Mały ruch graniczny z sąsiadami Unii

Po co Wspólnota reguluje tzw. mały ruch graniczny?

W interesie rozszerzonej Wspólnoty leży zapewnienie, aby granice z państwami sąsiadującymi nie stanowiły barier dla handlu, wymiany społecznej i kulturalnej czy współpracy regionalnej. W tym celu opracowano system dla potrzeb małego ruchu granicznego. W związku z tym od 19 stycznia 2007 r. obowiązuje rozporządzenie (WE) nr 1931/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. ustanawiające przepisy dotyczące małego ruchu granicznego na zewnętrznych granicach lądowych państw członkowskich i zmieniające postanowienia Konwencji z Schengen.

Zasady małego ruchu granicznego stanowią odstępstwo od ogólnych przepisów regulujących kontrolę graniczną osób przekraczających zewnętrzne granice państw członkowskich Unii Europejskiej, określonych w rozporządzeniu (WE) nr 562/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. ustanawiającym wspólnotowy kodeks zasad regulujących przepływ osób przez granice (tzw. kodeks graniczny Schengen).

W preambule nowego rozporządzenia zapisano, iż Wspólnota winna ustanowić kryteria i warunki, które mają zostać spełnione przy wprowadzaniu ułatwień dla mieszkańców strefy przygranicznej przy przekraczaniu zewnętrznej granicy lądowej w ramach zasad małego ruchu granicznego. Takie kryteria i warunki powinny zapewnić równowagę pomiędzy ułatwianiem przekraczania granicy mieszkańcom strefy przygranicznej działającym w dobrej wierze, mającym uzasadnione powody do częstego przekraczania zewnętrznej granicy lądowej, z jednej strony, a potrzebą zapobiegania nielegalnej imigracji oraz potencjalnym zagrożeniom dla bezpieczeństwa, jakie stanowi działalność przestępcza, z drugiej strony.

Prawodawca wspólnotowy zastrzegł, iż w celu uniknięcia nadużyć ogólną zasadą powinno być wydawanie zezwoleń na przekraczanie granicy w ramach małego ruchu granicznego wyłącznie osobom legalnie zamieszkującym strefę przygraniczną przez co najmniej rok. Umowy dwustronne zawierane między państwami członkowskimi a sąsiadującymi państwami trzecimi mogą przewidywać dłuższy okres zamieszkania i wyjątki dotyczące ułatwień przy przekraczaniu granicy.

Umowy dwustronne z sąsiadującymi państwami trzecimi dotyczące małego ruchu granicznego

W celu wdrożenia zasad małego ruchu granicznego upoważniono państwa członkowskie UE do zawierania umów dwustronnych z sąsiadującymi państwami trzecimi zgodnie z zasadami określonymi w omawianym rozporządzeniu wspólnotowym. Państwa członkowskie mogą również utrzymać w mocy już obowiązujące umowy dwustronne z sąsiadującymi państwami trzecimi dotyczące małego ruchu granicznego. W zakresie jednak, w jakim umowy takie są niezgodne z nowym rozporządzeniem, zainteresowane państwa członkowskie muszą dokonać zmiany tych umów w sposób pozwalający na wyeliminowanie ujawnionych niezgodności.

Na jakich zasadach ma się odbywać tzw. mały ruch graniczny z państwami spoza Unii Europejskiej?

Nowe rozporządzenie (WE) nr 1931/2006 ustanawia zasady małego ruchu granicznego na zewnętrznych granicach państw członkowskich oraz wprowadza w tym celu zezwolenie na przekraczanie granicy w ramach małego ruchu granicznego. Upoważnia ponadto państwa członkowskie do zawierania lub utrzymywania w mocy umów dwustronnych z sąsiadującymi państwami trzecimi w celu wdrożenia zasad małego ruchu granicznego ustanowionych tym rozporządzeniem. Rozporządzenie to nie wpływa zaś na przepisy prawa wspólnotowego i krajowego, mające zastosowanie do obywateli państw trzecich, odnoszące się do: pobytów długoterminowych, dostępu do działalności gospodarczej i jej prowadzenia czy spraw celnych i podatkowych.

Nowe rozporządzenie (WE) nr 1931/2006 przewiduje, iż mieszkańcy strefy przygranicznej państw nienależących do Unii mogą przekraczać granicę sąsiadujących państw członkowskich w ramach zasad małego ruchu granicznego, pod warunkiem że:

1. posiadają zezwolenie na przekraczanie granicy w ramach małego ruchu granicznego 

2. oraz - jeżeli jest to wymagane na podstawie właściwej umowy dwustronnej - ważny dokument lub dokumenty podróży.

Nieprzerwany pobyt w państwie sąsiednim jest określony w umowie dwustronnej i nie może przekroczyć 3 miesięcy. 

"Mieszkańcy strefy przygranicznej" to obywatele państwa trzeciego (spoza UE) legalnie mieszkający w strefie przygranicznej państwa sąsiadującego z państwem członkowskim przez okres ustalony w umowach dwustronnych, nie krótszy niż rok. W wyjątkowych i odpowiednio uzasadnionych przypadkach, określonych w tych umowach dwustronnych, za wystarczający może zostać także uznany okres zamieszkania krótszy niż rok.

"Strefa przygraniczna" to strefa, która nie sięga dalej niż 30 kilometrów od granicy. Jednostki podziału administracyjnego, które mają być uznane za strefę przygraniczną, są określane przez zainteresowane państwa w umowach dwustronnych. Jeżeli część którejkolwiek takiej jednostki jest położona między 30 a 50 kilometrem od linii granicy, uznaje się ją mimo to za część strefy przygranicznej.

„Mały ruch graniczny” oznacza regularne przekraczanie zewnętrznej granicy lądowej na krótki czas przez osoby zamieszkujące strefę przygraniczną w celu pobytu w strefie przygranicznej, na przykład ze względów społecznych, kulturalnych lub uzasadnionych powodów ekonomicznych lub ze względów rodzinnych. 

Kto nie ma prawa przekraczania granic na zasadach ustanowionych w rozporządzeniu?

Nie mają prawa przekraczania granic na zasadach ustanowionych w rozporządzeniu (i uzyskać na to zezwolenia) osoby, wobec których dokonano wpisu do celów odmowy wjazdu w Systemie Informacyjnym Schengen (SIS) albo uważane za stanowiące zagrożenie dla porządku publicznego, bezpieczeństwa wewnętrznego, zdrowia publicznego lub stosunków międzynarodowych któregoś z państw członkowskich.  

Zezwolenie na przekraczanie granicy w ramach małego ruchu granicznego

Rozporządzenie wprowadza zezwolenie na przekraczanie granicy w ramach małego ruchu granicznego. Ważność terytorialna zezwolenia na przekraczanie granicy w ramach małego ruchu granicznego jest ograniczona do strefy przygranicznej państwa członkowskiego wydającego zezwolenie.

Zezwolenie na przekraczanie granicy w ramach małego ruchu granicznego może być wydane mieszkańcom strefy przygranicznej, którzy:

• posiadają ważny dokument lub dokumenty podróży, o których mowa w art. 17 ust. 3 lit. a) Konwencji z Schengen, upoważniające ich do przekraczania granic zewnętrznych, oraz
• okażą dokumenty potwierdzające ich status mieszkańca strefy przygranicznej oraz istnienie uzasadnionych powodów dla częstego przekraczania zewnętrznej granicy lądowej w ramach zasad małego ruchu granicznego.

Zezwolenie na przekraczanie granicy w ramach małego ruchu granicznego zawiera fotografię posiadacza zezwolenia oraz co najmniej następujące informacje:

• imię/imiona, nazwisko/nazwiska, datę urodzenia, obywatelstwo i miejsce zamieszkania posiadacza zezwolenia;
• organ wydający zezwolenie, datę wydania i okres ważności;
• strefę przygraniczną, w ramach której posiadacz zezwolenia jest uprawniony do przemieszczania się;
• numer lub numery ważnego dokumentu lub dokumentów podróży, uprawniających ich posiadacza do przekraczania granic zewnętrznych.

Zezwolenie stwierdza w wyraźny sposób, że jego posiadacz nie jest uprawniony do opuszczania strefy przygranicznej oraz że każde nadużycie podlega sankcjom.

Zezwolenie na przekraczanie granicy w ramach małego ruchu granicznego może być wydawane przez placówkę konsularną albo przez jakikolwiek organ administracyjny państwa członkowskiego wyznaczony w umowach dwustronnych. Państwa członkowskie mają prowadzić centralny rejestr wniosków o wydanie zezwolenia na przekraczanie granicy w ramach małego ruchu granicznego, wydanych, przedłużonych oraz unieważnionych lub cofniętych zezwoleń, a także wyznaczyć krajowy punkt kontaktowy odpowiedzialny za niezwłoczne udzielanie informacji, na żądanie innych państw członkowskich, dotyczących zezwoleń wprowadzonych do tego rejestru.

Rozporządzenie wspólnotowe przewiduje też, że opłaty odpowiadające kosztom administracyjnym rozpatrywania wniosków o wydanie zezwolenia na przekraczanie granicy w ramach małego ruchu granicznego nie mogą być wyższe niż opłaty pobierane za rozpatrywanie wniosków o wydanie krótkoterminowej wizy wielokrotnego wjazdu. Zezwolenie na przekraczanie granicy w ramach małego ruchu granicznego może być wydawane nieodpłatnie.

Zezwolenie na przekraczanie granicy w ramach małego ruchu granicznego ma być ważne nie krócej niż jeden rok i nie dłużej niż pięć lat.

Podstawa prawna:

• Rozporządzenie (WE) nr 1931/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. ustanawiające przepisy dotyczące małego ruchu granicznego na zewnętrznych granicach lądowych państw członkowskich i zmieniające postanowienia Konwencji z Schengen (Dz. Urz. UE L. Nr 405 str. 1); 
• Rozporządzenie (WE) nr 562/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. ustanawiającym wspólnotowy kodeks zasad regulujących przepływ osób przez granice (tzw. kodeks graniczny Schengen; Dz.U. L 105 z 13.04.2006 r., str. 1)

A.J.
Zespół e-prawnik.pl