Zapłata przez państwo za pośrednictwo pracy

Wskutek działań ITC p. Halacz zawarł umowę o pracę na czas określony ze spółką mającą siedzibę w Niderlandach na okres od 4 września 2003 r. do 4 marca 2004 r. Pracodawca ten potwierdził, że chodzi o zatrudnienie podlegające obowiązkowym składkom ubezpieczenia społecznego i że wymiar czasu pracy wynosi przynajmniej 15 godzin tygodniowo. ITC zwróciła się do Bundesagentur für Arbeit (niemieckiej federalnej agencji ds. zatrudnienia) o wypłatę początkowej kwoty 1 000 EUR, jaka wynikała z bonu za pośrednictwo, który równocześnie przedłożyła. Bundesagentur oddaliła jednak ten wniosek z uzasadnieniem, że zatrudnienie p. Halacza nie podlegało obowiązkowym składkom ubezpieczenia społecznego na terytorium Niemiec.

Trybunał orzekł w trybie prejudycjalnym, co następuje:

1. Artykuły 39 TWE, 49 TWE i 50 TWE stoją na przeszkodzie temu, by uregulowanie krajowe, takie jak § 421g ust. 1 zdanie drugie niemieckiego kodeksu socjalnego przewidywało, że wypłata przez państwo członkowskie prywatnej agencji pośrednictwa wynagrodzenia należnego tej agencji od osoby poszukującej zatrudnienia z tytułu zatrudnienia tej ostatniej uzależnione było od spełnienia warunku, zgodnie z którym znalezione przez tego pośrednika zatrudnienie podlega obowiązkowym składkom ubezpieczenia społecznego na terytorium tego państwa.

2. Do sądu krajowego należy, w ramach maksymalnego zakresu uznania, jakie daje mu prawo krajowe, dokonanie wykładni oraz zastosowanie przepisu prawa krajowego zgodnie z wymogami prawa wspólnotowego, a w razie gdy taka wykładnia zgodna nie jest możliwa, to w odniesieniu do postanowień Traktatu WE, które nadają jednostkom prawa, na które mogą się one powołać przed sądami i które sądy krajowe mają obowiązek chronić - pominięcie stosowania każdego przepisu prawa krajowego, który byłby sprzeczny z takimi postanowieniami.

ETS uzasadniał swe stanowisko tym, że chociaż do państw członkowskich należy wybór działań pozwalających na realizację celów, do których zmierzają one w dziedzinie zatrudnienia, jednakże zakres uznania, którym dysponują państwa członkowskie w dziedzinie polityki społecznej nie może stanowić uzasadnienia dla naruszenia praw podmiotów indywidualnych wynikających z postanowień Traktatu gwarantujących ich podstawowe wolności.

Zdaniem Trybunału niezgodne z prawem do swobodnego przemieszczania się, gwarantowanym przez Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (TWE), jest natomiast, jeśli w państwie, którego pracownik lub osoba poszukująca pracy są obywatelami, są oni traktowani w sposób mniej korzystny niż gdyby nie skorzystali z wprowadzonych Traktatem ułatwień w zakresie przemieszczania się.

Zwykłe ogólne stwierdzenia dotyczące zdolności systemu bonów za pośrednictwo, o którym mowa, w usprawnieniu pośrednictwa dla pracowników, a także w zmniejszeniu bezrobocia w Niemczech nie mogą - w opinii Trybunału - wystarczyć dla wykazania, że cel tego systemu uzasadnia, by wykonywanie jednej z podstawowych wolności prawa wspólnotowego zostało ograniczone, ani do racjonalnego wsparcia oceny, zgodnie z którą wybrane środki są lub mogłyby być właściwe do realizacji tego celu.

To samo odnosi się do drugiego uzasadnienia opartego na ochronie niemieckiego systemu ubezpieczeń społecznych. Istnienie bowiem związku przyczynowego między utratą składek na ubezpieczenie społeczne w Niemczech a zatrudnieniem osoby poszukującej pracy w innym państwie członkowskim nie zostało wykazane. Co więcej, uwzględniając wysoki poziom bezrobocia w Niemczech, nie jest bezsporne to, czy wolne stanowisko pracy tym państwie pozostanie wolne dłużej z tej racji, że osoba poszukująca pracy znalazła zatrudnienie w innym państwie członkowskim.

O ile prawdą jest, że ryzyko zaburzenia równowagi finansowej systemu zabezpieczenia społecznego może stanowić nadrzędny wzgląd interesu ogólnego, to ryzyko takie nie zostało  - zdaniem ETS - w tym konkretnym przypadku wykazane. W istocie straty w składkach niemieckiego systemu ubezpieczeń społecznych można miarkować. Po pierwsze gdy osoba poszukująca pracy zatrudniona w innym państwie członkowskim nie jest już zobowiązana odprowadzać składek w państwie członkowskim pochodzenia, to ostatnie nie jest już zobowiązane do wypłacania jej zasiłku dla bezrobotnych. Po drugie sam charakter swobodnego przepływu pracowników ustanowionego przez traktat zakłada, że wyjazd pracownika do innego państwa członkowskiego może zostać skompensowany przez przybycie pracownika pochodzącego z innego państwa członkowskiego.

Jak wskazywał Trybunał, zakładając nawet, że organizacja rynku pracy, włączając w to zapobieganie utracie wykwalifikowanej siły roboczej mogła w określonych okolicznościach i po spełnieniu pewnych warunków uzasadniać ograniczenia w swobodnym przepływie pracowników, to należy w każdym razie wskazać, że uregulowanie krajowe takie jak to w postępowaniu przed sądem krajowym wychodzi poza to co wydaje się być konieczne dla osiągnięcia założonych celów. Cele tego rodzaju nie mogą uzasadniać systematycznej odmowy skorzystania z bonów za pośrednictwo osobom poszukującym pracy, które zostały zatrudnione w innych państwach. W istocie działanie tego rodzaju oznaczałoby wręcz zanegowanie swobodnego przepływu pracowników, o którym stanowi art. 39 TWE mający na celu zagwarantowanie wspólnotowym pracownikom i osobom poszukującym pracy dostępu do wybranej przez nich pracy i do jej wykonywania na terytorium innego państwa członkowskiego

ETS wyjaśnił przy tym, iż do sądu krajowego należy, w ramach maksymalnego zakresu uznania, jakie daje mu prawo krajowe, dokonanie wykładni oraz zastosowanie przepisu prawa krajowego zgodnie z wymogami prawa wspólnotowego. Jeśli zaś takie zgodne zastosowanie nie jest możliwe, sąd krajowy ma obowiązek zastosowania w całości prawa wspólnotowego i ochrony praw, jakie nadaje ono jednostkom, nie stosując w razie potrzeby sprzecznego z nim przepisu krajowego.

Wyrok Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z dnia 11 stycznia 2007 r. w sprawie C-208/05 - ITC Innovative Technology Center GmbH przeciwko Bundesagentur für Arbeit; http://curia.europa.eu