zachodzi w sprawie o ustalenie istnienia tego prawa współuczestnictwo konieczne Skarbu Państwa po stronie pozwanej (art. 72 § 2 k.c.)?

Porady prawne

Sąd Najwyższy stwierdził, że zrzeczenie się prawa użytkowania wieczystego powoduje jego wygaśnięcie.

Jakie skutki pociąga za sobą dokonane zrzeczenie. Należy rozstrzygnąć, czy należy w drodze analogii zastosować art. 179 k.c. określający skutki zrzeczenia się własności nieruchomości, czy też art. 246 § 1 k.c. dotyczący skutków zrzeczenia się ograniczonego prawa rzeczowego. Zagadnienie prawne przedstawione do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu było już analizowane. W uchwale z dnia 19 maja 2006 r., III CZP 26/06 (dotychczas niepublikowana) Sąd Najwyższy zajął stanowisko, że zrzeczenie się przez osobę fizyczną prawa użytkowania wieczystego powoduje wygaśnięcie tego prawa. Skład orzekający w niniejszej sprawie pogląd ten podziela, podobnie jak obszerny wywód prawny zawarty w uzasadnieniu powołanej uchwały III CZP 26/06. Prawo przewiduje możliwość zrzeczenia się ograniczonego prawa rzeczowego. Zgodnie z art. 246 k.c. uprawniony może zrzec się ograniczonego prawa rzeczowego składając oświadczenie właścicielowi rzeczy obciążonej i prawo to wygasa (§ 1). Jeżeli jednak było ujawnione w księdze wieczystej, do jego wygaśnięcia potrzebne jest wykreślenie prawa z księgi wieczystej. Zrzeczenie się ograniczonego prawa rzeczowego, a więc prawa na rzeczy cudzej, oznacza powrót granic prawa własności do „stanu pierwotnego", a więc sprzed jego ograniczenia spowodowanego powstaniem ograniczonego prawa rzeczowego. Przypomnieć zatem jedynie należy, że użytkowanie wieczyste, mimo cech bliskich własności nieruchomości, wykazuje istotne podobieństwo z prawami rzeczowymi ograniczonymi - jest prawem na rzeczy cudzej.

Zastosowanie zatem art. 246 k.c. bardziej odpowiada istocie użytkowania wieczystego, którego celem jest przecież uzyskanie korzyści przez uprawnionego kosztem właściciela nieruchomości. W wypadku analogicznego stosowania art. 179 k.c. powstawałaby sytuacja, w której, mimo zrzeczenia się prawa ustanowionego na gruncie Skarbu Państwa, użytkowanie wieczyste istniałoby nadal, tyle że przysługiwałoby gminie właściwej ze względu na miejsce położenia nieruchomości. Swoboda zrzekania się użytkowania wieczystego byłaby realizowana kosztem gminy, przymusowego beneficjenta dokonanej czynności. Lepszym rozwiązaniem, nie prowadzącym do wskazanej dysharmonii, jest stosowanie art. 246 k.c. Przepis ten jest dostosowany do zrzeczenia się użytkowania wieczystego jako prawa na rzeczy cudzej. Wynika z niego jedynie, że oświadczenie o zrzeczeniu się prawa powinno zostać skierowane do gminy lub do Skarbu Państwa, w zależności od tego, na jakim gruncie zostało ustanowione użytkowanie wieczyste. Przyjęciu prezentowanego rozstrzygnięcia nie sprzeciwia się fakt, że zwykle zrzeczeniu się prawa użytkowania wieczystego towarzyszy utrata własności budynków i innych budowli wzniesionych na użytkowanym gruncie. Prawo własności budynków stanowi bowiem prawo związane z użytkowaniem wieczystym (art. 235 § 2 k.c.) i jako takie dzieli los prawny prawa głównego. Podobnie należy odnieść się do skutku w postaci wygaśnięcia obciążeń użytkowania wieczystego. Zgodnie z art. 241 k.c. wraz z wygaśnięciem użytkowania wieczystego wygasają ustanowione na nim obciążenia. Ochrona interesów osób trzecich, na których rzecz obciążenia te zostały ustanowione, może być realizowana w drodze zastosowania innych przepisów. Z uwagi na to, że użytkowanie wieczyste gruntu musi być ujawnione w księdze wieczystej (wpis ma charakter konstytutywny), do wygaśnięcia tego prawa niezbędne jest jego wykreślenie z księgi wieczystej (zob. art. 246 § 2 k.c.). W jednej kwestii niezbędne jest natomiast sięgnięcie do analogicznego stosowania art. 179 k.c., a konkretnie do § 1 zd. 1 tego artykułu. Oświadczenie użytkownika wieczystego o zrzeczeniu się przysługującego mu prawa musi zostać złożone w formie aktu notarialnego. Skoro taka forma szczególna musi być zachowana do ustanowienia i przeniesienia użytkowania wieczystego (art. 158 w związku z art. 234 i 237 k.c.), to również jego zrzeczenie się musi zostać dokonane z zachowaniem formy szczególnej.

Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 23 sierpnia 2006 r., sygn. akt III CZP 60/06


Zespół
e-prawnik.pl

Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne

Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?


Masz inne pytanie do prawnika?

 

Komentarze

    Nie dodano jeszcze żadnego komentarza. Bądź pierwszy!!

Potrzebujesz pomocy prawnej?

Zapytaj prawnika