W Sejmie ma się odbyć czytanie projektu zmian w regulacji dotyczącej postępowania wobec dłużników alimentacyjnych. Celem zmian jest w głównej mierze reforma i usprawnienie systemu egzekucji alimentów od zobowiązanych, również w przypadku gdy egzekucja prowadzona przez komornika jest bezskuteczna oraz usprawnienie i urealnienie systemu egzekucji należności zlikwidowanego Funduszu Alimentacyjnego i reforma świadczeń rodzinnych.
Jak jest teraz?
Jak wiadomo obowiązek alimentacyjny wynika wprost z Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Tak więc obowiązkiem alimentacyjnym jest obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania, który obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo. Zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.
Problem pojawia się właściwie wtedy, gdy zobowiązany nie wywiązuje się ze swych obowiązków. Wtedy wchodzi w rachubę powództwo o roszczenie alimentacyjne. Zasądzając alimenty sąd z urzędu nada wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności. Tytułowi egzekucyjnemu zasadzającemu alimenty sąd nadaje klauzulę wykonalności z urzędu. Tytuł wykonawczy doręcza się wówczas wierzycielowi z urzędu.
Co proponuje projekt?
Pierwszym z celów jest ułatwienie prowadzenia egzekucji należności alimentacyjnych. Zgodnie z nowelizowanymi przepisami, komornik sam będzie mógł wystąpić do sądu z wnioskiem o wszczęcie postępowania o wyjawienie majątku dłużnika. Wierzyciel nie będzie zobowiązany do wskazania sposobu egzekucji ani majątku dłużnika, z którego ma być prowadzona. Wniosek będzie dotyczył wszystkich dopuszczalnych sposobów egzekucji. Jedynym wyjątkiem będzie egzekucja z nieruchomości. Dochodzenie w celu ustalenia zarobków i stanu majątkowego dłużnika oraz jego miejsca zamieszkania, komornik zobowiązany będzie przeprowadzić przynajmniej raz na 6 miesięcy. Rozwiązaniem sprzyjającym skuteczności egzekucji będzie też umożliwienie egzekucji z rachunku bankowego na zaspokojenie alimentów w pełnej wysokości. W razie bezskuteczności egzekucji, komornik zobowiązany będzie do złożenia wniosku do Krajowego Rejestru Sadowego o wpis dłużnika do rejestru dłużników niewypłacalnych. W celu realizacji tego zamiaru proponuje się również zmiany w ustawie o Krajowym Rejestrze Sądowym.
Niniejszy projekt przewiduje współpracę organu egzekucyjnego z organami samorządu terytorialnego (organem właściwym) w celu zwiększenia skuteczności egzekucji. Prowadzący postępowanie organ egzekucyjny zobowiązany jest, na wniosek wierzyciela, do poinformowania organu właściwego o stanie egzekucji i przyczynach jej bezskuteczności. W takiej sytuacji organ właściwy z mocy prawa interesuje się dłużnikiem alimentacyjnym. Należy założyć, że osoba nie mogąca podołać swym zobowiązaniom alimentacyjnym wymaga wsparcia pomocy społecznej. Przeprowadzenie wywiadu środowiskowego ma na celu zdiagnozowanie sytuacji dłużnika alimentacyjnego, a także doprowadzenie do wykrycia przyczyn niewywiązywania się z zobowiązań i ustalenie możliwych kroków zaradczych.
W przypadku gdy dłużnik alimentacyjny nie może wywiązać się ze swych zobowiązań z powodu braku zatrudnienia, organ właściwy może wystąpić z wnioskiem do starosty o skierowanie dłużnika do prac organizowanych na zasadach robót publicznych określonych w przepisach o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Skierowanie takie nastąpi w oparciu o informacje uzyskane podczas wywiadu środowiskowego, a dotyczące wykształcenia, umiejętności, wykonywanych zawodów i osobowych predyspozycji dłużnika alimentacyjnego. Wynagrodzenie uzyskiwane za wykonywanie takich prac przeznaczane będzie na realizację obowiązku alimentacyjnego. W przypadku odmowy podjęcia prac lub uporczywego uchylania się od nich, organ właściwy może skierować zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa określonego w art. 209 § 1 Kodeksu karnego. Konsekwencja takiego działania dłużnika alimentacyjnego jest brak możliwości wywiązywania się z zobowiązania alimentacyjnego, co wyczerpuje znamiona czynu określonego we wskazanym przepisie Kodeksu karnego. Zgodnie z nim ten, kto uporczywie uchyla się od wykonania ciążącego na nim z mocy ustawy lub orzeczenia sądowego obowiązku opieki przez niezłożenie na utrzymanie osoby najbliższej lub innej osoby i przez to naraża ją na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
W projekcie omawianej ustawy zaproponowano, aby należności likwidowanego funduszu z tytułu wypłaconych lub bezpodstawnie pobranych świadczeń podlegały przekazaniu na dochody budżetu państwa, jednak z przeznaczeniem na realizację pomocy materialnej. Zakłada się, że rozwiązanie to spowoduje zainteresowanie realną ściągalnością należności ze zlikwidowanego Funduszu Alimentacyjnego.
Co zmieniłoby się w innych aktach prawnych?
Propozycje obejmują także zmiany w świadczeniach rodzinnych. Celem zmian w ustawie o świadczeniach rodzinnych jest zniwelowanie zbytniego uprzywilejowania rodzin niepełnych w stosunku do rodzin wielodzietnych, jakie ma miejsce w obowiązujących rozwiązaniach. Kwestia ta stała się m.in. przedmiotem odpowiedniego zaskarżenia przez Rzecznika Praw Obywatelskich. Projektowana ustawa wprowadza do katalogu dodatków do zasiłku rodzinnego zawartych w ustawie o świadczeniach rodzinnych nowy dodatek – z tytułu wychowywania dzieci w rodzinie wielodzietnej. Dodatek ten, w wysokości 50 zł, będzie przysługiwał od września 2005 r. na czwarte i każde następne dziecko wychowywane w rodzinie wielodzietnej, zarówno pełnej, jak i niepełnej, a od września 2006 r. już począwszy od trzeciego dziecka.
Równolegle do tych zmian proponowane jest odpowiednie ograniczenie wysokości dodatku z tytułu samotnego wychowywania dziecka. Ponadto w ustawie przewiduje się zmiany mające na celu doprecyzowanie przepisów ustawy o świadczeniach rodzinnych. Potrzeba tych zmian to efekt stosowania przepisów ustawy w praktyce.
Zmiana dotknęłaby także ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, wprowadzony zostałby przepis, zgodnie z którym wyłączony by został obowiązek opłacania składki na ubezpieczenie społeczne osobom pobierającym świadczenie pielęgnacyjne podlegającym obowiązkowi ubezpieczenia z innego tytułu.
Jakimi pojęciami posługuje się projekt?
Oczywiście projekt używa pojęcia „dłużnik alimentacyjny” nazywając tak osobę zobowiązaną do świadczenia alimentacyjnego na podstawie tytułu wykonawczego, wobec której egzekucja jest bezskuteczna.
Bezskuteczność egzekucji natomiast to egzekucja, w wyniku której nie wyegzekwowano całości należności z tytułu świadczeń alimentacyjnych, jak również egzekucję, w wyniku której wyegzekwowane należności z tytułu świadczeń alimentacyjnych za okres trzech ostatnich miesięcy egzekucji nie przekraczają 30% należności wymagalnych za ten okres.
Źródło:
-
Rządowy projekt ustawy o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (druk 3393).