Projektowane zmiany w postępowaniu względem dłużników alimentacyjnych

Problem pojawia się właściwie wtedy, gdy zobowiązany nie wywiązuje się ze swych obowiązków. Wtedy wchodzi w rachubę powództwo o roszczenie alimentacyjne. Zasądzając alimenty sąd z urzędu nada wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności. Tytułowi egzekucyjnemu zasadzającemu alimenty sąd nadaje klauzulę wykonalności z urzędu. Tytuł wykonawczy doręcza się wówczas wierzycielowi z urzędu.

Co proponuje projekt?

Pierwszym z celów jest ułatwienie prowadzenia egzekucji należności alimentacyjnych. Zgodnie z nowelizowanymi przepisami, komornik sam będzie mógł wystąpić do sądu z wnioskiem o wszczęcie postępowania o wyjawienie majątku dłużnika. Wierzyciel nie będzie zobowiązany do wskazania sposobu egzekucji ani majątku dłużnika, z którego ma być prowadzona. Wniosek będzie dotyczył wszystkich dopuszczalnych sposobów egzekucji. Jedynym wyjątkiem będzie egzekucja z nieruchomości. Dochodzenie w celu ustalenia zarobków i stanu majątkowego dłużnika oraz jego miejsca zamieszkania, komornik zobowiązany będzie przeprowadzić przynajmniej raz na 6 miesięcy. Rozwiązaniem sprzyjającym skuteczności egzekucji będzie też umożliwienie egzekucji z rachunku bankowego na zaspokojenie alimentów w pełnej wysokości. W razie bezskuteczności egzekucji, komornik zobowiązany będzie do złożenia wniosku do Krajowego Rejestru Sadowego o wpis dłużnika do rejestru dłużników niewypłacalnych. W celu realizacji tego zamiaru proponuje się również zmiany w ustawie o Krajowym Rejestrze Sądowym.

Niniejszy projekt przewiduje współpracę organu egzekucyjnego z organami samorządu terytorialnego (organem właściwym) w celu zwiększenia skuteczności egzekucji. Prowadzący postępowanie organ egzekucyjny zobowiązany jest, na wniosek wierzyciela, do poinformowania organu właściwego o stanie egzekucji i przyczynach jej bezskuteczności. W takiej sytuacji organ właściwy z mocy prawa interesuje się dłużnikiem alimentacyjnym. Należy założyć, że osoba nie mogąca podołać swym zobowiązaniom alimentacyjnym wymaga wsparcia pomocy społecznej. Przeprowadzenie wywiadu środowiskowego ma na celu zdiagnozowanie sytuacji dłużnika alimentacyjnego, a także doprowadzenie do wykrycia przyczyn niewywiązywania się z zobowiązań i ustalenie możliwych kroków zaradczych.

W przypadku gdy dłużnik alimentacyjny nie może wywiązać się ze swych zobowiązań z powodu braku zatrudnienia, organ właściwy może wystąpić z wnioskiem do starosty o skierowanie dłużnika do prac organizowanych na zasadach robót publicznych określonych w przepisach o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Skierowanie takie nastąpi w oparciu o informacje uzyskane podczas wywiadu środowiskowego, a dotyczące wykształcenia, umiejętności, wykonywanych zawodów i osobowych predyspozycji dłużnika alimentacyjnego. Wynagrodzenie uzyskiwane za wykonywanie takich prac przeznaczane będzie na realizację obowiązku alimentacyjnego. W przypadku odmowy podjęcia prac lub uporczywego uchylania się od nich, organ właściwy może skierować zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa określonego w art. 209 § 1 Kodeksu karnego. Konsekwencja takiego działania dłużnika alimentacyjnego jest brak możliwości wywiązywania się z zobowiązania alimentacyjnego, co wyczerpuje znamiona czynu określonego we wskazanym przepisie Kodeksu karnego. Zgodnie z nim ten, kto uporczywie uchyla się od wykonania ciążącego na nim z mocy ustawy lub orzeczenia sądowego obowiązku opieki przez niezłożenie na utrzymanie osoby najbliższej lub innej osoby i przez to naraża ją na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

W projekcie omawianej ustawy zaproponowano, aby należności likwidowanego funduszu z tytułu wypłaconych lub bezpodstawnie pobranych świadczeń podlegały przekazaniu na dochody budżetu państwa, jednak z przeznaczeniem na realizację pomocy materialnej. Zakłada się, że rozwiązanie to spowoduje zainteresowanie realną ściągalnością  należności ze zlikwidowanego Funduszu Alimentacyjnego.