Drobni przedsiębiorcy a VAT - stan prawny na 1 styczeń 2008 r.

16.1.2008

Przepisy regulujące podatek VAT zawiera ustawa z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług. Obecnie obowiązująca ustawa dostosowała w zasadzie nasze przepisy do zasad wyrażonych w dyrektywach europejskich, a szczególnie w VI Dyrektywie, zastąpionej następnie Dyrektywą 2006/112/WE o VAT. Szczególne uregulowania ustawy o VAT odnoszą się do drobnych przedsiębiorców (art. 113 ustawy o VAT). Są oni zwolnieni od podatku, jeżeli wartość sprzedaży towarów lub usług nie przekroczyła u nich określonych wartości. Przepisy tego artykułu zostały znowelizowane 1 stycznia 2008 r.

Kiedy podatnicy kontynuujący w 2008 r. wykonywanie czynności opodatkowanych podatkiem VAT są zwolnieni od podatku VAT?

W 2008 r. podatnicy kontynuujący działalność rozpoczętą w latach poprzednich, są zwolnieni od podatku VAT, jeśli wartość sprzedaży opodatkowanej nie przekroczyła u nich łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 50.000 zł (do końca 2007 roku ten limit był określony jako wartość sprzedaży towarów lub usług nie przekroczająca u nich w poprzednim roku równowartości w złotych kwoty 10.000 euro określanej corocznie w rozporządzeniu Ministra Finansów wg kursu z pierwszego dnia roboczego października). Do wartości sprzedaży nie wlicza się przy tym kwoty podatku VAT.

Należy przy tym pamiętać, iż w przypadku podatników prowadzących przedsiębiorstwo maklerskie, zarządzających funduszami inwestycyjnymi, agentów, zleceniobiorców lub innych osób świadczących usługi o podobnym charakterze wartość sprzedaży określa się odmiennie. U takich podatników przez wartość sprzedaży uprawniającą do zwolnienia z VAT rozumie się 30-krotność kwoty prowizji lub innych postaci wynagrodzeń za wykonanie usług.

Od 2008 r. zwolnienie od podatku od towarów i usług, o którym mowa w znowelizowanym art. 113 ust. 1 ustawy, nie ma zastosowania do podatników, u których wartość sprzedaży opodatkowanej nie przekroczyła w 2007 r. nowego limitu uprawniającego do tego zwolnienia, określonego w kwocie 50.000 zł, w razie przekroczenia poprzednio obowiązującego limitu w kwocie 39.700 zł. Podatnicy, u których wartość sprzedaży opodatkowanej przekroczyła w 2007 r.

kwotę 39.700 zł tracą prawo do zwolnienia od podatku od towarów i usług w momencie przekroczenia tej kwoty. Ze zwolnienia tego będą oni mogli ponownie skorzystać dopiero po upływie 3 lat, licząc od końca miesiąca, w którym utracili to prawo. Zatem sam fakt podwyższenia limitu uprawniającego do zwolnienia od podatku od 2008 r. do 50.000 zł nie oznacza, że podatnicy, którzy przekroczyli obowiązujący w 2007 r. limit 39.700 zł, mogą korzystać w 2008 r. ze zwolnienia od podatku od towarów i usług.

Do jakiej kwoty podatnicy rozpoczynający w 2008 r. wykonywanie czynności opodatkowanych podatkiem VAT są zwolnieni od podatku VAT?

Podatnik rozpoczynający wykonywanie czynności podlegających opodatkowaniu VAT w ciągu roku podatkowego jest zwolniony od podatku, jeżeli przewidywana przez podatnika wartość sprzedaży nie przekroczy, w proporcji do okresu prowadzonej sprzedaży, kwoty 50.000 zł.

Jeżeli zaś faktyczna wartość sprzedaży towarów w proporcji do okresu prowadzonej działalności przekroczy w ciągu roku podatkowego kwotę 50.000 zł, zwolnienie traci moc z dniem przekroczenia tej kwoty.Opodatkowaniu podlega nadwyżka sprzedaży ponad tę kwotę, a obowiązek podatkowy powstaje z dniem przekroczenia tej wartości. W chwili przekroczenia wspomnianej proporcji podatnik jest obowiązany zarejestrować się w urzędzie skarbowym dla celów podatku VAT.

Do 30 września 2002 r. obowiązywała zupełnie odwrotna zasada. Podatnik rozpoczynający wykonywanie działalności miał możliwość wyboru zwolnienia, pod warunkiem, że przed dniem dokonania pierwszej sprzedaży złożył we właściwym urzędzie skarbowym oświadczenie o wyborze zwolnienia. W sytuacji, gdy nie wybrał zwolnienia, był podatnikiem VAT.

Czy można zrezygnować ze zwolnienia?

Zarówno podatnik rozpoczynający wykonywanie działalności podlegającej opodatkowaniu VAT, jak i kontynuujący rozpoczętą w poprzednim roku podatkowym działalność, mogą zrezygnować ze zwolnienia pod warunkiem pisemnego zawiadomienia o tym zamiarze właściwego naczelnika urzędu skarbowego.

Pamiętaj, że:

Podatnik kontynuujący działalność zawiadomienie o rezygnacji ze zwolnienia musi złożyć przed początkiem miesiąca, w którym rezygnuje ze zwolnienia.
Podatnik rozpoczynający działalność i pragnący od początku być podatnikiem VAT, rezygnację ze zwolnienia musi złożyć przed dniem dokonania pierwszej czynności określonej w art. 5 ustawy o VAT (tj. czynności opodatkowanej).

Czy jest możliwy powrót do zwolnienia od podatku VAT?

Podatnik, który utracił prawo do zwolnienia lub zrezygnował ze zwolnienia, ponownie skorzystać z tego zwolnienia może dopiero po upływie 3 lat licząc od końca miesiąca, w którym utracił to prawo czy z niego zrezygnował.

Warto zauważyć, że w okresie od 1 października 2002 do 31 grudnia 2002 r. możliwość ta dotyczyła jedynie podatników, którzy zrezygnowali ze zwolnienia.

Natomiast podatnicy, którzy utracili prawo do zwolnienia (np. podatnik, którego obrót przekroczył ustawowy limit i w związku z tym utracił prawo do zwolnienia, a w następnych latach jego obrót spadł poniżej limitu) mają możliwość od dnia 1 stycznia 2003 r. także korzystać z możliwości powrotu do zwolnienia po 3 latach.

W okresie przed 1 października 2002 r. podatnicy w ogóle nie mieli takiego prawa. Podatnik, który stał się VAT-owcem, nie mógł już nigdy skorzystać ze zwolnienia podmiotowego.

W jakich przypadkach zwolnienie podmiotowe nie przysługuje?

Zwolnień podmiotowych nie stosuje się m.in. do podatników dokonujących dostaw:

wyrobów z metali szlachetnych lub z udziałem tych metali (listę tych wyrobów ogłasza minister finansów w drodze rozporządzenia);
towarów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, z wyjątkiem: energii elektrycznej, perfum i wód toaletowych, kosmetyków upiększających do twarzy, kosmetyków do manicure i pedicure, środków higienicznych kosmetycznych, kart do gry i wyrobów tytoniowych itd.;
nowych środków transportu;
terenów budowlanych oraz przeznaczonych pod zabudowę.

Zwolnienie nie przysługuje również podatnikom świadczącym usługi prawnicze, usługi w zakresie doradztwa czy usługi jubilerskie. Podatnik rozszerzający działalność o ww. czynności, bez względu na wysokość osiągniętego obrotu, automatycznie traci prawo do zwolnienia podmiotowego. Zwolnienia tego nie stosuje się także do importu towarów i usług, wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów oraz dostawy towarów, dla której podatnikiem jest ich nabywca.

Pamiętaj, że:

Prawo do zwolnienia podmiotowego podatnik może utracić, jeżeli, wykorzystując swoje związki z kontrahentami, tak układa swoje interesy, że uzyskuje wartość sprzedaży znacznie odbiegającą od tej, którą uzyskałby, gdyby związki te nie istniały, a w wyniku tych związków nastąpiło zmniejszenie wpływów podatkowych. W takim wypadku zwolnienie traci moc od początku roku podatkowego.

Jakie są konsekwencje zwolnienia?

Drobni przedsiębiorcy korzystający omawianego zwolnienia podmiotowego nie mają obowiązku sporządzenia i składania deklaracji podatkowej ani odprowadzania podatku. Są jednak zobowiązani do prowadzenia ewidencji sprzedaży w uproszczonej formie. Nie mają też prawa do dokonywania odliczeń podatku naliczonego przy zakupach związanych ze swoją działalnością, która jest zwolniona od podatku.

Czy można odliczyć VAT zapłacony przed utratą zwolnienia?

Za zgodą naczelnika urzędu skarbowego podatnik, tracący prawo do zwolnienia (ze względu na przekroczenie kwoty sprzedaży opodatkowanej 50.000 zł) czy rezygnujący ze zwolnienia dobrowolnie, może zmniejszyć podatek należny o podatek naliczony wynikający z dokumentów celnych (SAD) oraz o kwotę podatku zapłaconą od wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, a także o kwoty podatku naliczonego z faktur dokumentujących zakupy dokonane przed dniem utraty zwolnienia. Odliczenia takiego podatnik, który utracił prawo do zwolnienia, może dokonać pod warunkiem, że:

sporządzi spis z natury zapasów tych towarów posiadanych w dniu, w którym nastąpiło przekroczenie kwoty limitu dla zwolnienia, oraz
przedłożył taki spis w urzędzie skarbowym w terminie 14 dni od daty utraty zwolnienia.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług (Dz. U. 2004 r., Nr 54, poz. 535, ze zmianami)

A.J.
Zespół e-prawnik.pl