Co może być przyczyną umorzenia postępowania egzekucyjnego?

Postępowanie egzekucyjne nie jest postępowaniem, od którego już „nie ma ratunku”. Kodeks postępowania cywilnego przewiduje oprócz możliwości jego zawieszenia także jego umorzenie. Oczywiście jest to możliwe w ściśle określonych wypadkach, gdyż umorzenie tak zaawansowanego postępowania, w którym mieliśmy już do czynienia z ingerencją komornika, musi być uzasadnione.

Czy możliwe jest umorzenie postępowania egzekucyjnego z mocy samego prawa?

Oczywiście. Taka możliwość została przewidziana dla sytuacji, gdy wierzyciel w ciągu roku nie dokonał czynności potrzebnej do dalszego prowadzenia postępowania lub nie zażądał podjęcia zawieszonego postępowania. Powodem takiej regulacji jest to, iż należy domniemywać, że skoro wierzyciel nie podejmuje czynności przez wskazany okres, to godzi się na umorzenie postępowania. Jeżeli jednak przez okres wspomnianego jednego roku wierzyciel nie podjął żadnych czynności, gdyż nie miał takiej możliwości, to do umorzenia postępowania egzekucyjnego dojść nie może.

Należy nadto pamiętać, że w przypadku, gdy do umorzenia postępowania egzekucyjnego doszło z mocy samego prawa, nie ma potrzeby wydania przez organ egzekucyjny postanowienia o umorzeniu, gdyż samo umorzenie nastąpiło z mocy prawa. Do umorzenia doszło przecież z końcem roku od dnia dokonania ostatniej czynności egzekucyjnej lub od ustana przyczyny zawieszenia. Tak więc postanowienie takie ma jedynie charakter stwierdzający, deklaratoryjny.

W jakich okolicznościach postępowanie egzekucyjne umarzane jest z urzędu?

Z urzędu postępowanie egzekucyjne umarzane jest w 3 przypadkach (w całości lub części):

1. jeżeli okaże się, że egzekucja nie należy do organów sądowych,
2. jeżeli wierzyciel lub dłużnik nie ma zdolności sądowej albo gdy egzekucja ze względu na jej przedmiot lub na osobę dłużnika jest niedopuszczalna,
3. jeżeli jest oczywiste, że z egzekucji nie uzyska się sumy wyższej od kosztów egzekucyjnych.

Umorzenie egzekucji z urzędu, jeżeli okaże się, że egzekucja nie należy do organów sądowych.

Mamy tu do czynienia z tzw. niedopuszczalnością drogi sądowej, czyli niedopuszczalnością wykonania tytułu wykonawczego przez sądowe organy egzekucyjne.

Umorzenie egzekucji z urzędu, jeżeli wierzyciel lub dłużnik nie ma zdolności sądowej albo gdy egzekucja ze względu na jej przedmiot lub na osobę dłużnika jest niedopuszczalna

W tym wypadku chodzi o zdolność sądową dłużnika lub wierzyciela a także niedopuszczalność egzekucji ze względu na przedmiot tej egzekucji lub na osobę dłużnika. Należy pamiętać, że skoro tytułowi egzekucyjnemu została nadana klauzula wykonalności, to strony tego postępowania musiały mieć zdolność sądową. Jeżeli jednak w trakcie postępowania egzekucyjnego stwierdzi brak zdolności sądowej strony, powinien wezwać ją do usunięcia tego braku w wyznaczonym terminie, a po bezskutecznym jego upływie dopiero postępowanie umorzyć.

Niedopuszczalność egzekucji ze względu na przedmiot dotyczy sytuacji, gdy skierowano egzekucję do przedmiotu, który podlega ograniczeniom egzekucji ustanowionym przez kodeks postępowania cywilnego, gdy komornik dalej prowadzi egzekucję mimo zwolnienia danego przedmiotu od egzekucji.

Umorzenie egzekucji z urzędu, jeżeli jest oczywiste, że z egzekucji nie uzyska się sumy wyższej od kosztów egzekucyjnych

Jeżeli po dokonaniu porównania przypuszczalnych kosztów egzekucyjnych oraz prawdopodobnego szacunku np. ruchomości (gdy egzekucja jest prowadzona z ruchomości właśnie) można wyciągnąć wniosek co do tego, iż suma uzyskana z egzekucji będzie niższa od kosztów egzekucyjnych, postępowanie należy umorzyć. Nie ma jednak takiej możliwości w sprawach alimentacyjnych.

Kiedy postępowanie egzekucyjne może zostać umorzone na wniosek?

Postępowanie egzekucyjne może zostać umorzone – także w całości lub części – na wniosek. Jest to możliwe:

1. jeżeli tego zażąda wierzyciel, jednakże w sprawach, w których egzekucję wszczęto z urzędu lub na żądanie uprawnionego organu, wniosek wierzyciela o umorzenie postępowania wymaga zgody sądu lub uprawnionego organu, który zażądał wszczęcia egzekucji,
2. jeżeli prawomocnym orzeczeniem tytuł wykonawczy został pozbawiony wykonalności,
3. jeżeli egzekucję skierowano przeciwko osobie, która według klauzuli wykonalności nie jest dłużnikiem i która sprzeciwiła się prowadzeniu egzekucji, albo jeżeli prowadzenie egzekucji pozostaje z innych powodów w oczywistej sprzeczności z treścią tytułu wykonawczego,
4. jeżeli wierzyciel jest w posiadaniu zastawu zabezpieczającego pełne zaspokojenie egzekwowanego roszczenia, chyba że egzekucja skierowana jest do przedmiotu zastawu,
5. jeżeli, w przypadku egzekucji prowadzonej na podstawie tytułu wykonawczego w postaci zaopatrzonego w klauzulę wykonalności tytułu egzekucyjnego, o którym mowa w art. 1153 [1], dłużnik przedstawi przewidziane w przepisach odrębnych zaświadczenie o utracie lub ograniczeniu wykonalności, z którego wynika, że tytuł nie jest już wykonalny.

Nawet jeżeli tytuł wykonawczy zostanie pozbawiony wykonalności w całości lub części, to nie powoduje samo przez się umorzenia postępowania egzekucyjnego. Zawsze niezbędne jest jeszcze złożenie wniosku.

Jakie skutki wywołuje umorzenie postępowania egzekucyjnego?

W wyniku umorzenia postępowania egzekucyjnego dochodzi do uchylenia dokonanych czynności egzekucyjnych. Nie powoduje to jednak pozbawienia wierzyciela możliwości wszczęcia ponownej egzekucji. Zasadą jest, iż umorzenie postępowania egzekucyjnego nie może naruszać praw osób trzecich.
W wyniku umorzenia egzekucji dochodzi więc do uchylenia wszystkich dotychczasowych czynności łącznie z zajęciem. Nie ma jednak przeszkód do tego, by wierzyciel mógł wszcząć egzekucję na nowo. Jeżeli wierzyciel skorzysta z tej możliwości i złoży nowy wniosek, to egzekucja będzie prowadzona od początku, tj. tak jakby dotychczas żadne czynności nie były podejmowane.

Jakie czynności powinny zostać podjęte zanim dojdzie do umorzenia postępowania egzekucyjnego?

Zanim egzekucja zostanie umorzona, konieczne jest wysłuchanie zarówno wierzyciela jak i dłużnika. Obowiązek taki nie powstaje jedynie w sytuacji, gdy umorzenie postępowania egzekucyjnego ma nastąpić na podstawie prawomocnego orzeczenia uzasadniającego umorzenie bądź gdy umorzenie ma nastąpić z mocy samego prawa lub z woli wierzyciela.

Postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego wydaje organ egzekucyjny właściwy do przeprowadzenia egzekucji. Podlega ono doręczeniu stronom na zasadach ogólnych.

Na postanowienie sądu co do umorzenia postępowania przysługuje zażalenie, chodzi tu o postanowienie o umorzeniu postępowania, odmawiające umorzenia postępowania, odmawiające wydania zaświadczenia o umorzeniu postępowania, itp.

Pamiętaj, że:

• Umorzenie postępowania egzekucyjnego może nastąpić w całości lub w części, uzależnione jest to od tego, jaki jest rozmiar podstawy, która jest podstawą umorzenia (jeżeli egzekucja nie jest dopuszczalna ze względu na jej przedmiot, to dochodzi raczej do umorzenia egzekucji w części),
• Umorzenie postępowania egzekucyjnego ma miejsce także wtedy, gdy dłużnik zaspokoił roszczenie wierzyciela,
• Jeżeli sąd orzeknie prawomocnie o zniesieniu separacji, postępowanie egzekucyjnego, które zostało zawieszone w wyniku wszczęcia postępowania o zniesienie separacji, podlega umorzeniu,
• Jeżeli postępowanie egzekucyjne zostało wszczęte przed ogłoszeniem upadłości wszczęte i przed tą chwilą nie zostało zakończone, to ulega ono umorzeniu wraz z ogłoszeniem upadłości,
• Jeżeli egzekucja została wszczęta na wniosek więcej niż jednego wierzyciela, to umorzenie postępowanie egzekucyjnego może nastąpić na wniosek wszystkich tych wierzycieli, którzy je zainicjowali,
• Sąd ma obowiązek – na wniosek – wydać zaświadczenie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego.

• Zbycie przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego po wszczęciu postępowania egzekucyjnego nie ma wpływu na bieg tego postępowania. Podobnie nie wpływają na bieg postępowania egzekucyjnego przekształcenia organizacyjnego dłużnika będącego osobą prawną, a także spółką handlową niemającą osobowości prawnej, jak również przekształcenia spółki cywilnej w spółkę handlową.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. 1964 r., Nr 43, poz. 296 ze zmianami).

Michał Włodarczyk

Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.